Jak pisać o poszukiwaniach i wyborach?

Czego ludzie poszukują?

Zasad

Życie bez zasad to podążanie drogą bez drogowskazów, błądzenie. O kimś, kto często zmienia zdanie, mówi się, że nie ma zasad. Taki człowiek nie dotrzymuje słowa, jest nieobliczalny, nie można na niego liczyć. Kiedy człowiek ma swoje zasady, łatwiej mu porozumieć się z innymi (tak jak gra w brydża czy szachy możliwa jest tylko wtedy, gdy gracze znają zasady tych gier), wie, czego chce, do czego dąży, w jaki sposób chce to osiągnąć.

Mały Książę poszukuje miłości i prawd, którymi mógłby się kierować, chce wiedzieć, co jest w jego wędrówce najważniejsze. I znajduje to, czego szukał – przyjaźń, wiedzę o innych ludziach i o sobie samym.

Holden (Buszujący w zbożu) – czego tak dokładnie szuka, nie wie sam. Nie odpowiadają mu zasady, na jakich zbudowany jest świat dorosłych. Chce wyjechać z Nowego Jorku, zamieszkać gdzieś daleko na zachodzie i żyć jak prosty, uczciwy człowiek.

Boga

Bóg – Stwórca dobry, sprawiedliwy. Stając w obliczu spraw, których nie można ogarnąć rozumem (miłość, śmierć), człowiek zwraca się w stronę Boga. Szuka Go, bo szuka odpowiedzi na podstawowe pytania: skąd jest, dokąd dąży, jak ma żyć.

Marek Winicjusz (Quo vadis), odważny, porywczy, niecierpliwy, bezlitosny żołnierz rzymski. Ligia, chrześcijanka, przybliża mu zasady i naukę Boga. Winicjusz kocha Ligię i przechodzi wielką przemianę. Dostrzega zło i zgniliznę obyczajową Rzymu. Odnalezienie Boga to dla niego odnalezienie miłości, wiary, dobra, łagodności, współczucia, przebaczenia.

Przyjaźni

Przyjaźń to jedna z największych wartości. Niesie ze sobą zaufanie, serdeczność, szczerość, bliskość drugiej osoby. Przyjaciele mogą na siebie liczyć, są bezinteresowni.

Mały Książę wyrusza w świat, by znaleźć prawdziwego przyjaciela. Doświadczenie, które zdobywa na Ziemi, pozwala mu bardziej zrozumieć jego uczucie do Róży. Chce być jej prawdziwym przyjacielem. Opiekować się nią, kochać ją i być dla niej dobry.

Miłości

Nie ma osoby, która nie chce kochać i być kochaną. To podstawowa wartość, która – odwzajemniona – nadaje życiu sens, przynosi siłę, radość. Ludzie podejmują dla niej wiele wyznań, potrafią pokonać przeciwności.

Romeo i Julia – nie szukają miłości, to ona ich znajduje. I doprowadza do tragedii. Jednak decydując się na ślub, Romeo i Julia dokonują wyboru, który chociaż im samym przynosi śmierć, godzi zwaśnione rodziny.

Ojczyzny, swojego miejsca, Itaki, ziemi obiecanej

Dom, rodzina, miasto, ojczyzna. Miejsce, w którym są bliscy, czujemy się bezpiecznie, kochani, potrzebni. Któż tego nie pragnie?

Józef Skawiński – latarnik z opowiadania Sienkiewicza. Przez wiele lat stara się znaleźć swoje miejsce na ziemi. Nie potrafił nauczyć się żyć z dala od ojczyzny. Wersy Pana Tadeusza potęgują w nim tęsknotę i myśli o powrocie do ukochanego kraju.

Odyseusza nic nie jest w stanie odwieść od pragnienia powrotu do żony i ojczyzny. Ani przemijający czas, ani trudności, śmierć przyjaciół, ani kuszenie nimfy Kalipso.

Prawdy, sprawiedliwości

Chcemy, by nauczyciel wystawił ocenę sprawiedliwie, by rodzice sprawiedliwie, słusznie rozstrzygnęli spór z młodszym bratem. Niesprawiedliwe postępowanie rodzi sprzeciw, bunt.

Antygona uważa za niesprawiedliwe to, iż Kreon zabrania pochowania ciała jej brata. Buntuje się, jest posłuszna prawom boskim (nakaz grzebania umarłych), nie tym wydanym przez króla. Dokonuje pochówku sama, mimo że ryzykuje własne życie.

Hamlet widzi niesprawiedliwość, w wyniku której jego wuj przejął władzę. Buntuje się, postanawia sam wymierzyć sprawiedliwość.

Kamienia filozoficznego

Przez wiele stuleci alchemicy trudzili się nad wynalezieniem substancji, która gwarantowałaby wieczną młodość i bogactwo. To ponadczasowe pragnienie człowieka – nie umierać i żyć w dostatku…

Skarbu

Skarbu, wielkiego bogactwa poszukiwali bohaterowie bajek, mitów (Argonauci) i legend (Złota kaczka). Jednak skarb nie zawsze przynosi im szczęście.
Skarbu też szuka Santiago, bohater Alchemika. Wierzy w swoje sny i zostaje za to nagrodzony. Wprawdzie skarb był nie tam, gdzie szukał go Santiago, ale przecież liczy się to, że go znalazł.

Przygód

Często ludzie wyruszają na trudne wyprawy, ryzykują nawet życie. Coś ich gna, sami nie potrafią dokładnie powiedzieć co. Chcą odkrywać, poznawać nowych ludzi, nowe miejsca, szukać przygód, emocji. Mniej odważni rekompensują sobie pragnienia wypraw podróżami wewnętrznymi – wędrowaniem w myślach, duszy, razem z bohaterami książek czy filmów.

Don Kichot wyrusza w świat w poszukiwaniu przygód. Jak błędni rycerze – jego wzór ze średniowiecznych romansów – chce walczyć z potworami i przeciwnikami w imię dobra i sprawiedliwości.

Portret poszukiwacza

podąża za swoimi marzeniami;
podejmuje decyzje, wybiera, waha się;
poświęca coś, cierpi, błądzi, zmaga się z przeciwnościami losu;
odkrywa nowe możliwości, przekracza granice własnej słabości;
jest pionierem (wyznacza nowe drogi, kierunki, np. w sztuce).

Jakich wyborów dokonują bohaterowie literaccy?

Trudnych. Stasia Bozowska decyduje się na życie w spartańskich warunkach, traci zdrowie, wreszcie – umiera. U Konrada Wallenroda i Hamleta rozterki, z którymi się zmagają, powodują niemal utratę zmysłów, szaleństwo.

Dobrych. Ebenezer Scrooge (Opowieść wigilijna) po wizycie trzech duchów całkowicie się zmienia – z obrzydliwego skąpca zamienia się w pogodnego filantropa.

Złych. Balladyna morduje swoją siostrę, Kain – brata Abla. Zazdrość i egoizm prowadzą ich do zbrodni.

Zgodnych z kulturą, obyczajami. Antygona postępuje zgodnie z odwiecznymi, boskimi obyczajami – grzebie ciało brata. Ponieważ brat uznany jest za zdrajcę, Antygona postępuje wbrew prawu ustanowionemu przez władcę.

Zgodnych z uczuciem. Miłość Romea i Julii, choć godzi zwaśnione rody, przynosi ze sobą śmierć kochanków.

Zgodnych z sumieniem. Prometeusz nie mógł zrozumieć, dlaczego bogowie ukrywają przed ludźmi dobrodziejstwo ognia. Wykradł ogień z Olimpu, podarował go ludziom. Srodze odpokutował za swój czyn.

Która z postaci literackich dokonuje wyboru?

Antygona
Wybierając to, co dyktuje jej sumienie, sprzeciwia się zakazowi Kreona. Jest głęboko przekonana o słuszności swego wyboru. Odważna, stanowcza, z poczuciem godności osobistej, ponosi konsekwencje swego czynu. W obliczu wyroku skazującego ją na śmierć sama odbiera sobie życie.

Kreon
Nad sumienie, prawa boskie, uczucia i więzy rodzinne przedkłada interes państwa, utrzymanie silnej władzy oraz swojej pozycji silnego autorytetu. Nie chce ułaskawić Antygony, mimo że ją kocha. Jest głęboko przekonany o słuszności swych decyzji, które są niepodważalne. Takie wybory doprowadzają go do tragedii – traci żonę i syna.

Odyseusz
Król Itaki – małej, skalistej wysepki. Symbol poszukiwaczy, wędrowców. Wiecznych tułaczy, którzy – nie bacząc na liczne przeciwności ziemskie i pozaziemskie – wędrują, szukają, próbują dotrzeć do swej ojczyzny, celu. Z różnym skutkiem. Itaka także przybiera różną postać: ziemi, domu, prawdy, marzeń, sztuki.

Hamlet
Przez jego usta przechodzi najsłynniejsze zdanie, ilustrujące niepokój, wahanie człowieka, który ma przed sobą ważne, życiowe zadanie, musi dokonać wyboru. „Być albo nie być; oto jest pytanie…” Milczeć, patrząc na niesprawiedliwość, czy działać, wiedząc, że działanie to może przynieść śmierć? Chce wyjaśnić tajemniczą śmierć ojca i pośpieszny ślub matki. Wie, że odkryje straszne rzeczy. Wokół widzi zbrodnię i zło. Buntuje się przeciw nim. Ale buntując się (mszcząc śmierć ojca), sam też czyni zło. Świata nie da się naprawić przez kolejne morderstwa.

Konrad Wallenrod
Stosuje podstęp. Żyje wśród wrogów pod cudzym nazwiskiem, gdyż wie, że otwartą walką nic by nie wskórał. Kłamie, oszukuje, zdradza. Marzy o powrocie do dawnego życia, do ukochanej Aldony. To jednak jest niemożliwe. Swój wybór przypłaca utratą honoru. Ratuje ojczyznę, ale gubi siebie – wybawia Litwę spod terroru Krzyżaków i… popełnia samobójstwo.

Profesor Sonnenbruch
Naukowiec, bohater dramatu Leona Kruczkowskiego Niemcy. Wyniki jego badań wykorzystywane są do nieludzkich, zbrodniczych celów. On jednak zachowuje się tak, jakby o tym nie wiedział. Uważa się za dobrego Niemca – przecież ma rodzinę, dba o nią, dobrze wykonuje swoją pracę. Jest bierny, nie przeciwstawia się złu, zachowuje się, jakby chciał uciec od rzeczywistości. Wybiera milczenie, ale przez to zgadza się na zło i nieludzkie zasady.

Alek, Rudy i Zośka
Bohaterowie Kamieni na szaniec Aleksandra Kamińskiego. Przyjaciele, którzy w chwili, gdy wróg napada na kraj, nie mają wątpliwości – podejmują walkę. Z całym zaangażowaniem, sercem bronią tego, co dla nich najważniejsze – ojczyzny, przyjaźni, honoru.

Co jest najważniejsze w poszukiwaniu?

Cel

Dla Ikara liczy się tylko jedno: chce latać, znaleźć się jak najbliżej słońca. Nie myśli o konsekwencjach, o tym, czym to się może skończyć.
Sportowcy bijący rekordy. Pokonują swoją słabość, przeciwników po to, by osiągnąć cel – zwyciężyć.
Naukowcy dokonują odkryć. Ich celem jest doskonalenie świata (medycyny, techniki, środków komunikacji itp.).

Sama droga

Marek Kamiński, podróżnik, zdobywca biegunów, mówi, że sensem jego życia jest droga, chodzenie. Odkrywanie. Dzięki samotnej wędrówce poznaje siebie. Mówi, że można czuć się szczęśliwym nawet wtedy, gdy jest się skrajnie wykończonym, zmarzniętym czy głodnym. Pod warunkiem że droga jest marzeniem.
A poza tym samo dotarcie do celu może być tragiczne w skutkach. Marek Kamiński przerwał próbę samotnego przejścia w poprzek Antarktydy w chwili, gdy stało się to zbyt niebezpieczne. „Porażka nieraz jest dobra i nie zawsze zabija. Poza wszystkim sama droga jest ważna, nie cel”.

Mały Książę wędruje przez wiele planet. Sama droga, przygody w czasie wędrówki wiele go uczą. Uświadamiają mu największe wartości: przyjaźń, miłość, obcowanie z drugim człowiekiem. Droga uświadamia mu, że tęskni za swoją planetą, za Różą, że najważniejsze rzeczy się czuje, nie można ich zobaczyć. W czasie drogi Mały Książę staje się bardziej odpowiedzialny, poznaje siebie i ustala, co jest najważniejsze.

Wypracowanie na egzaminie

List

Napisz list Romea do Julii. Wykorzystaj opis przeżyć wewnętrznych.

Masz napisać list i dodatkowo opisać wewnętrzne przeżycia. Wczuj się w rolę osoby zakochanej, której rodzice zabraniają spotykać się z jej miłością. Nazwij te uczucia, opisz je. Pamiętaj także, że forma listu wymaga kilku stałych punktów: rozpoczęcia, w którym witasz się, sygnalizujesz powód pisania; rozwinięcia, w którym wyjaśniasz powód pisania (w naszym przypadku to miejsce na opis przeżyć wewnętrznych) i zakończenia.

Rozprawka

Czy współcześni Odyseusze istnieją? Zabierz głos w dyskusji.

Najpierw zastanów się, jakie cechy uosabia Odyseusz. Każdy więc może być Odyseuszem. A może nie zgadzasz się z tym zdaniem? Pomyśl, czy możesz powiedzieć o sobie „współczesny Odyseusz”. Pamiętaj, że masz zabrać głos w dyskusji, a więc przedstawić kilka punktów widzenia i wyodrębnić z nich swój własny. Pamiętaj o trójdzielnej budowie rozprawki: wstęp (teza), rozwinięcie (argumenty, kontrargumenty), zakończenie (potwierdzenie tezy, odpowiedź na pytanie zawarte w temacie).

Wywiad

Odyseusz powrócił właśnie do Itaki. Przeprowadź z nim wywiad.

Pilnuj się! Pytania, które zadajesz, powinny świadczyć o znajomości tematu. Powinny dotyczyć wędrówki, uczuć, przygód, sytuacji w domu Odysa. Jednocześnie pamiętaj, że ważniejsza jest osoba, z którą przeprowadzamy wywiad, a nie dziennikarz zadający pytania. Pozwól mówić Odyseuszowi!

Sprawozdanie

Jesteś pasażerem statku Lorda Jima. Napisz relację z katastrofy, która miała miejsce na pokładzie.

Pamiętaj, że jesteś świadkiem wydarzeń, więc Twoja relacja powinna być żywa, zdradzać Twoje zaangażowanie, strach. Postaraj się oddać dramatyzm sytuacji tonącego statku. Pamiętaj o krótkich, urywanych zdaniach, wykrzyknikach, zwrotach nacechowanych emocjonalnie.

Jaka może być droga?

daleka, samotna, za ocean, błędna, prosta, podstępna, kręta, ku sławie, wiodąca do zbawienia, odkupienia, twórcza, pełna walki, lub męczeństwa, jawna, tajemna.

Frazeologia

Stać na rozstajnych drogach – wahać się, jak postąpić dalej w momencie, do którego się doszło. Mieć kilka możliwości i nie wiedzieć, którą wybrać.

Iść wyboistą drogą – doświadczać w życiu cierpień. Natykać się na swojej drodze na problemy.

Droga usłana różami – życie bez problemów, szczęśliwe, udane, beztroskie, łatwe, piękne.

Podążać za swoim marzeniem – konsekwentnie realizować swoje plany, nie rezygnować z pragnień, dążyć do tego, o czym się marzy.

Wybór życiowej drogi – decyzja dotycząca ważnej sprawy, która zaważy na dalszym życiu.

Szukać swojej Itaki – szukać miejsca, gdzie się będzie szczęśliwym, bezpiecznym. Rzeczy, uczucia, ludzi, za którymi się tęskni. Które czekają na nas zawsze.

Szukać wczorajszego dnia – patrzeć wstecz, tracić czas na bezowocne poszukiwania. „Trzymać się” czegoś, co minęło.

Dokonywać wyboru – wybierać.

Nie mieć wyboru – być w przymusowej sytuacji.

Prawo wyboru – możliwość decydowania, dokonania wyboru.

Coś zaciążyło na czyjejś decyzji – coś wpłynęło na to, że została podjęta decyzja.

Decyzja dojrzewa – może wkrótce zapadnie, przesłanki podjęcia decyzji są coraz silniejsze.

Decyzja odważna – wymagająca odwagi.

Decyzja pochopna, nierozważna – podjęta bez zastanowienia.

Decyzja rozsądna, wyważona – uzasadniona, mądra decyzja.

Podejmować decyzję – postanawiać cos, dokonywać wyboru.

Powziąć decyzję – zdecydować się.

Zwlekać z decyzją – odkładać podjęcie decyzji.

Cytaty

Szukajcie prawdy jasnego płomienia,
Szukajcie nowych nieodkrytych dróg.
Adam Asnyk

Nie drzewo wybiera ptaka, który na nim siada, lecz ptak wybiera drzewo!
Wacław Sieroszewski

A jesli komu droga otwarta do nieba,
Tym, co służą ojczyźnie!
Jan Kochanowski

Dla kainowych miej pogardę czynów,
Ale każdemu pozwól iść swą drogą.
Artur Oppman

Wędrówką jedną życie jest człowieka.
Edward Stachura

Słowniczek

Idée fixe – pomysł stale zaprzątający umysł. Myśl, która staje się tak intensywna, że właściwie „wypędza” wszystkie inne myśli. Człowiek ogarnięty idée fixe przypomina maniaka, obłąkańca, wariata. Wszystkie działania, pragnienia, słowa poświęca swojej idei. To Don Kichot, który wymyślił sobie, że jest średniowiecznym rycerzem, naprawiającym świat.

Itaka – w opowieści Homera to konkretna kraina, ojczyzna, do której wraca po wojnie trojańskiej Odyseusz. Dziś określa się tym mianem cel marzeń, dążeń, pragnień.

Kamień filozoficzny – legendarna substancja, której istnienia tak naprawdę nikt nie udowodnił. Miał zamieniać metale nieszlachetne w złoto. Przenośnie określa się tą nazwą idealny sposób rozwiązywania trudnych spraw, problemów, zagadek.

Zobacz:

Poszukiwania i wybory

Wybór wartości