- Przekleństwem
- Fałszem
- „Matką Piękności i Zbawienia”
- Prawdą
To są definicje poezji, jakie zawarł w swoim dramacie Krasiński, chociaż są sprzeczne. Poezja to modny w romantyzmie temat. W Nie-Boskiej komedii autor zawarł portret poety-romantyka, pełnego dylematów – lecz nie tylko Hrabia Henryk jest w tym dramacie poetą. Jest nim także mały Orcio, w chwili obłędu i śmierci jest poetką Maria. Z punktu widzenia Hrabiego poezja rzeczywiście jest piętnem i przekleństwem, zresztą ginie on z okrzykiem „Poezjo, bądź przeklęta!”.
- Fakt, że Hrabia Henryk był poetą, spowodował ciąg tragicznych wypadków: poczucie obcości w zwykłym świecie, ślepy pęd za Dziewicą, którą także możemy uważać za uosobienie zwodniczej poezji, obłęd i chorobę żony, chorobę Orcia.
- W pojęciu Marii poezja była wartością uwznioślającą człowieka, czymś upragnionym, bohaterka pragnęła jej dla siebie i dla syna.
- W przypadku Orcia – poezja stała się treścią życia, oddzielnym światem, w którym żyje niewidomy chłopiec.
Nie mamy więc wątpliwości, że są to różne odmiany poezji.
- Ta, która owładnęła Henrykiem – to poezja fałszywa, on sam zaś jest poetą przeklętym.
- Poezja Orcia i Marii jest prawdziwa – oni są poetami błogosławionymi.
Dlaczego właśnie tak?
Jeśli założymy, że poezja jest wielkim dobrem, wynosi ponad tłumy poetę, jest sposobem na poznanie prawdy, to życie poety i jego czyny nie mogą być w sprzeczności z tymi ideałami. A Hrabia Henryk zgrzeszył: pychą, egoizmem, użyciem poezji jako pustego poetyzowania i rozkoszy – dlatego wypaczona poezja stała się jego przekleństwem. Poezja jest darem Boga – ktoś, kto go otrzymał, nie może ulec szeptom szatana, życiem musi poświadczać głoszoną ideę. Trudno o ideał człowieka godny nazwy poety. Zauważmy, że obdarzeni są nią w utworze: dziecko i obłąkana kobieta (a podobno tylko dzieci i obłąkani są niewinni i mówią prawdę).
Ta skomplikowana koncepcja poezji Krasińskiego prezentuje, być może, a nawet intensyfikuje romantyczne ujęcie poezji wszechwładnej, siły nadprzyrodzonej – stwarzającej lub niszczącej. Wzbogaca jednak tę wizję o wymiar moralny – rozlicza poetę z jego zwykłych, ludzkich czynów.
Uwaga!
Przy rozpatrywaniu poezji jako jednego z tematów dramatu warto zauważyć dwie kategorie poetów, jakie się ujawniają w toku akcji:
- Poeta przeklęty – to Hrabia Henryk. Nie postępował moralnie, poezja stała się więc jego przekleństwem.
- Poeta błogosławiony – Orcio. Rodzi się z darem poezji, jest czysty, poezja jest jego błogosławieństwem.
Oto jak sam Krasiński definiował artystę:
„On stwarza wszystko: świat, rzeźbę, wiersz, kochankę. Kocha swoje arcydzieła, ale nie kocha nic poza nimi. Oto dlaczego rzeczywistość jest dla niego trucizną (…) Ale szczęśliwy jest wtedy, gdy jest samotny. Jest silny jak półbóg”.
Z listu do Henryka Reeva
Zobacz:
Jak przedstawiony został dramat rodzinny w Nie-Boskiej komedii?
Szaleństwo żony – jak zostało ukazane w Nie-Boskiej komedii?
Dziecko, obłęd, fantastyka – jak te romantyczne motywy funkcjonują w Nie-Boskiej komedii?
Jak przedstawiony został dramat rodzinny w Nie-Boskiej komedii?