Tag "pozytywizm w Polsce"
Druga połowa lat 70. XIX wieku to czas nowel. Stała się ona przejściową formą wypowiedzi między literaturą tendencyjną a dojrzałą powieścią realistyczną. Jeszcze głosiła tezy, zawierała pewną tendencję, lecz już na niej twórcy ćwiczyli ambitne, precyzyjne chwyty pisarskie. Problematyka nowel Problematyka społeczna wsi – obraz nędzy i zaniedbania ludu ukazują: Szkice węglem, Janko Muzykant Henryka Sienkiewicza, Antek Bolesława Prusa. Problem nierówności społecznej – wyzysk robotników, biedę miast, nędzę bezrobotnych ukazują: (Szkice węglem
Publicystyka to esej, reportaż, artykuły krytycznoliterackie i polityczne, a przede wszystkim programowe – podejmujące problematykę społeczną, popularyzujące program i polemikę z przeciwnikami ideowymi. Jasne jest, że publicystyka była konieczną formą wypowiedzi w przypadku pozytywistów. Artykuły programowe, które zasługują na uwagę: My i wy – wyraźnie polemiczny artykuł Aleksandra Świętochowskiego, wydrukowany na łamach Przeglądu Tygodniowego, wystosowany przeciwko bezprogramowości i bierności konserwatystów. Inne artykuły tego publicysty to: Poszanowanie pracy, Praca u podstaw, Tradycja i historia wobec postępu. Już tytuły wskazują na
Idealizm jest pojęciem, które bardziej pasuje do epoki romantyzmu niż pozytywizmu. Jest to postawa sprzeczna wobec realizmu. Idealista to człowiek kierujący się w postępowaniu wzniosłymi zasadami, zdolny do poświęceń dla ich realizacji, taki ktoś wyobraża sobie świat lepszym, niż on w istocie jest. Idealista to marzyciel, fanatyk idei, która przesłoniła mu realne spojrzenie na świat. Idealizm jest jednym z zagadnień wspomnianych w Lalce Prusa. Bo oto pisarz przedstawia trzy pokolenia idealistów, trzech przedstawicieli tej
Tradycyjnie umieszczamy pozytywizm polski między rokiem 1864 a 1890. Ramy czasowe epoki Rok 1864 – klęska powstania styczniowego. Rok 1890 – umowna data początku Młodej Polski (debiuty modernistów). Rok 1864 – to data ostatecznego zakończenia i upadku powstania styczniowego. Jest to także data uwłaszczenia chłopów na terenie zaboru rosyjskiego. Oba wydarzenia pociągnęły za sobą skutki narodzin zupełnie innej epoki. Po pierwsze klęska kolejnego zrywu niepodległościowego wywołała zniechęcenie wobec romantycznych metod walki,
Polski pozytywizm ostro sprzeciwia się romantycznemu idealizmowi, przeciwstawiając mu materialistyczną, scjentystyczną wizję świata. Odrzucenie duchowości i metafizyki stawia pozytywizm w rzędzie „epok rozumu”, obok oświecenia i renesansu. Z oświecenia zresztą wywodzi się częściowo pozytywistyczne pojmowanie państwa i obywatelskiej powinności rzetelnego służenia krajowi, a także wiara w możliwości rozumu i ludzkiego poznania naukowego. Romantyzm a pozytywizm Romantyzm filozofia uczucia, duszy, wiary intuicjonizm i spirytualizm „mierz siły na zamiary” – potęga wiary idea
Stanisław Wokulski występuje w powieści jako bogaty kupiec galanteryjny. Przeszłość tej postaci wskazuje jednak, że nie zawsze pan Stanisław opływał w dostatki. Pochodził ze zubożałej szlachty i od zawsze ciężko pracował. Jako młody chłopak (rok 1860) pracował jako subiekt w kawiarni Hopfera, służył gościom i znosił rozmaite upokorzenia. Zdecydował się kształcić, wstąpił do Szkoły Przygotowawczej, zdał egzamin do Szkoły Głównej, co wzbudziło sensację w Warszawie: subiekt, który chce studiować – to nie mieściło się w głowie!
Pozytywizm polski to w równej mierze program społeczno-ideowy, jak i literacki. O pozytywizmie zachodnioeuropejskim (używamy tego terminu wyłącznie w odniesieniu do filozofii, myśli społecznej, nie całej epoki literackiej, jak w przypadku Polski) mówi się, że: to ideologia zwycięskiej burżuazji, wiek pary i elektryczności. Polska nie może się porównywać z krajami zachodnimi ani pod względem rozwoju cywilizacyjnego, ani ekonomicznego. Zupełnie inna była też w Polsce sytuacja społeczna. Programy pozytywistów zachodnich były dla Polaków jedynie wizją,
Centrum kulturalnym pozytywizmu była Warszawa. Tu też ideologia tej epoki utrzyma się najdłużej. Gdy Kraków ogarnie szaleństwo młodopolskie, tu wciąż trwać będą okopy dawnego, rozsądnego programu. Tu tworzyć będą Orzeszkowa, Prus, Sienkiewicz, Chmielowski. Warszawę drugiej połowy XIX wieku najlepiej poznajemy dzięki Lalce. Krakowskie Przedmieście, Aleje Ujazdowskie, Łazienki – te same co dziś. Za to poważnie awansowało Powiśle. Wówczas była to dzielnica biedoty i panien pośledniej profesji. O modzie ówczesnej prawi pismo kobiece
Znajdujemy się w nadniemeńskiej krainie lat osiemdziesiątych dziewiętnastego wieku. Świat, który przedstawia Orzeszkowa, jest piękny, został skonstruowany według swoistego ładu. Czas Obowiązuje tu zasada podwójnej perspektywy czasowej, czyli: Powieściowa teraźniejszość – wszystkie wydarzenia, o których czytamy, trwają od końca czerwca (powrót dzieci ze szkół), przez lato (czas żniw, imieniny Emilii), aż po wrzesień (jesienne połowy jacicy na Niemnie). Jest to zatem lato jednego roku, określonego na mniej więcej dwadzieścia lat po powstaniu (czyli
W ciągu dziewiętnastego wieku prasa stała się podstawowym forum wymiany poglądów i toczenia walk zarówno między stronnictwami polityczno-społecznymi, jak i ugrupowaniami artystycznymi. Regułą było, że danej grupie sprzyjał określony periodyk. W momencie zaś, gdy powstawała taka nowa grupa, zwykle zakładała sobie swoją własną gazetę. W okresie popowstaniowym jak grzyby po deszczu zaczęły się mnożyć nowe czasopisma zakładane przez formujące się ugrupowania pozytywistów. Pierwszą jaskółką był Przegląd Tygodniowy założony w roku 1866 przez Adama Wiślickiego –
Pozytywiści wobec romantyzmu Młode pokolenie końca lat 60. XIX wieku, które widziało na własne oczy klęskę powstania styczniowego, powiedziało ideologii romantycznej nie. Młodzi byli już zniecierpliwieni irracjonalnymi koncepcjami, zrywami, które kończyły się śmiercią młodzieży, konfiskatą dóbr, zsyłkami lub emigracją. Zaczęli głosić przyziemne, praktyczne ideały. Do romantyzmu i postawy uduchowionego romantyka, wieszcza odnosili się niechętnie, stosując nieraz ośmieszenie, pogardę lub kpinę. Ale – nie uwolnili się do końca od wartości propagowanych przez
Eliza Orzeszkowa Czołowa pozytywistka polska była rozwódką – a w wieku XIX wcale nie była to rzecz powszechna. W dodatku jej mąż był patriotą powstańcem – zesłano go na Sybir po klęsce powstania styczniowego. Orzeszkowa nie podążyła za nim, pozostała w kraju, sprzedała majątek, zamieszkała w Grodnie – i unieważniła małżeństwo. Dlaczego tak postąpiła? Bo nie kochała Piotra Orzeszki. Wydano ją za niego za mąż ze względu na majątek, gdy tylko skończyła warszawską pensję sakramentek. Taki
Oczywiście najazd Szwedów na Polskę w połowie XVII w. Dokładnie powieść obejmuje dwa lata najazdu szwedzkiego, zwanego przez autora potopem – 1655-1656 rok. Centralnym wydarzeniem historycznym w powieści jest obrona Jasnej Góry. Większość fikcyjnych postaci ma swoje historyczne prototypy. Na przykład Kmicic – w rzeczywistości miał na imię Samuel, a nie Andrzej. Był to chorąży orszański, żołnierz dobry, lecz niezdyscyplinowany, awanturnik, który został skazany na banicję. Karę zdjęto z żołnierza za udział w walce ze Szwedami.
Zacznij Lalka Bolesława Prusa to jedna z największych powieści polskiego pozytywizmu. Jej główny bohater – kupiec Stanisław Wokulski – to człowiek, którego osobowość kształtowała się w dobie romantyzmu, ale dorosłe życie upływało w czasach pozytywizmu. Epoki te były tak skrajnie różne, że trudno sobie wyobrazić, iż w jednym bohaterze mogą skupić się cechy zarówno romantyka, jak i pozytywisty. Ale tak właśnie jest w przypadku Stanisława Wokulskiego. Cechy pozytywistyczne Każdy bohater pozytywistyczny powinien w swoim życiu dążyć do
Realizm powieści jest niezaprzeczalny Wierne przedstawienie obrazu społeczeństwa: środowiska arystokratycznego – pani Andrzejowa i Zygmunt Korczyńscy, ziemiańskiego – Korczyńscy, zaściankowego – mieszkańcy Bohatyrowicz. Stypizowanie postaci, wyrazistość i dokładność w przedstawieniu charakterów i tła obyczajowego. Eliza Orzeszkowa z drobiazgowością opisała Korczyn, Bohatyrowicze, Olszynkę, Osowce. Działania bohaterów umotywowane są nie tylko przyczynami współczesnymi, ale także dawnymi – występują odniesienia do historii, czyli nawiązania do niedawnych powstań i bardzo odległych w czasie dziejów Jana i Cecylii. Narracja w powieści realistycznej jest prowadzona
Dobra pani Elizy Orzeszkowej Tytułowa dobra pani to zamożna ziemianka, członkini stowarzyszenia dobroczynności Ewelina Krzycka, która ma dużą potrzebę czynienia miłosierdzia, ale wyłącznie z myślą o własnym zadowoleniu. Postanawia zaopiekować się osieroconą pięcioletnią Helenką. Zajmuje się nią jednak dopóty, dopóki nie znudzi się strojeniem dziecka w piękne sukienki. Uczy dziewczynkę francuskiego, rozpieszcza ją, obsypuje prezentami, wyjeżdżają nawet razem w podróż do Włoch. Po kilku latach jednak Helenka nudzi już swoją opiekunkę. Krzycka odnosi się
Czy Kmicica można uznać za bohatera romantycznego? Typowym bohaterem romantycznym Kmicic oczywiście nie jest. Sporo jest jednak rysów tej postaci, które ów „gatunek” osobliwie przypominają. Na swoim „młodzieńczym” etapie przypomina Kmicic Jacka Soplicę. Jest to ta odmiana szlachcica, która musi się wyszumieć, wszczyna kłótnie, nie stroni „od bitki ani od wypitki” i psuje sobie reputację. Kmicic jest nieszczęśliwym, odrzuconym kochankiem, „po uszy” pogrążonym w uczuciu do Oleńki, która jako prawa obywatelka
Można powiedzieć, że Eliza Orzeszkowa raczej miernie ocenia epokę romantyzmu, a do postaw typowych romantyków odnosi się co najmniej niechętnie. Pisarka czyni „nosicielami romantyzmu” kilka postaci Między innymi Emilię Korczyńską, kobietę rozczytaną w romansach, żyjącą w iluzorycznym świecie wyobraźni, tęskniącą za wymyślonym mitem miłości romantycznej. Jej wypowiedzi śmieszą, a postawa bywa denerwująca, tym bardziej że bujając w obłokach, lekceważy szczere uczucie Benedykta. Następny romantyk to Zygmunt Korczyński. Wybitna jednostka – uduchowiony artysta, wyobcowany w tłumie przeciętniaków.
Poezja polskiego pozytywizmu Pozytywizm to czasy niepoetyckie Proza wzięła górę, bo też proza najlepiej nadawała się do realizacji pozytywistycznego programu. Przy tym poezja kojarzyła się nieodzownie z romantyzmem. Twórczość poetycka pozytywizmu to głównie dzieło dwóch osób, dwojga poetów, którzy pozostali w świadomości potomnych jako natchnieni reprezentanci niepoetyckich czasów pozytywizmu. Są to: Maria Konopnicka i Adam Asnyk. Ich wiersze dotarły do współczesnych i do potomnych. Nie były radykalnym zerwaniem z romantyzmem, lecz okazały się na tyle
