Omów obraz społeczeństwa polskiego w Potopie.
Polska z Potopu to rzeczpospolita szlachecka. Najważniejszą grupą społeczną była wówczas szlachta i to ona została najszerzej opisana i najlepiej scharakteryzowana. Nie pomija jednak również Sienkiewicz magnaterii oraz mieszczan i chłopów (choć ci pojawiają się jako bohater zbiorowy).
Magnateria
Janusz i Bogusław Radziwiłłowie, Hieronim Radziejowski, Krzysztof Opaliński.
Magnaci prowadzą politykę, kierując się jedynie własną korzyścią i prywatnym interesem, wydają kraj na łup Szwedom (sceny pod Ujściem i w Kiejdanach). Przechodzą na stronę wroga dla korzyści materialnych. Sienkiewicz pokazuje ich jako warchołów, egoistów i zdrajców. Wśród magneterii pojawiają się jednak także patrioci: Jan Sapieha, Jerzy Lubomirski, Jan Zamojski.
Szlachta
Szlachta łatwo poddaje się obcym najeźdźcom i godzi z nową sytuacją (kiedy Opaliński oznajmił o podpisaniu kapitulacji Wielkopolski, szlachta wznosi okrzyki na cześć Karola Gustawa). Słucha rozkazów szwedzkich komendantów, a do zdrady ojczyzny skłania ich obietnica przywilejów stanowych (np. stryj Oleńki, mówi: „Pana i pod obcym panowaniem znaleźć można”). Nie są to ludzie o nieposzlakowanej opinii, ale zawadiaki, a nawet… rozbójnicy – na kompanii Kmicica ciążą morderstwa, rozboje i gwałty. Często są to bezmyślne akty chuligaństwa, głupia zabawa. Charakterystyczne cechy tej warstwy społeczeństwa to egoizm, lekkomyślność, a czasem nawet zwykła głupota, interesowność, bezmyślność i krótkowzroczność, brak karności. Szlachta jest uległa wobec magnaterii i obojętna na potrzeby ojczyzny. Wśród szlachty są jednak jednostki gotowe do poświęceń, szlachetne, kochające ojczyznę, np. Wołodyjowski, Kmicic, Zagłoba, Kowalski i wielu innych.
Lud
Prosty lud pojawia się w powieści głównie bezimiennie i zbiorowo, ale oceniony jest pozytywnie. Najniższe warstwy społeczne cechuje patriotyzm, wierność królowi, zapał do walki, są chętne i gotowe do walki. Chłopi biorą w swoje ręce sprawę obrony przed Szwedami (górale tatrzańscy ratują życie królowi, kilkunastoletni chłopak Michałko naprowadza na Szwedów polską chorągiew i w bitwie z nimi wykazuje się odwagą i bohaterstwem, czym wprowadza w podziw szlachtę). Opierają się Szwedom, ponieważ ci obciążają ich dodatkowymi pracami i podatkami. Sienkiewicz wspomina o ucisku ludu, ukazując śluby lwowskie Jana Kazimierza, w których król zobowiązał się, iż po zakończeniu wojny poprawi położenie tej warstwy społecznej.
Zobacz:
Jakie gatunki literackie odnaleźć można w Potopie Henryka Sienkiewicza?
Jakie wydarzenia historyczne stały się tłem Potopu Henryka Sienkiewicza?
Jakie wydarzenia Potopu uznasz za kluczowe dla akcji powieści?
63. Udowodnij, że Potop Henryka Sienkiewicza był powieścią ku pokrzepieniu serc