IRONIA TRAGICZNA – inaczej jest to ironia losu, często ukazywana w tragedii antycznej. Polega na sprzeczności między warunkami, sytuacją, w której żyje bohater, a jego świadomością – tym, co wie. Doskonałym przykładem jest Edyp – jego czyny są zbrodnią ojcobójstwa i kazirodztwa, mimo iż bohater sądzi, że ożenił się z obcą kobietą, a nie z matką, i że w kłótni zabił obcego człowieka, a nie ojca. Ironię pogłębia fakt, że
TRAGIZM – jest to cecha dzieła literackiego, charakterystyczna dla tragedii, lecz pojawiająca się także w innych gatunkach, polegająca na takim ułożeniu losów bohatera, że musi on dokonać wyboru pomiędzy dwoma równorzędnymi racjami, lecz każda jego decyzja pociągnie za sobą złe skutki. Jest to kategoria ukształtowana w epoce starożytnej, przypisana tragedii greckiej. Za konkretny przykład tragizmu może posłużyć osoba Kreona z Antygony Sofoklesa – musi on wybrać pomiędzy uczuciem rodzinnym a
Antygona Lektura w epoce Stop! Jesteś w Starożytnej Grecji! Dokładniej w V wieku przed nasza erą, w najciekawszym z miast – Atenach! Panuje tu Perykles – mądry władca, który wsławił się jako opiekun artystów, czuwający nad kultura i sztuką, rozwojem demokracji. Czasy peryklejskie nazywa się też złotym wiekiem starożytnej Grecji… Tu obok nauki i demokracji rozwija się – teatr.Tworzy jeden z najznakomitszych tragików – Sofokles. Jego dzieła okażą się nieśmiertelne,
Wyjaśnij pojęcia mimesis i katharsis z poetyki antycznej, przywołując konkretne przykłady literackie. Co to jest mimesis i katharsis? Mimesis w dosłownym tłumaczeniu oznacza naśladowanie. Co ma naśladować sztuka? Rzeczywistość, musi odwzorowywać prawdziwe życie, kopiować prawdopodobne życiowo sytuacje. Według Pitagorasa najlepszą sztuką naśladującą przeżycia człowieka jest taniec. Inny uczony starożytny – Demokryt – poszukiwał odzwierciedleń życia w naturze, Platon w malarstwie i poezji. Pojęcie mimesis rozwinął Arystoteles w Poetyce. Według niego wszystko, co ukształtowała przyroda, człowiek
Historia Edypa Edyp pochodzi z mitycznego rodu Labdakidów. Jest on synem króla Teb Lajosa, który ściągnął klątwę na ród. Lajos będąc w gościnie na dworze Pelopsa, uwiódł a następnie porzucił jego syna Chrysipposa. Za ten występek Pelops rzucił klątwę na ród Lajosa. Wyrocznia delficka przepowiedziała Lajosowi, że umrze on z ręki syna, który później poślubi swą matkę. Gdy więc urodzi się ów syn, Lajos kazał przekłuć mu stopy i porzucić w górach. Jednak
Antygona pochodzi z mitycznego ród Labdakidów, nad którym ciążyła klątwa, będąca konsekwencją występku króla Teb Lajosa. Lajos kiedy był u króla Pelopsa uwiódł jego syna. Kiedy go porzucił i chłopak popełnił samobójstwo, ojciec chłopca rzucił klatwę na Lajosa. Wyrocznia delficka przepowiedziała Lajosowi, że dziecko Jokasty zostanie jego zabójcą i ożeni się z własną matką. Jest kochającą córką Edypa i Jokasty, siostrą Ismeny, Polinejkesa, Eteoklesa, narzeczoną Hajmona (syna Kreona). Cechy charakteru Antygona
Reguły obowiązujące w tragedii greckiej 1. Zasada trzech jedności Jedność miejsca – wszystkie zdarzenia rozgrywały się w jednym miejscu (w komnacie, na placu przed pałacem itd.) To, co się działo poza tą przestrzenią, było relacjonowane – np. przez posłańca. Jedność czasu – wszystko musiało odbyć się w jak najkrótszym czasie (w ciągu jednej doby). Dążono do tego, by czas akcji pokrywał się z czasem spektaklu. Jedność akcji – prezentowano jeden wątek akcji, bez rozwijania epizodów
Wybitni dramatopisarze greccy („wielka piątka”) Tespis (VI w. p.n.e.) – legendarny pierwszy tragik, wprowadził pierwszego aktora, który występował w różnych rolach i prowadził dialog z chórem. Ajschylos (525-456 r. p.n.e.) – wprowadził drugiego aktora, ale nadal przeważały partie chórowe z koryfeuszem. Kładł duży nacisk na dekoracje, ulepszał stroje aktorów – powłóczyste szaty i wyższe koturny. Autor dziewięćdziesięciu tragedii, z których zachowało się dziewięć, w tym Oresteja, Błagalnice. Sofokles (496-406 r. p.n.e.) – wprowadził trzeciego aktora i postacie kobiece, dzięki czemu
Tak. Całość dziejów Edypa i jego rodu to jakby obraz skonstruowany na potwierdzenie tezy: Nie unikniesz swojego losu, to, co przepowiedziała wyrocznia, musi się spełnić i nie ma od tego ucieczki. Nawet jeśli przyszłość uchyli rąbka swej tajemnicy. To właśnie fatalizm – konieczność i nieodwołalność zdarzeń, które mają nastąpić. Zauważmy, że Lajos wiedział, iż syn ma go zgładzić – więc pozbył się go. Edyp dowiedział się, że według wyroczni zabije ojca –
Sofokles nawiązuje do mitu Labdakidów. Antygona jest córką Edypa, a siostrą Polinejkesa i Eteoklesa oraz Ismeny. Sofokles umieszcza akcję tragedii w chwili, gdy obaj bracia już nie żyją. Walcząc o władzę, doprowadzili do wojny – Eteokles nie dopełnił umowy i po roku panowania nie odstąpił tronu bratu Polinejkesowi, a Polinejkes, uzyskawszy w królestwie Argos pomoc, napadł na Teby, aby dochodzić swoich praw. Obaj bracia giną, a władzę obejmuje Kreon. Eteoklesa nakazuje pochować jako bohatera, ze wszelkimi honorami. Jeśli
Tragedia – gatunek dramatyczny powstały w starożytnej Grecji, obejmuje utwory, których ośrodkiem i motorem akcji jest nieprzezwyciężony konflikt między dążeniami wybitnej jednostki a siłami wyższymi, czyli tragizm. Mówiąc inaczej, bohaterowie tragedii są uwikłani w konflikt tragiczny, a ich czas, działanie są uzależnione od siły wyższej, Fatum. Co to jest „fatum”? Inaczej los lub przeznaczenie. Starożytni Grecy wierzyli, że człowiek ma przypisany z góry, zaprogramowany los, bieg wydarzeń w życiu, których nie da się uniknąć. Właśnie Fatum decydowało o dziejach
Ajschylos z Eleuzis (525-456 p.n..e) – najstarszy z trzech wielkich tragików greckich. Twórca tragedii klasycznej i jej reformator. Wprowadził drugiego aktora, co umożliwiło rozwój dialogu i akcji dramatycznej. Ograniczył na rzecz większego rozbudowania akcji partie chóru. Kładł duży nacisk na dekorację, ulepszył stroje aktorów. W swych sztukach podkreślał przede wszystkim dominującą rolę fatum w życiu człowieka, tłumaczył, że poprzez cierpienie bogowie uczą ludzi prawdy. Napisał około 70 tragedii, z których
Zasady tragedii antycznej W dramacie obowiązywały cztery podstawowe zasady: Zasada trzech jedności – miejsca, czasu i akcji. Jedność miejsca polegała na umiejscowieniu akcji tylko w jednym miejscu, np. na dziedzińcu pałacowym. Widzowie oglądają aktorów tylko w tym miejscu, wydarzenia, które dzieją się poza nim (poza sceną) są relacjonowane, opowiadane przez przybywające postacie lub chór. Jedność czasu polega na dążeniu twórców antycznych do tego, aby czas trwania akcji równał się czasowi trwania
Budowa tragedii antycznej Dramat starożytny odznaczał się zupełnie inną budową niż dzisiejsze. Każda z części spełniała określoną funkcję. Ich układ przedstawiał się następująco: prologos (czyli wstęp) – zawierał zapowiedź treści tragedii, parodos (pierwsza część chóru) – informował, jak doszło do konfliktu, epeisodia (epizody) i stasimony (pieśni chóru) – epeisodia zawierały treści akcji, stasimony komentowały to, co zdarzyło się w poszczególnych epizodach. Epeisodiów było zazwyczaj pięć – w czwartym z nich
Wiąże się ona z kultem Dionizosa – boga narodzin i śmierci, ale także winnej latorośli, wina i urodzaju. Według greckiego mitu to właśnie Dionizos nauczył ludzi uprawy winnej latorośli i produkcji wina. W otoczeniu bachantek, satyrów i osłów niosących worki z upojnym trunkiem wędrował na rydwanie po wszystkich krajach starożytnego świata przy akompaniamencie hałaśliwej muzyki bębenków. Dla uczczenia boga, który okazał się tak szczodrym darczyńcą, nauczył ludzi zabawy i korzystania z uroków życia, starożytni urządzali
Zapamiętaj następujące typy dramatów: tragedia grecka (m.in. dramat antyczny), dramat szekspirowski (łamie reguły dramatu antycznego), dramat romantyczny (odwołuje się do osiągnięć Szekspira), dramat młodopolski (nawiązuje do dramatu romantycznego i szekspirowskiego), dramat współczesny (teatr absurdu lub antyteatr zaprzecza regułom wyznaczającym gatunki poprzednie). Różnice w kompozycji tragedia grecka: Antygona Sofoklesa reguła trzech jedności: miejsca, akcji, czasu; podział na stasimony i epejsodiony; obecność chóru; zasada decorum; imię bohatera w tytule; ograniczona do trzech ilość osób na scenie; niezmienność
Istnieje jeszcze jeden wymiar treściowy tragedii. Antygona tragedią o miłości i śmierci. Antygoną powoduje miłość siostrzana. Mówi, że przyszła współkochać, nie współnienawidzić – jej miłość wybacza zdradę, jest ponad ziemskie sprawy. Zarzut wobec Antygony – cała miłość tej tebańskiej dziewczyny skupia się na bracie Polinejku. Nie dostrzegamy natomiast w ogóle uczucia kobiety wobec swojego narzeczonego – Hajmona. Antygona odrzuca też ofertę Ismeny, która chce razem z nią ponieść konsekwencje czynu. Dlaczego? Z miłości czy raczej
Źródłem tragedii greckiej były mity, więc ich bohaterowie to postacie dobrze znane Grekom z opowieści mitologicznych. Edyp Syn Lajosa. Ojciec porzucił go, gdy dowiedział się od wyroczni, że zginie z ręki syna. Znaleziony przez pasterza i oddany bezdzietnej rodzinie królewskiej w Koryncie. Gdy dorósł, dowiedział się, że jest przybranym dzieckiem. Zapytał o to swego ojczyma, ale ten nie powiedział mu prawdy. Edyp udał się do wyroczni i dowiedział się, że zabije swego ojca. By przepowiednia sie
Reguła trzech jedności jest charakterystyczna dla tragedii greckiej. Zrezygnował z niej Szekspir, za co został ostro skrytykowany przez większość swoich współczesnych. Dopiero po jakimś czasie odstąpienie Szekspira od klasycznych wzorców zostało uznane za genialne. Szekspir wprowadził sceny zbiorowe, zrezygnował z chóru, przenosił akcję z miejsca na miejsce (zmiany scenografii), przeplatał ze sobą kolejne wątki, zakłócając następstwo czasowe, rozbudował wątki poboczne. Uwaga! Reguły trzech jedności przestrzegał Jan Kochanowski w Odprawie posłów greckich (jedność miejsca –
Podstawę teorii literackiej Arystotelesa stanowi założenie, że poezja jest sztuką mimetyczną, czyli naśladowczą. Sposób naśladowania rzeczywistości dzieli utwory literackie na różne gatunki: epopeja naśladuje za pomocą narracji, tragedia – przez przedstawienie działających osób, a więc w sposób bardziej bezpośredni. Dzięki temu silniej działa na odbiorcę – wywołuje u widza „litość i trwogę”, a następnie wstrząs prowadzący do oczyszczenia (katharsis). Ażeby sztuka teatralna uznana została za tragedię, musi ona spełniać kilka „warunków tragiczności”. Bardzo ważny jest