Dwudziestolecie międzywojenne w Europie
Powieść Bułhakowa rozgrywa się w kilku przestrzeniach, można wręcz rzec: w kilku wymiarach, które ściśle są ze sobą powiązane. Rzecz dzieje się w Moskwie lat dwudziestych XX wieku, a zatem w Rosji Sowieckiej. Do stolicy tego państwa przybywa Szatan ze swoją świtą. Występuje tu jako Woland – mistrz sztuki kuglarskiej, zaś jego towarzysze to kot – Behemot, Asasello, Korowiow i wiedźma Hella. Cała ta ekipa stanowi zbiór dziwaczny, pomijając ich
Mamy przed sobą powieść wielowarstwową, złożoną, zapraszającą czytelnika nie do jednego świata przedstawionego, lecz do kilku barwnych krain. Przede wszystkim należy zauważyć, że Bułhakow dokonuje celowej deformacji świata przedstawionego, przez co unaocznia prawidła w owym świecie istniejące. A że są to prawidła uniwersalne, dodawać nie trzeba. Zabiegi deformujące to: wprowadzenie w świat realistyczny Moskwy postaci fantastycznych (Szatan i jego świta), „moc szatańska” jest świetnym chwytem, który motywuje i umożliwia najróżniejsze
Mistrz i Małgorzata jest powieścią bogatą, która, w oryginalnej formie, zawiera ważkie przesłanie, problematykę ogólnoludzką i wiecznie aktualną. Możemy spotkać tu kwestie należące do wielu sfer: oto rozmyślając nad sensem powieści, znajdujemy się w sferze zagadnień filozoficznych, metafizycznych, etycznych, historycznych, wreszcie politycznych, psychologicznych i estetycznych. Sporo. Tematy powieści Bułhakowa: Jest to powieść o miłości. Uczucie Mistrza i Małgorzaty wyrastające ponad konwencje, uwarunkowania realistyczne, ponad realia istnienia, nawet wywołany w
Data narodzin tego ruchu w poezji – a potem literaturze, sztuce, teatrze, to lata dwudzieste naszego wieku. Miejsce – Francja. „Ojcem chrzestnym” – czyli tym, który nadał imię nurtowi, był poeta André Breton. (Choć inni twierdzą, że Apollinaire pierwszy użył tego terminu). Breton w poszukiwaniu czegoś nowego wyszedł od zdobyczy psychoanalizy, od „obszarów podświadomości” odkrytych przez Freuda. I właśnie w sferze podświadomości nowość i odrębność odnalazł Breton, głosząc wolną poezję,
Nowatorski cykl powieściowy W poszukiwaniu straconego czasu złożony jest z następujących tomów: W stronę Swanna (1913), W cieniu zakwitających dziewcząt, Strona Guermantes, Sodoma i Gomora, Uwięziona, Nie ma Albertyny, Czas odnaleziony (1927). Dzieło to, to zarazem wielkie epitafium prozy dziewiętnastowiecznej, jak i początek nowatorskiej prozy XX w. Główna zmiana w narracji powieściowej, którą zastosował Proust dotyczy osi konstruującej i zespalającej bieg narracji. Otóż nie jest nią chronologiczne następstwo zdarzeń –
Czym wyróżnia się akmeizm na tle nowatorskich prądów i tendencji w literaturze dwudziestolecia? Obroną tradycji, piękna i tendencji klasycyzujących. Futuryzm parł do przodu, odrzucał przeszłość w ogóle. Dadaizm proponował przypadkowe składanki z sylab, abstrakcjonizm deformował kształty rzeczywiste, a nadrealizm poszukiwał materii poetyckiej w sferze nieświadomości, snu, halucynacji. Tymczasem akmeizm, powstały ok. 1912 r., chciał bronić ,,czystego piękna”, zamiast drążyć współczesną problematykę, odwoływał się do literackich tradycji, a nazwę swą wywiódł
Jak ukazana jest totalitarna Moskwa w Mistrzu i Małgorzacie Michaiła Bułhakowa? Zacznij: Powieść powstawała w latach 1928-1939, zaś została wydana już po śmierci autora, w połowie lat 60. Akcja powieści toczy się we współczesnej pisarzowi Moskwie (lata 30.), choć nie tylko tam. Powieść łączy bowiem trzy wątki: realistyczny, fantastyczny i historyczny. Rozwiń: Moskwa ukazana zostaje jako miasto paradoksów i absurdów, bardzo nieprzyjazne artystom. Kultura „dekadenckiego” Zachodu jest oficjalnie potępiona przez władzę, ale mieszkańcy tęsknią
Rozmowę o nowych tendencjach w prozie tej epoki należy rozpocząć od nazwiska André Gide’a, który wprowadził do powieści głębię psychiki ludzkiej, postulował bezwzględną szczerość i ujawnianie instynktów w literaturze, a religię, moralność i obyczaj uznawał za normy względne, które tylko krępują człowieka. Główne dzieła pisarza to: Dziennik, Lochy Watykanu, Fałszerze. To on rozpoczął kierunek nowatorstwa w prozie, który wyraża się w trzech nazwiskach, koncepcjach i – można dziś już powiedzieć – mitologiach pisarskich. Są to: Marcel Proust – W poszukiwaniu
Jest to powieść słynna i wielce ceniona, choć nie ma zwartej, jednolitej fabuły. Jej treść to kilka epizodów z życia pisarza-pilota, luźno powiązane opowieści o przygodach samego twórcy, jego przyjaciół i napotkanych ludzi. Jej przesłanie tkwi głównie w filozoficznej warstwie utworu, refleksji rozbudowanej dzięki opisywanym wydarzeniom. Twórczość Saint-Exupéry’ego jest nierozerwalnie związana z jego biografią, był on bowiem zawodowym lotnikiem, latał w czasach, gdy samoloty były jeszcze nowością, a katastrofy zdarzały się często, przecierał szlaki nad Saharą, Andami, Atlantykiem.
Głośna powieść Remarque’a jest opisem I wojny światowej, relacją z pierwszej ręki, wypowiedzianą przez Niemca – Paula Bäumera, który wraz z kolegami z klasy wyrusza na wojnę. Czytelnikiem wstrząsa postępująca animalizacja żołnierzy, drastyczne opisy szpitali i pobojowisk, cierpienia i śmierci. Opisy są konkretne i nie oszczędzają czytelnika, „ludzie wojny” wspólnie załatwiają sprawy fizjologiczne, „targują się” o buty kolegi, który jest konający, są nieczuli na śmierć, odrąbane członki ciała, wgniecione w ziemię trupy lub zawieszone na drzewach, wyrzucone z ubrań zwłoki
Proces Kafki to powieść-parabola (przypowieść). Jest to taki typ powieści, w której wydarzenia i postacie odgrywają rolę drugorzędną – są przykładami uniwersalnych prawideł ludzkiej egzystencji. I tak, aby znaleźć właściwą interpretację, należy przejść od bezpośredniego znaczenia dziejów Józefa K. do sensu jego losów jako reprezentanta ludzkości. Zestawmy cechy powieści: Akcja – rozgrywa się w umownej scenerii poza czasem i historią, czyli w uniwersalnej czasoprzestrzeni. Narracja – obiektywna, bez komentarzy i wskazówek. Autor wytwarza męczącą atmosferę, nastrój snu
W pierwszej chwili przychodzą na myśl dwa nazwiska: Joseph Conrad i Antoine Saint-Exupéry. Twórcy ci „opanowali” dwa odmienne rejony lecz równie pociągające człowieka, od wieków stanowiące wyzwanie, dwa żywioły – wodę i powietrze. Joseph Conrad, angielskojęzyczny pisarz polskiego pochodzenia, ukochał morze. Większość jego powieści rozgrywa się w przestrzeni morskiej. Jego bohaterowie to ludzie morza, często podejmujący walkę z żywiołem – sztormem, burzą, tajfunem. Młodszy pisarz, Francuz Saint-Exupéry, związał się z kolei z żywiołem przestworzy – sam
„Zobaczyć świat inaczej” – kto wie, czy to hasło nie definiuje przewrotu w sztuce nowej epoki. Oczywiście, taki pogląd wynika z przemian techniczno-filozoficznych w nowym, powojennym świecie, z osiągnięć nauki i filozofii. Jeśli fizyka wkroczyła w głąb materii i rozbiła atom – dlaczego nie rozbić dawnych kanonów sztuki, ujrzeć i przedstawić świat inaczej? Nie naśladować świata, lecz czerpać z bogactwa jego elementów i konstruować go na nowo! Artyści nowej epoki sformułowali kilka niezwykle cennych zasad sztuki: Sztuką jest wszystko, co
W XX wieku Stany Zjednoczone stały się potężnym mocarstwem. Dotknięte kryzysem lat dwudziestych, były też ojczyzną nowych, wielkich twórców prozy: William Faulkner – pisarz amerykańskiego Południa, głoszący tezę, iż nie można odrzucić przeszłości; staje się ona piętnem w życiu człowieka. A przeszłość jego postaci bywa ponura, kryminalna, uwikłana w moralne dylematy. Główne powieści: Wściekłość i wrzask, Absalomie, Absalomie, Azyl Ernest Hemingway – bardzo poczytny, operujący behawioryzmem pisarz noblista, opisywał miłość i heroizm, twardych bohaterów o szlachetnym
Akcja powieści Franza Kafki przypomina koszmar senny. Rzecz dzieje się w abstrakcyjnym mieście i bez konkretyzacji czasowej. Bohater – Józef K. – budzi się i od obcych urzędników, którzy naszli jego mieszkanie, otrzymuje informację, iż został postawiony w stan oskarżenia. Zaczyna się proces, bez przyczyn i bez dowodów, proces jak fatum – Józef K. nie wie nawet, o co jest oskarżony. Przechodzi fazy buntu i uległości. Wędruje po labiryntach strychów i budynków przedmieścia, w których mieszczą się sale sądowe.
Wina niezawiniona? Tak. Bohater Procesu Franza Kafki nie popełnił żadnej winy, a mimo to został aresztowany, i to w dniu swoich trzydziestych urodzin. Dowiadujemy się o tym już na początku powieści. Aresztowali go dwaj funkcjonariusze, którzy zachowują się bardzo dziwnie: zjadają Józefowi śniadanie, chcą mu zabrać ubranie. Nic dziwnego, że Józef K. pomyślał, że to pewnie jakiś żart, który mu sprawili koledzy. Ale nie – sprawa jest poważna i Józefowi K. wcale nie jest do
Wyjaśnij nazwę, podaj ważne wydarzenia historyczne, które określiły atmosferę epoki dwudziestolecia międzywojennego. Znaki czasu Chodzimy do kina na filmy nieme, a od roku 1927 dźwiękowe. Kolor przyjdzie dopiero po wojnie. Jeździmy automobilem, ale tylko jeśli jesteśmy bardzo bogaci. Biedniejsi mogą przemieszczać się szybkimi pociągami. Wybrańcy – aeroplanem. Poczciwy dyliżans zaprzężony w dziarskie konie – to już przeszłość. Telefon i telegraf są na porządku dziennym. Słuchamy radia – i nie przestaniemy słuchać do dziś. Rozmnożą
Wśród zalewu nowych koncepcji, pomysłów, sposobów na życie epoki międzywojennej koniecznie wymienić trzeba: behawioryzm, freudyzm, egzystencjalizm, pragmatyzm i katastrofizm. Są to koncepcje filozoficzne proponujące różne spojrzenia na istotę ludzką, różne definicje życia i istnienia, lecz pamiętać należy, że określiły także kształt literatury i sztuki epoki. Przyjrzyjmy się bliżej tym prądom. Behawioryzm Pochodzi od słowa behaviour (zachowanie, postępowanie). Twórcy tej koncepcji twierdzili, że człowieka można poznać tylko poprzez obserwację jego zachowania i postępowania, niejako z zewnątrz.
Pisarz-pilot z racji swojego zawodu miał możliwość spojrzenia na ziemię inaczej niż zwykli śmiertelnicy – z lotu ptaka, z góry mógł ogarnąć całość, a przy tym dane mu było zmierzyć się z siłą natury. Wszystko to wykorzystał jako myśliciel i twórca literatury. Niektóre epizody spisał w tej właśnie powieści, co sprawiło, że zarazem poruszył kilka ważnych kwestii filozoficznych. Przesłanie powieści Ziemia, planeta ludzi Najważniejsza z nich to myśl związana z tytułem Ziemia, planeta ludzi Ta widziana z góry, fascynująca,
Poezja – jak wszystkie inne dziedziny – uległa wpływom nowej epoki. Cóż stało się tematem poezji? Oto wkroczyły do świata liryki: technika, miasto, maszyny, tłum. Nowe kierunki, propagujące nowe formy to: ekspresjonizm, awangarda poetycka, futuryzm, dadaizm, nadrealizm, neoklasycyzm. Ekspresjonizm Ojczyzną nurtu były Niemcy, a podjęło go nowe pokolenie XX wieku około 1910 roku. Ekspresja – to wyrażanie, uzewnętrznianie tego, co tkwi głęboko we wnętrzu człowieka. Poezja musi wyrażać to wnętrze – tak
