REALIZM / POZYTYWIZM
A kiedyż my doczekamy Takiej wiosny, tego lata, Że pod strzechą, pod zmurszałą, Wybieleje nasza chata? A kiedyż my doczekamy Tego ranka, tego dzionka, Że przez szybkę, przez okienko Zajrzy w izbę więcej słonka. Maria Konopnicka, A kiedyż my doczekamy Wiersz należy do, licznie reprezentowanego przez utwory Konopnickiej, nurtu liryki stylizowanej na ludową. Pomysł sięgnięcia do tej tradycji nie był wynalazkiem poetki, pojawił się już w twórczości Kochanowskiego; przypomnijmy tu
O mój Aniele, ty rękę Daj! Przez łzy i mękę, Przez cały kraj, Do jasnych źródeł ty mnie doprowadź; Racz się zlitować! Serce me zwiędło jak marny Liść; Wśród nocy czarnej Nie wiem, gdzie iść, I po przepaściach muszę nocować, Więc ty mnie prowadź. Adam Asnyk, Prośba To już nie liryka miłosna, choć zawarta w pierwszych wersach apostrofy prośba o podanie ręki może sugerować, że aniołem nazywa się tu piękną kobietę. Adresatem monologu
Między nami nic nie było! Żadnych zwierzeń, wyznań żadnych, Nic nas z sobą nie łączyło prócz wiosennych marzeń zdradnych […] Adam Asnyk, Między nami nic nie było Sytuacja liryczna zbudowana została wokół kontrastu obcości (wielokrotnie powtarzane zapewnienie: „między nami nic nie było”) i wspólnoty, która rodzi się z pozornie banalnych doświadczeń: podziwiania razem krajobrazu, przeżywania piękna przyrody. Wprawdzie trudno odgadnąć, jaką właściwie porę roku opisuje poeta, bo kwitną i pierwiosnki (wiosna), i powoje (lato) –
W Europie nową epokę po romantyzmie zwie się, ze względu na nurt dominujący w literaturze i sztuce, realizmem, a za umowną datę jej początku uznaje się rok 1850. Pamiętajmy jednak, że Stendhal, ojciec powieści realistycznej, uważany równocześnie za twórcę romantycznego, żył i tworzył w pierwszej połowie XIX wieku. Balzak, pisarz odpowiedzialny za ukształtowanie się realizmu w prozie, zmarł w roku 1850. Reprezentant tego kierunku w Anglii, Dickens, umiera w roku 1870. Podwaliny pod realizm zostały zatem położone. Mniej więcej
Jednostka i społeczeństwo Relacje między wyróżniającą się jednostką a jej otoczeniem to temat często podejmowany przez realistów. Jednostkom wybitnym na kartach literatury realistycznej nie wiodło się najlepiej… Emma Bovary – wraz ze wzrostem potrzeb emocjonalnych dokonuje coraz częściej czynów, które spotykają się z po-tępieniem społecznym. Staje się obiektem plotek, jest wytykana palcami. Nawet samobójstwa dokonuje z lęku przed reakcją otoczenia na wieść o potwornych długach, które zaciągnęła, by zaspokoić swoje
Rodion Raskolnikow to student, który z powodu braku pieniędzy utracił możliwość pobierania nauki. Pochodzi z prymitywnej rodziny. Żyje w skrajnej nędzy, w obrzydliwym, zapuszczonym pokoju, chodzi w łachach, je co popadnie, brak mu pieniędzy na oświetlenie i ogrzewanie, w dodatku cierpi, tak jak sam Dostojewski, na epilepsję. Nie ma żadnych perspektyw na poprawę bytu materialnego. Jednocześnie to człowiek wybitnie utalentowany, inteligentny i oczytany. Marzy o wielkiej przyszłości, czuje niesprawiedliwość w
Zbrodnia i kara to pierwsza z wielkich powieści Fiodora Dostojewskiego. Po wydaniu tej książki w roku 1866 niezbyt znany autor niemal natychmiast znalazł się w gronie największych twórców XIX stulecia. Wraz z tym dziełem zaczyna się w literaturze realistycznej epoka prawdziwie głębokiej analizy psychologicznej zachowań postaci. Ich działania traktowane są przez Dostojewskiego i jego następców jako pochodna zachodzących w umysłach bohaterów procesów psychicznych. By wyjaśnić i opisać te działania, trzeba
Akcja powieści rozgrywa się w dwu podstawowych przestrzeniach. Pierwszą z nich jest mieszczański pensjonat pani Vauquer – doskonale wybrane przez Balzaka miejsce. w którym krzyżują się losy przedstawicieli niższych i średnich warstw społecznych, bo do tych właśnie warstw należą jego mieszkańcy. Drugą zaś są salony arystokratycznych pałaców elitarnej dzielnicy Fabourg Saint-Germain. Aby móc ustosunkować się do tezy, że Balzak w powieściach tworzył przekrojową panoramę społeczeństwa, należy przyjrzeć się obu tym
Co łączy bohaterów Balzakowskich? Podstawową cechą Balzakowskich postaci jest ich nieustanne, zachłanne dążenie do awansu społecznego, do przebicia się do warstwy wyższej lub przynajmniej, w ostateczności, utrzymania dotychczasowej pozycji. Ów pęd do wspinania się po szczeblach drabiny społecznej jest jednym z podstawowych motywów całej Komedii ludzkiej. Bohaterowie Balzaka są zachłanni i drapieżni. Zrobią wszystko, by wspiąć się wyżej – by mieć i znaczyć więcej. Hierarchia społeczna w ujęciu Balzaka jest
Jaką panoramę swoich czasów kreśli Balzak w swoich utworach? Wyjaśnij znaczenie tytułu Komedia ludzka. Panorama balzakowskiej rzeczywistości jest pesymistyczna i przerażająca. Fakt, że nie dotyczy to tylko przeszłości, jeszcze pogarsza samopoczucie czytelnika. Ten świat aż woła o ocalenie choć jednej z cnót człowieka: przyjaźni. miłości lub choćby uczciwości… Balzak nie przekreśla raczej możliwości działania w słusznej sprawie naprawy świata. Cyniczny Vautrin mówi, że „życie jest jak kuchnia – aby zrobić
W pierwszej połowie XIX wieku w Polsce kwitnie romantyzm, a w wielu innych krajach już gaśnie i rodzi się nowy, potężny kierunek, który wkrótce ogarnie cały kontynent, a w Polsce przyjmie postać pozytywizmu. To realizm. Za jego początek uznaje się mniej więcej połowę wieku – rok 1850. Wprawdzie wielkie dzieła realistów, na przykład Honoriusza Balzaka, pojawiły się już wcześniej, ale na przykład artykuł programowy malarza Gustave’a Courbeta (czytaj: Kurbeta) pt.
Krakowskie stowarzyszenie konserwatystów, skupione wokół Przeglądu Polskiego. Trzon założycielski stanowili: Stanisław Koźmian, Józef Szujski, Stanisław Tarnowski, Ludwik Wodzicki (uczestnicy powstania styczniowego). Od 1869 r. zaczęli wydawać słynną Tekę Stańczyka (w formie fikcyjnych listów politycznych rzekomo pisanych przez Stańczyka wyrażano poglądy konserwatywne). Zaatakowali oni swoich przeciwników (liberałów i demokratów). Według swojego programu konserwatyści odrzucili konspiracyjną metodę walki, a także niepodległościowe ideały, wręcz protestowali przeciw kontynuowaniu tych postaw po powstaniu. Należy natomiast
Realizm dziewiętnastowieczny – przedstaw podstawowe cechy tego prądu w literaturze. Realizm dziewiętnastowieczny Zdefiniuj pojęcie literatury realistycznej – jako dążącej do odwzorowania świata rzeczywistego. Przywołaj Balzakowską Komedię ludzką – jako próbę totalnej realizacji tego zamierzenia. Rozwiń: Omów podstawowe cechy prozatorskiej poetyki realizmu: Narracja auktorialna – pierwszoosobowy narrator „wszechwiedzący”. Metoda millieu – opis osoby, zjawiska poprzez otoczenie, akcesoria, rekwizyty. Dbałość o zgodność realiów, scenerii, topografii i zachowań w świecie przedstawionym z rzeczywistością. Zakończ: Zaznacz, że metody
Omów realizacje haseł i tendencji pozytywizmu w utworach epoki. Zacznij: Przywołaj pozytywistyczny postulat utylitaryzmu literatury. Podkreśl, że literatura epoki była wyjątkowo silnie podporządkowana kwestiom społecznym. Rozwiń: Przedstaw literackie odniesienia do haseł pozytywizmu: Praca organiczna – Lalka Bolesława Prusa (spółka do handlu z Rosją, filantropia Wokulskiego), Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej. Praca u podstaw – Janko Muzykant Henryka Sienkiewicza, Antek Bolesława Prusa. Emancypacja kobiet – Lalka Bolesława Prusa (postać Heleny Stawskiej). Asymilacja Żydów –
Wyjaśnij, dlaczego w odniesieniu do Lalki Bolesława Prusa mówi się o trzech pokoleniach idealistów. Zacznij: Konstruując świat przedstawiony w Lalce, Prus rzeczywiście dokonał wyraźnego rozróżnienia trzech pokoleń ideowych – romantyków, pozytywistów i – co ważne i nowe – pokolenia przejściowego – uosabianego przez Wokulskiego. Rozwiń: Omów postacie reprezentatywne dla poszczególnych pokoleń: Romantycy – to, rzecz jasna, Ignacy Rzecki. Potraktowany cokolwiek ironicznie, z rozrzewnieniem tęskni za Napoleonem i „wielkim czynem”. Ma wszak za sobą
Problem emancypacji kobiet w literaturze pozytywizmu Zacznij: Zaznacz, że właśnie pozytywizm był w Polsce czasem początków, prekursorskiej wobec dzisiejszego feminizmu idei emancypacji kobiet. Zarysuj krótko sytuację kobiet w dziewiętnastowiecznej kulturze patriarchalnej (wychowanie wyłącznie do funkcji rodzinnych, niemożność podjęcia pracy zawodowej, wielkie trudności w zdobywaniu wykształcenia, podporządkowanie – także prawne – mężczyznom). Rozwiń: To pytanie dotyczy właściwie tylko dwóch tekstów z programu szkolnego – Lalki i Nad Niemnem. W Lalce to przede wszystkim kwestia dwóch postaci
Znaczenie mogiły powstańców i grobu Jana i Cecylii w Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej. Zacznij: Jednym z podstawowych tematów Nad Niemnem jest tradycja czy raczej problem stosunku do niej. Młodzi, zbuntowani pozytywiści byli z nią na bakier – zwłaszcza jeśli chodzi o wspomnienie romantyzmu i powstań. Orzeszkowa nawołuje ich niejako do pogodzenia się z przeszłością – i odnalezienia własnych korzeni. Rolę swoistych punktów spotkania z tradycją pełnią w powieści właśnie dwie mogiły… Rozwiń: Omów symboliczne znaczenia obydwu mogił: Grób
Druga połowa lat 70. XIX wieku to czas noweli. Pisarze podejmowali w krótkiej, zwięzłej formie następujące tematy. Problematyka społeczna wsi – obraz nędzy i zaniedbania ludu ukazują: Szkice węglem, Janko Muzykant Sienkiewicza, Antek Prusa. Powstanie styczniowe – jest tematem noweli Gloria victis Orzeszkowej. Problem żydowski – podejmuje Konopnicka w noweli Mendel Gdański. Problem nierówności społecznej – wyzysk robotników, biedę miast, nędzę bezrobotnych ukazują: Powracająca fala, Kamizelka, Katarynka Prusa, Dobra pani, A… b…
Eliza Orzeszkowa, Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz – to główni przedstawiciele prozy polskiego pozytywizmu. Eliza Orzeszkowa Jej miastem pozostało Grodno. Urodziła się w grodzieńskich okolicach. Po nieudanym małżeństwie z Piotrem Orzeszką postanowiła samotnie zamieszkać w Grodnie, tutaj tworzyła i tu zmarła w roku 1910. Była autorytetem w swoim środowisku, zajmowała się działalnością społeczną i oświatową. Dwukrotnie typowano Orzeszkową do Nagrody Nobla, ale jej nie otrzymała. W roku 1905 – uhonorowany nią został Henryk Sienkiewicz. Pogrzeb Elizy Orzeszkowej był wielkim
Pozytywizm nie jest epoką tak wzniosłą jak romantyzm, nie tak uduchowioną, za to bardziej realniejszą i praktyczniejszą. Pozytywizm polski da się jednak lubić, a dzieła pozostawił równie bogate. Rzadko kto czytuje dziś dla własnej przyjemności dramaty romantyczne, a Lalkę lub Trylogię owszem. Jeśli zaś wziąć pod uwagę efektywność pomysłów działań patriotycznych, to romantyczne powstania zakończyły się klęską, a propozycje pozytywistów miały realne szanse urzeczywistnienia. Pozytywiści bowiem głosili: ideę pracy zamiast nierównej walki; ideał
