GIMNAZJUM
„Kto rozwiąże ten węzeł – będzie panem świata!”. Tak brzmiała przepowiednia dotycząca skomplikowanego węzła złożonego w świątyni Zeusa przez Gordiosa, założyciela miasta Gordion. Gdy Aleksander Wielki, zwany też Macedońskim, zdobył miasto Gordion, stanął oko w oko z węzłem. Oczywiście, próbował go rozwiązać i nic z tego nie wyszło. Nie wiemy, czy wódz uśmiechnął się pobłażliwie, a węzeł zacisnął się w sobie jeszcze mocniej. Fakty są takie: Aleksander dobył miecza, węzeł
Tadeusz Różewicz List do ludożerców Kochani ludożercy nie patrzcie wilkiem na człowieka który pyta o wolne miejsce w przedziale kolejowym zrozumcie inni ludzie też mają dwie nogi i siedzenie kochani ludożercy poczekajcie chwilę nie depczcie słabszych nie zgrzytajcie zębami zrozumcie ludzi jest dużo będzie jeszcze więcej więc posuńcie się trochę ustąpcie kochani ludożercy nie wykupujcie wszystkich świec sznurowadeł i makaronu nie mówcie odwróceni tyłem: ja mnie mój moje mój żołądek
Do tego, żeby zastanawiać się nad istotą kamienia, trzeba być poetą… My, zwykli ludzie, wiemy, że można mieć serce twarde jak kamień, że można kamyki wrzucać do cudzego ogródka (to wymyślił Wolter). Kamienna może być pustynia i kamienne były tablice, na których Bóg wypisał Dziesięć Przykazań. Kamień może być milowy, może też służyć do rzucania – to ostatnie jest szczególnie paskudne. Co jeszcze można wymyślić na temat zwykłego, szarego kamienia?
Bolesław Leśmian Urszulka Kochanowska Gdy po śmierci w niebiosów przybyłam pustkowie, Bóg długo patrzył na mnie i głaskał po głowie. „Zbliż się do mnie, Urszulo! Poglądasz, jak żywa… Zrobię dla cię, co zechcesz, byś była szczęśliwa.” „Zrób tak, Boże – szepnęłam – by w nieb Twoich kresie Wszystko było tak samo, jak tam – w Czarnolasie!” – I umilkłam zlękniona i oczy unoszę, By zbadać, czy się gniewa, że Go
Dusiołek to stwór fantastyczny. Nie spotkasz go na drodze do szkoły, nie porozmawiasz sobie z nim na podwórku po lekcjach. Ale Dusiołek to nie tylko poetycka wyobraźnia Leśmiana, to także metafora naszych lęków i strachów. Dusiołek to coś, co tak naprawdę siedzi w każdym z nas. Bolesław Leśmian Dusiołek Szedł po świecie Bajdała, Co go wiosna zagrzała – Oprócz siebie – wiódł szkapę, oprócz szkapy – wołu, Tyleż tędy, co
Był sobie wśród polskich poetów Konstanty Ildefons Gałczyński – obdarzony niezwykłym poczuciem humoru. Potrafił z przymrużeniem oka popatrzeć na świat, z dowcipem opisywać sprawy wielkiej i malutkiej wagi. Udowodnił, że w poezji jest sporo miejsca i zmieści się w niej żart, śmiech, humor, zabawa z odbiorcą. I ogórek, i dymiący piecyk, i Osiołek Porfirion. Konstanty Ildefons Gałczyński Dlaczego ogórek nie śpiewa Pytanie to, w tytule postawione tak śmiało, choćby z
Czym jest esej interpretacyjny? To dość swobodna forma wypowiedzi pisemnej. Jeśli temat maturalny brzmi: dokonaj analizy i interpretacji! – to niestety ogranicza nieco swobodę twórczą piszącego. Ma to być analiza, interpretacja, podsumowanie wniosków i już. Esej jest formą błądzącą na pograniczu literatury. Wymaga rozległych skojarzeń, wsparcia filozoficznego, odniesień do różnych gałęzi sztuki. Nie musi być przy tym bezpośrednią wypowiedzią ucznia, który partiami analizuje utwór poetycki. Może esej sam w sobie przybrać literacką formę:
Prędzej czy później każdy licealista musi napisać pracę typu: antyk – epoka daleka nam czy bliska; co wolę: romantyzm czy pozytywizm; jak postrzegamy dziś średniowiecze, renesans, barok… Trzeba pisać? No to piszemy. Chcesz przygotować się do pisania prac z danej epoki? Zadaj sobie trzy pytania. Pierwsze – o fakty. Kiedy to wszystko się działo?, jakie były założenia epoki?, kto je głosił?, kto co napisał wielkiego, ważnego, nieśmiertelnego? Drugie pytanie – jak dorobek
Cechy eseju interpretującego Jednoznacznego przepisu nie ma. Jest to praca, w której podstawą rozważań jest utwór poetycki. Jest to praca, która wykracza poza tzw. analizę wiersza, bo analizę kojarzymy raczej z badaniem budowy utworu. Jest to w końcu praca, która ma ukazać jak jej autor rozumie utwór, co w nim dostrzegł i jak umieszcza go w kontekście literatury. Czy może być w formie rozprawki? Jest ktoś bardzo chce – czemu
Druga połowa lat 70. XIX wieku to czas noweli. Pisarze podejmowali w krótkiej, zwięzłej formie następujące tematy. Problematyka społeczna wsi – obraz nędzy i zaniedbania ludu ukazują: Szkice węglem, Janko Muzykant Sienkiewicza, Antek Prusa. Powstanie styczniowe – jest tematem noweli Gloria victis Orzeszkowej. Problem żydowski – podejmuje Konopnicka w noweli Mendel Gdański. Problem nierówności społecznej – wyzysk robotników, biedę miast, nędzę bezrobotnych ukazują: Powracająca fala, Kamizelka, Katarynka Prusa, Dobra pani, A… b…
Eliza Orzeszkowa, Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz – to główni przedstawiciele prozy polskiego pozytywizmu. Eliza Orzeszkowa Jej miastem pozostało Grodno. Urodziła się w grodzieńskich okolicach. Po nieudanym małżeństwie z Piotrem Orzeszką postanowiła samotnie zamieszkać w Grodnie, tutaj tworzyła i tu zmarła w roku 1910. Była autorytetem w swoim środowisku, zajmowała się działalnością społeczną i oświatową. Dwukrotnie typowano Orzeszkową do Nagrody Nobla, ale jej nie otrzymała. W roku 1905 – uhonorowany nią został Henryk Sienkiewicz. Pogrzeb Elizy Orzeszkowej był wielkim
Pozytywizm nie jest epoką tak wzniosłą jak romantyzm, nie tak uduchowioną, za to bardziej realniejszą i praktyczniejszą. Pozytywizm polski da się jednak lubić, a dzieła pozostawił równie bogate. Rzadko kto czytuje dziś dla własnej przyjemności dramaty romantyczne, a Lalkę lub Trylogię owszem. Jeśli zaś wziąć pod uwagę efektywność pomysłów działań patriotycznych, to romantyczne powstania zakończyły się klęską, a propozycje pozytywistów miały realne szanse urzeczywistnienia. Pozytywiści bowiem głosili: ideę pracy zamiast nierównej walki; ideał
Pozytywizm polski trwał między rokiem 1864 a 1890. Rok 1864 – to data ostatecznego zakończenia i upadku powstania styczniowego. Jest to także data uwłaszczenia chłopów na terenie zaboru rosyjskiego. Oba wydarzenia pociągnęły za sobą narodziny zupełny innej epoki. Po pierwsze klęska kolejnego zrywu niepodległościowego wywołała zniechęcenie wobec romantycznych metod walki, sprowokowała młode pokolenie do poszukiwań nowych, innych sposobów protestu przeciw zaborcom. Po drugie na społeczeństwo spadły represje po powstaniu, powstał nowy
Realizm – to pojęcie ogólne. Funkcjonuje jako nazwa epoki literackiej (II połowa XIX w. – inaczej pozytywizm). Termin stosuje się także do określenia metody twórczej w malarstwie, literaturze, słowem w sztuce europejskiej. Można zatem mianem realizmu określić sposób tworzenia w literaturze i sztuce, który realnie, wiernie odzwierciedla życie codzienne człowieka w jego środowisku. Realizm jest metodą „fotograficzną” – niczego nie odkształca i nie pomija szczegółów. Uwaga! Tendencja ta zapanowała między prądem romantyzmu a naturalizmem końca wieku. Narodziny
II połowa XIX wieku była prawdziwą rewolucją we wszystkich niemal dziedzinach życia ludzkiego. Już nie świece płonęły wieczorami w domach, lecz lampy naftowe. Podróże odbywano nie konno, lecz pociągiem. Piękne pióro poety poszło do lamusa – pisarz pozytywista używa maszyny do pisania. Ludzie porozumiewają się na odległość, mają telegraf, a od 1876 r. – telefon. Nie doceniamy dziś wagi tych wynalazków, a przecież to one zmieniły oblicze świata. W XIX w.
Najwybitniejsi twórcy romantyzmu zyskali sobie miano wieszczów. Ich dorobek literacki stał się klasyką literatury polskiej, czyli wzorcem, ciągłym punktem odwołań, stałym źródłem inspiracji. Stało się tak nie tylko ze względu na artyzm dzieł tego okresu. Romantyzm uderzył w nutę narodową w chwili, gdy ojczyzna była w niewoli, postulował walkę, głosił postulaty patriotyczne, przedstawiał wzorce postępowania. Późniejsze pokolenia przywoływały romantyzm w chwilach zagrożenia, wskrzeszały mit poświęcenia życia ojczyźnie, walki nawet wbrew realnym szansom powodzenia. Wszystkie
Walory artystyczne Zemsta, podobnie jak Śluby panieńskie, została napisana wierszem. To ośmiozgłoskowiec trocheiczny (wiersz składający się z ośmiu sylab ze średniówką po czwartej sylabie). W komedii tej zwraca uwagę, podobnie jak w innych sztukach Fredry, obecność mowy potocznej i indywidualizacja języka postaci. Wacław i Klara mówią w patetycznym stylu wczesnej poezji romantycznej, Cześnik używa latynizmów i makaronizmów, Rejent latynizmów. Cześnik stosuje też charakterystyczne porównania z języka myśliwskiego („Rejent siedzi jak
Obraz szlachty w Panu Tadeuszu Obraz tej warstwy społecznej jest bardzo zróżnicowany – występują tu przedstawiciele: arystokracji (Hrabia), zamożnego ziemiaństwa (Soplicowie), szlachty sprawującej urzędy (Rejtan, Asesor, Gerwazy), szlachty zaściankowej (zaścianek Dobrzyńskich), której styl życia w niczym nie odbiegał od zwykłego, chłopskiego bytowania, poza tym, że szlachcianki pełły w rękawiczkach. Mimo wad i licznych przywar portret szlachty zawarty w Panu Tadeuszu jest jednak sielankowy.Trudno znaleźć wśród szeregu świetnie zindywidualizowanych osób postać wyraźnie negatywną, antypatyczną lub
Elementy lekkie i komediowe odnajdziemy w: Wątku miłosnym, który oparty jest po trosze na schemacie powieści Waltera Scotta, można by go w sposób ironiczny nazwać „biegiem z przeszkodami do ołtarza”, albowiem bohaterów na drodze do szczęścia bez przerwy spotyka coś, co niweczy ich zamierzenia. Śmieszyć mogą miłosne perypetie młodego Tadeusza, który z przerażeniem odkrywa zbyt grubą warstwę pudru na twarzy sporo starszej od siebie Telimeny i zwraca się ku Zosi, adorowanej z kolei przez Hrabiego.
Jest to oraz arkadyjski, idylliczny, sielankowy. W świecie Soplicowa chciałoby się znaleźć chociaż na chwilę, poczuć magię i czar tego miejsca, odnaleźć urodę litewskiego krajobrazu, doświadczyć uroków życia z taką intensywnością, jak jego mieszkańcy. Jest bowiem Mickiewiczowskie Soplicowo symbolem i oazą polskości oraz ładu ziemiańskiego. W opisie przestrzeni wyraźnie podkreśla narrator rekwizyty o arkadyjskim charakterze – ruczaj, wzgórze, gaj, pola, ich dopełnieniem jest dworek o pobielanych ścianach, którego wnętrze wypełnione jest znakami polskości. Wśród takich
