EPOKI LITERACKIE
Najważniejsi poeci Artur Rimbaud Rimbaud jest poetą zbuntowanym: przeciw rodzinie, małżeństwu, cesarstwu i wszelkim podobnym formom życia społecznego. Skandaliczna biografia, poszukiwanie prawdy przez stany narkotyczne nie powinny przesłonić osiągnięć poetyckich Rimbauda. Utwory: zbiory prozy poetyckiej Sezon w piekle, Iluminacje, Statek pijany, Samogłoski i inne wiersze. Znany wiersz Statek pijany jest poematem o pragnieniu wolności, takim właśnie, jakie wyzwala w człowieku bezkresne morze w przeciwieństwie do kałuży na rodzinnym podwórku. Samogłoski to sonet świetnie obrazujący zabieg synestezji:
Autor Zofia Nałkowska była pierwszą damą międzywojennej elity literackiej, laureatką nagrody państwowej – Złotego Wawrzynu Polskiej Akademii Literatury (jako jedyna kobieta). Prowadziła salon literacki, w którym bywali wszyscy liczący się twórcy: od Karola Szymanowskiego do Witolda Gombrowicza. Działała społecznie i politycznie, po wojnie brała udział w pracach Głównej Komisji do Badania Zbrodni Hitlerowskich. Efektem tych działań były Medaliony – jedno z bardzo ważnych literackich świadectw zbrodni wojennych. Oprócz tego Nałkowska napisała też wiele innych
Groteska – jest zjawiskiem bardzo ważnym w literaturze współczesnej. Możemy nazwać ją zabiegiem artystycznym, którego dokonuje autor dzieła, swoistą deformacją świata przedstawionego, a najlepiej: kategorią estetyczną, której istotą jest odkształcenie realnego świata, fantastyka oraz przemieszanie elementów komizmu i tragizmu oraz sprzecznych stylów. Groteska występuje też w utworach muzycznych, w filmie i w plastyce. I – oczywiście – bynajmniej nie jest pomysłem współczesnym! W wieku XX groteska odgrywa pierwszoplanową rolę
Poeci: starsi: Stefan Żeromski, Bolesław Leśmian, Leopold Staff – ci, którzy zaczynali w Młodej Polsce, a w dwudziestoleciu prezentują już twórczość dojrzałą. młodzi: skamandryci (Tuwim, Lechoń, Słonimski, Wierzyński, Iwaszkiewicz), futuryści (Jasieński, Wat, Czyżewski, Stern), awangardziści (Przyboś, Czechowicz), samodzielni (Broniewski, Gałczyński). Poetki: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Kazimiera Iłłakowiczówna. Pisarze: Maria Dąbrowska, Zofia Nałkowska, Maria Kuncewiczowa. Twórcy awangardowi: Witkacy, Witold Gombrowicz, Bruno Schulz… Witkacy Stanisław Ignacy Witkiewicz. Najbardziej chyba barwna postać dwudziestolecia – prowokator, geniusz,
Biografia Odyseusza Imię: Odyseusz lub Odys, łacińskie – Ulisses. Jego imię – szczególnie rzymskie: Ulisses – symbolizuje przebiegłość. Kiedy trzeba, bohater ten ucieka się do podstępu, a nawet kłamie. Odyseusz był królem Itaki, mężem wiernej Penelopy. Nie chcąc brać udziału w wojnie trojańskiej udaje obłąkanego, jednak jego podstęp zostaje odkryty. Z żalem opuszcza swą żonę oraz narodzonego właśnie syna Telemacha i wraz z innymi królami greckimi udaje się pod Troję. Przez dziesięć
Robinson Crusoe – rozbitek na bezludnej wyspie Dzieje Robinson od najmłodszych lat marzył, by zostać marynarzem. Odbył wiele podróży morskich i w czasie jednej z nich jego statek rozbił się, a on jako jedyny ocalał z katastrofy. Z wraku statku zabiera broń, narzędzia, ocalałe materiały i resztki pożywienia, by stawić czoło pozornie beznadziejnej sytuacji. Zakłada hodowlę, uprawia ziemię, jest rzemieślnikiem – urodzajną wyspę przekształca w zamożną kolonię. Walczy z klimatem, dzikimi zwierzętami, które niszczą mu plony, lecz przede
Czas pomiędzy wojnami 1918-1939 1918 (koniec I wojny światowej) – 1939 (początek II wojny światowej) Dwoistość odczuć ludzi początku XX w. optymizm: entuzjazm z powodu osiągnięć człowieka, pochwała rewolucji, siły ludu, prymitywnej sztuki, poznawanie tajników świata, pesymizm i lęk: świadomość własnej niewiedzy, nihilizm – zmęczenie nadmiarem osiągnięć nauki, poczucie osamotnienia i uniformizacji. . Charakterystyka Dwudziestolecie zaobfitowało w talenty, w nowatorskie pomysły, nowe formy powieści i eksperymenty w sztuce i poezji. To epoka kawiarń i kabaretów hołdująca gwiazdom i gwiazdkom
Autor Albert Camus (1913-1960) francuski pisarz i filozof, urodzony w Algierii, laureat Nagrody Nobla w 1957, początkowo dziennikarz, w czasie II wojny światowej działacz ruchu oporu. Inne ważne utwory: powieści: Obcy (1942), Upadek (1958), eseje filozoficzne: Mit Syzyfa (1942), Człowiek zbuntowany (1951), dramaty: Kaligula, Pomyłka (1944), Stan oblężenia (1947). Epoka Współczesność Na powieść mają wpływ: tragiczne doświadczenia II wojny światowej, egzystencjalizm – popularna w tym czasie filozofia, głosząca absurdalność istnienia; człowiek samotny, zmuszony do dokonywania
Renesans Ludzie renesansu nazwali minione wieki średnimi i deprecjonowali epokę – siebie uznając za spadkobierców świetnego antyku. Mimo to jednak w literaturze odrodzenia można się dopatrzyć przykładów kontynuowania pewnych średniowiecznych wątków i motywów bądź nawiązywania do średniowiecznych wzorców literackich i kulturowych. Wiekom średnim zawdzięcza renesans popularność literatury parenetycznej, moralizatorskiej. Przykład: Żywot człowieka poczciwego Mikołaja Reja, Dworzanina Łukasza Górnickiego. Wiele dramatów Williama Szekspira odbywa się właśnie w scenerii średniowiecznej. Szekspir szukał inspiracji w kronikach i eposach wieków średnich.
Powieść – co to za gatunek? Powieść – to gatunek należący do epiki, prozatorski, obszerny, prezentujący świat i zdarzenia dotyczące bohaterów. Cechą powieści jest obecność narratora i świata przedstawionego. W świecie powieści rozgrywa się fabuła, określone są czas i przestrzeń, wyznaczeni bohaterowie główni i poboczni. Powieść może opowiadać o zwykłych ludziach i zdarzeniach prawdopodobnych, ale także o fantastycznych lub wyobrażonych. Jak to było Powieść kształtuje się jako nowożytny i popularny
Kiedy powstał wiersz? Bema pamięci żałobny rapsod powstał w 1851 r., w rocznicę śmierci generała Józefa Bema. Józef Bem uczestniczył w powstaniu listopadowym, walczył w Wiośnie Ludów, potem w wojsku tureckim. Stał się dla Norwida symbolem nieugiętej postawy w walce o wolność wszystkich ludów. Motto utworu Mottem utworu są słowa Hannibala – kartagińskiego wodza: Przysięgę złożoną ojcu aż po dzisiejszy dzień tak zachowałem. Poeta podkreślił w ten sposób patriotyzm Józefa Bema, który mimo służenia pod innymi sztandarami (w armii
Adam Mickiewicz odgrywa kluczową rolę w kreacji polskiej poezji patriotycznej. Wpłynął na to czas historyczny – lata niewoli, którą bardzo boleśnie odczuwali poeci, zesłanie, emigracja, próby walk niepodległościowych. Do tej pory w polskiej literaturze mieliśmy do czynienia z liryką patriotyczną bardziej reformatorską niż emocjonalną – jak na przykład Pieśni Jana Kochanowskiego czy wiersze Wacława Potockiego. Na tle tym oryginalnie rysuje się Hymn do miłości ojczyzny Ignacego Krasickiego. Tymczasem w romantyzmie
Autor – Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy) był jednym z najbardziej kontrowersyjnych i ekscentrycznych artystów XX w. Powieściopisarz, dramaturg, krytyk sztuki, malarz, rysownik, filozof, matematyk. Uznano go za prekursora awangardy, tak w prozie, jak i w dramacie. Kiedy 17 września 1939 r. armia radziecka wkroczyła do Polski, Witkacy popełnił samobójstwo. Epoka – dwudziestolecie międzywojenne. Stalin rozpoczyna swe dyktatorskie rządy. W Niemczech rodzi się faszyzm. Hitler dochodzi do władzy.. Rodzą się: ekspresjonizm, futuryzm,
Dramat realizmu socjalistycznego (1949-1956) To sztuki dydaktyczne zgodne z nakazem ideologicznym o tematyce propagandowej. Ponieważ był to teatr sztuczny, nie przetrwał długo. Kontynuacje dramatu tradycyjnego Rozpoczęły się wraz z końcem wojny i trwają nadal. Częściej zmienna bywa tu tematyka niż konstrukcja dramatu – o prawdopodobnych realiach, umotywowanej akcji i realistycznych bohaterach. Tworzyli ten typ: Jerzy Szaniawski Dwa teatry, Kowal, Pieniądze i gwiazdy. Leon Kruczkowski Niemcy, Pierwszy dzień wolności. Jaki typ dramatu uprawiał Jerzy Szaniawski? Dramat nowych
Twórcy Młodej Polski Gabriela Zapolska Autorka naturalistycznych dramatów i powieści była… osobowością oryginalną i prowokującą otoczenie! To ona wymyśliła termin:, ,zmowa mężczyzn” upatrując w niechęci wszelkich dyrektorów i reżyserów przyczyny niepowodzeń własnych i koleżanek. Zresztą Zapolska uważała się za aktorkę, nie za pisarkę, pragnęła rywalizować z samą Heleną Modrzejewską, tymczasem przeszła do historii jako literatka. Niestety, nie miała szczęścia w życiu osobistym, ma na koncie dwa nieudane małżeństwa, a wszelkie jej próby związania się z kimś kończyły się w rezultacie
Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego formułują teorię Polski jako mesjasza narodów, a Polaków jako narodu wybranego. Paryż. Rok 1832. Wielka Emigracja. Polacy na obczyźnie nie są wcale pogodzeni… W tej sytuacji istnieje wielka potrzeba idei i programu, który by ich połączył. Adam Mickiewicz pisze Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego w nadziei, że dzieło to spełni taki właśnie cel. . Czym jest historia? Na to pytanie odpowiada Mickiewicz, że jest to teren, na którym
Europejska sztuka realizmu Wiernie odtworzyć realny świat! Takie zadanie postawili sobie pisarze epoki – i nie tylko oni. Identyczny cel przyświecał twórcom sztuk plastycznych. Realizm jest więc najważniejszym nurtem w malarstwie tych czasów. Malarz realizmu chce mówić prawdę o swoim świecie, stwarzać fotografie ludzkiego życia, a nie tylko wybierać uznane przez autorytety akademickie. Oprócz realizmu odnotujmy też modny wówczas nurt historyczny (naszym mistrzem w tej dziedzinie był przecież Jan Matejko), a dla ciekawych – zjawisko prerafaelitów.
Julian Tuwim był najbardziej reprezentatywnym poetą Skamandra, a jego twórczość jest znamienna i ważna w historii międzywojennej literatury. . Etapy twórczości poety I okres – młodzieńczy, obejmuje lata 1918-1926 Był to etap radosny, w którym twórczość mieszała się z działalnością w kawiarniach i kabaretach, okres studencki – imprez i skandali, dynamicznego ruchu artystycznego w Warszawie. W życiu Tuwima to epoka Pikadora, „wojna o wiosnę” – skandal, jaki wywołał swoim „grzesznym” wierszykiem, pisanie do
Tadeusz Konwicki stosował w swojej twórczości trzy stałe charakterystyczne elementy: Bohater Jest to najczęściej człowiek chory na amnezję (utratę pamięci), z reguły rówieśnik autora. Piętnem jego psychiki są ciągłe powroty do czasów wojny. To człowiek-każdy – wtłoczony w historię i uzależniony od jej biegu. Często prześladuje bohatera motyw „wykonania wyroku” – z wielostronną analizą tego wydarzenia, motyw partyzantki, w której uczestniczył. Oczywiście, nie jest to bohater jedyny. Bywa nim też morderca kobiet (Nic albo nic) lub
Tematyka religijna – zajmuje niewątpliwie pierwsze miejsce w powyższym zestawieniu. Tu zaliczymy żywoty świętych i lirykę maryjną, modlitwy i kazania, moralitety i misteria oraz dramat liturgiczny oraz wiersze religijno-dydaktyczne: Skarga umierającego. Bogurodzica XIII wiek, Żale Matki Boskiej pod Krzyżem. Śmierć (danse macabre) – to te utwory, które zawierają motyw tańca śmierci, modny w literaturze i sztukach plastycznych. François Villon – Wielki testament, motyw danse macabre w literaturze, śmierć Rolanda w Pieśni o Rolandzie. Miłość – pojawia się w poematach i romansach
