Posts From Zbyszek
Literatura i sztuka antyku, obok Biblii, jest drugim, ogromnie ważnym źródłem późniejszej twórczości artystów całej Europy. Nawiązywano do kultury starożytności w różny sposób. Po pierwsze czerpano z zasobu motywów, wątków, symboli zawartych w mitach, eposie, tragedii i poezji. Do antyku nawiązywali twórcy renesansowi, jak np. Jan Kochanowski, twórcy oświeceniowi, np. Ignacy Krasicki, a także dziewiętnasto- i dwudziestowieczni prozaicy, np. Stefan Żeromski. Twórcy współcześni odwołują się do mitów, do postaci mitycznych, autorów antycznych,
Warto pamiętać o najważniejszych – związanych z antykiem – dokonaniach humanistów XIX i XX wieku. Znajomość nazwisk tych panów i umiejętność wspomnienia o ich dokonaniach może zaowocować punktami za realizację tematu i szczególne walory pracy: Heinrich Schliemann – pionier archeologii, ale najpierw dziewiętnastowieczny kupiec, który miał specyficzne hobby. Były nim eposy Homera, a w szczególności mityczne miasto Troja. Przez większość życia Schliemann w dzień budował (od zera) swoje coraz potężniejsze imperium biznesowo-finansowe. Wieczorami zaś całkowicie samodzielnie (nie uczęszczał na
Prometeusz – bohater mitologii Garść faktów z życia Prometeusza Terminy i pojęcia związane z Prometeuszem Prometeusz jako bohater utworów literackich Prometeizm w literaturze polskiej Wątki prometejskie w kulturze Prometeusz – bohater mitologii Dobroczyńca ludzkości, w imię jej dobra gotowy do najwyższych poświęceń. Wzór bohaterskiego buntu przeciwko systemowi wartości tolerującemu istnienie zła. Kwestionariusz osobowy Imię: Prometeusz – po grecku znaczy: przezorny, przewidujący. Koneksje rodzinne: syn tytana Japeta i okeanidy Klimene, zaliczany do boskiej generacji tytanów; brat
Mówi się, że Rzymianie przejęli od Greków cały ich dorobek kulturowy; że przywłaszczyli sobie wszystko to, co wymyślili już wcześniej Hellenowie. Czy to prawda? Rzymianie rzeczywiście wzięli od Greków bardzo dużo: przede wszystkim cały panteon, czyli wszystkich bogów i związaną z nimi mitologię, wiele gatunków literackich, filozofię, podstawowe porządki architektoniczne. Wszystkie te dziedziny kultury i sztuki przerobili jednak na własną modłę: bogom nadali swoje imiona, architekturę uczynili bardziej monumentalną, poezję doskonalili. . Trzej
Pierwsze dzieła literatury greckiej powstały około VIII w. p.n.e. Wcześniejsze źródła pisane, zachowane na glinianych tabliczkach z okresu cywilizacji kreteńskiej, świadczą jedynie o wydatkach i sprawach gospodarczych pałacu w Knossos. Prawdziwą literaturę, co prawda mówioną, przekazywaną ustnie, stworzył dopiero niewidomy aojda, czyli pieśniarz, Homer. Dwa przypisywane mu poematy epickie: Iliada i Odyseja – stały się najważniejszymi tekstami kultury zarówno dla samych Greków, jak i dla całej późniejszej cywilizacji europejskiej. Iliada i Odyseja to eposy bohaterskie: poematy narracyjne
Początki literatury w Grecji i Rzymie W antyku pojawia się, wprowadzony przez Poetykę Arystotelesa, podział na znane nam dzisiaj rodzaje literackie, a także większość gatunków. Uważa się, że literatura grecka wyrosła z obrzędów religijnych, że jej źródło stanowi mitologia. Historie mitologiczne to przecież bardzo dobry materiał literacki. Świat mitologii greckiej jest wyjątkowo barwny i dynamiczny. Bogowie nie są posągami siedzącymi na Olimpie. Co chwila mieszają się do ludzkich spraw, mają na ziemi swoich
Apokalipsa świętego Jana to ostatnia księga Nowego Testamentu, a zatem ostatnia księga Biblii. W języku greckim apokalipsa znaczy dosłownie: objawienie – czyli to, co objawione, ujawnione. Skąd taki tytuł? Otóż tekst ten jest owocem wizji, jaką Jan – niektórzy twierdzą, że Jan apostoł – miał na wyspie Patmos. Autor został tam zesłany w okresie prześladowania chrześcijan u schyłku I wieku. Wtedy też powstała jego Apokalipsa, mówi się, że w latach 93–96. Bóg objawił wówczas Janowi przyszłe
Bohaterowie Starego Testamentu Noe Bóg postanawia zniszczyć grzeszną ziemię i zapowiada potop. Nakazuje Noemu zbudować arkę, w której ten ukryje się ze swoją rodziną i na której pokład wprowadzi po jednej parze zwierząt. Noe uwierzył Bogu i przez wiele lat, wyśmiewany przez ludzi, budował arkę. Była to dla niego próba wiary. On i jego rodzina ocaleli. Symbolem przymierza Noego z Bogiem i obietnicy Stwórcy, że nie będzie już tak okrutnie
Stworzenie świata Sześć dni Bóg stwarzał świat, dopiero siódmego dnia postanowił odpocząć – i dlatego po dziś dzień ludzie święcą niedzielę jako dzień odpoczynku. Większość z nas zna biblijną historię stworzenia świata. Nie będziemy jej zatem opowiadać, za to wyodrębnimy to, na co warto zwrócić uwagę. Punkt wyjścia – to bezład, pustkowie i ciemność. Bóg stwarza niebo i ziemię i oddziela światłość od ciemności. Zauważamy podobieństwo do kosmogonii mitologicznej. Mezopotamska wersja także jest podobna – pierwsi, straszni bogowie wyłaniają
Dla wielu kultur, nie tylko hebrajskiej i chrześcijańskiej, Biblia stała się źródłem wielu ważnych prawd dotyczących Boga, człowieka i prowadzonego przez wieki dialogu Stwórcy z ludźmi. Zarówno Nowy Testament, jak i Stary Testament to wielkie księgi o ludzkości, jej namiętnościach, słabościach, wierze, zwątpieniu i sile – złożoności ludzkiej natury. Mówią o ludzkich lękach, marzeniach, nadziejach. Stawiają pytania zawsze aktualne, dotyczące Boga, człowieczeństwa, życia, śmierci, ludzkich potrzeb duchowych i materialnych. Ilustrują je raz w sposób prosty, innym razem niedosłownie, symbolicznie.
Biblia to zapis historii upadku i zbawienia człowieka. W Starym Testamencie szczegółowo przedstawia dzieje Narodu Wybranego – Izraela, a w Nowym Testamencie opisuje życie i naukę Jezusa, Zbawiciela ludzi, oraz pierwsze lata działalności chrześcijan. Apokalipsa świętego Jana dzieje ludzkości i historię zbawienia kończy wizją Sądu Ostatecznego, pokonaniem szatana. Jest więc Biblia zamkniętą całością: pokazuje świat i człowieka od chwili stworzenia i pierwszego upadku aż po czas przyjścia Mesjasza, Jego śmierć i zmartwychwstanie, dzięki któremu człowiek może osiągnąć zbawienie.
Biblia jest tyglem i źródłem przeróżnych gatunków. Jest ich w niej całe mnóstwo! Może być tak, że jedna księga łączy wiele gatunków, a może być i tak, że cała składa się z utworów reprezentujących jeden gatunek. Mało jest jednak w Piśmie Świętym ksiąg jednorodnych pod względem gatunkowym. Należą do nich Księga Psalmów czy Księga Przysłów. Wiele ksiąg ma wymiar historyczny, na przykład Księga Królewska, Księga Samuela, Księga Powtórzonego Prawa. Niektóre to
Średniowiecze bardzo długo było traktowane jako epoka pozbawiona własnej tożsamości kulturowej, jako czas „pośredni” między doskonałym antykiem i kontynuującym te idealne antyczne wzorce renesansem. Ów lekceważący stosunek z czasem się zmienił – o ile jeszcze twórcy oświecenia uważali wieki średnie za epokę ciemnoty, o tyle dla romantyków okazała się ona fascynującym źródłem inspiracji. W kulturze na stałe zagościły wywodzące się ze średniowiecza motywy i tematy (etos rycerski, asceza, Matka Boska pod krzyżem). Wciąż inspiruje sztuka i architektura
Pragnienie utrwalenia wydarzeń historycznych występuje w każdej epoce, średniowiecze nie jest tu żadnym wyjątkiem. Jednocześnie dzieła historiograficzne tego okresu będą miały pewne szczególne cechy. Ich autorzy nie traktowali siebie jak uczonych, których zadaniem jest zapisywanie tego, co się naprawdę zdarzyło. Nie dbali o daty, chronologię wydarzeń, nawet o ich prawdopodobieństwo. Fakty historyczne mieszają się w średniowiecznych kronikach z legendami, fantastycznymi opowieściami, opisami cudownych zdarzeń. Autorów nie interesują procesy dziejowe, przyczyny i następstwa opisywanych zjawisk. W większym stopniu
„Usuń Maryję, tę Gwiazdę morza – ogromnego i bezkresnego – cóż pozostanie? Noc jeno i cienie śmierci, mroki nieprzeniknione… Całym więc sercem, całą gorącością duszy czcijmy Maryję, ponieważ taka jest wola tego, który chciał nas wszystkich mieć przez Maryję. […] Do ojca bałeś się przystąpić, dał ci przeto Jezusa za pośrednika. […] Wszakże i w nim obawiasz się jeszcze Majestatu Bożego, jakkolwiek został człowiekiem, nie przestał być Bogiem. Pragniesz zatem mieć pośrednika u Niego?
Święty asceta, św. Aleksy św. Szymon Słupnik św. Kinga męczennik, św. Wojciech św. Stanisław św. Dorota Ze średniowiecznego teocentryzmu wyrastał powszechny w tamtych czasach wzorzec osobowy świętego. Utwory hagiograficzne – to znaczy opisujące żywoty świętych – miały wyraźny charakter dydaktyczny: zachęcały do wybierania takiej postawy życiowej, która przyniesie nagrodę w postaci zbawienia. Drogą do świętości była asceza – wyrzeczenia się wszelkich przyjemności świata, umartwianie się. Aby zasłużyć na niebo, bohaterowie tamtych czasów
Liczne wojny, epidemie, fale głodu sprawiały, że życie ludzkie było w wiekach średnich szczególnie krótkie i kruche. Z tym faktem pomagała się pogodzić głęboka wiara, która nakazywała gardzić wartościami doczesnymi, a więc całym ziemskim bytowaniem. W średniowieczu powraca motyw z biblijnej Księgi Koheleta: „Vanitas vanitatum et omnia vanitas” (marność nad marnościami i wszystko marność). Wszelkie ludzkie starania i ziemskie przyjemności określa się w tej księdze jako „gonienie za wiatrem” – i podobnie widział człowiek średniowiecza. Jednocześnie ten człowiek wcale nie
Nieocenionym źródłem wiedzy o średniowieczu jest sztuka tego okresu. Trzeba pamiętać, że zdecydowana większość ludzi tej epoki była analfabetami. Dzieła sztuki pełniły dodatkową funkcję Pisma Świętego dla ubogich (Biblii pauperum) – nauczały prawd wiary, opowiadały historie biblijne i losy świętych. Sztuka tej epoki chciała być użyteczna, tzn. przemawiać do prostego człowieka. Mnich Teofil z XI w. pisał w swym dziele o sztuce: „Jeśli dusza wiernego ujrzy w rysach obraz męki pańskiej, zostaje boleścią przejęta; jeśli widzi,
Ważną grupą społeczną średniowiecza było rycerstwo, dlatego doskonały rycerz to kolejny ważny wzorzec osobowy epoki. Średniowiecze stworzyło własny ideał wojownika, kierującego się określonymi wartościami. „Bóg, honor, ojczyzna” – to najważniejsze z nich. Rycerz bez skazy był chrześcijaninem, do którego zadań należały obrona i krzewienie wiary. Stąd w tej epoce motyw świętej wojny z niewiernymi i wyprawy krzyżowe. Rycerza cechowała wielka pobożność – często się modlił, uczestniczył we mszach. Honor wymagał od
Wieki średnie nie są wcale, jak długo o nich sądzono, okresem upadku kultury i literatury. Dorobek tej epoki nie jest może najbogatszy, ale musimy pamiętać o dzielących nas wiekach – wiele z dorobku materialnego średniowiecza uległo zniszczeniu bądź zaginęło. Zwłaszcza w przypadku utworów literackich jest to strata niepowetowana. W średniowieczu nie powstawało zbyt dużo tekstów, zazwyczaj zapisywano tylko rzeczy uznawane za naprawdę ważne. Wiele utworów przekazywano ustnie. Tak było np.
