LICEUM
Człowiek wobec kultury, cywilizacji, konwencji w oczach polskich twórców XX wieku. Witkacy, Witold Gombrowicz, Sławomir Mrożek – to podstawowe nazwiska, które trzeba będzie przywołać w tej odpowiedzi. Witkacy popełnił samobójstwo, 18 września 1939 roku, na wieść o wkroczeniu wojsk radzieckich w polskie granice. Czy – jak chce tradycja – uczynił to w obawie przed nadciągającą władzą totalitaryzmu? Czy przeczuwał zbrodnie, tragedie XX wieku, które zniweczą indywidualizm jednostki? W każdym razie przewidział wiele, czego dowodem są
Jakie utwory przywołać? Materiału literackiego dostarczy już pierwszy oficjalny tomik Różewicza (Niepokój 1947 rok). Pochodzą z niego dwa bardzo popularne wiersze poety – Ocalony oraz Lament. Początek Ocalonego nietrudno jest zapamiętać (a cytat zawsze robi dobrze wrażenie): mam dwadzieścia cztery lata/ ocalałem prowadzony na rzeź. Wiersz zawiera wiele takich okrutnych w swojej konkretności sformułowań – poeta np. stwierdza: „widziałem furgony porąbanych ludzi”. Ich pozornie beznamiętny i zdystansowany ton nie jest
Ten świetny pisarz był chyba jedną z najciekawszych postaci polskiej literatury powojennej. W pierwszych latach po wojnie zabłysnął – zwłaszcza jako dziennikarz – później jednak, za czasów socrealizmu, wiodło mu się naprawdę źle. Cóż – komunistyczne władze nie przepadały zbytnio za błyszczeniem – zwłaszcza gdy ów „błyszczący” jakoś nie miał ochoty pisać ód do Stalina i powieści o dzielnych przodownikach pracy, zamiast tego tworząc scenariusze lekko wywrotowych komedii, wyrażając się krytycznie o gospodarce planowej, próbując
Rozmowy z katem Kazimierza Moczarskiego to studium zbrodni. Czy zgadzasz się z tym stwierdzeniem? Wprowadź w temat Studium, jak podaje słownik, to rozprawa, dzieło, opracowanie naukowe poświęcone określonemu tematowi. Zgadzam się ze stwierdzeniem, że Rozmowy z katem Kazimierza Moczarskiego – można nazwać studium zbrodni, ponieważ autor przedstawił w swojej książce człowieka, który był jednym z wielkich zbrodniarzy hitlerowskich. Stroop nie był nieświadomą ofiarą machiny śmierci, ale świadomym, stworzonym przez system zabójcą. Był katem z wyboru,
Polska i Polacy w Początku Andrzeja Szczypiorskiego lub innym utworze współczesnym. Polacy w Początku to m.in.: Pawełek Kryński, pani Kryńska, Adam Korda, profesor matematyki Winiar, Filipek, Romnicki, Apolinary Kujawski, siostra Weronika, Wiktor Suchowiak, Piękny Lolo, prostytutka, Monika. Żydzi w Początku to m.in.: Irma Seidenman, Jerzy, Henryk, Joasia Fichtelbaum, Arturek Hirschfeld (po wojnie Władysław Gruszecki), Bronek Blutman (konfident gestapo), Benjamin Mitelman. Czy wszyscy Polacy są tacy sami? Nie – i różne są ich postawy
Biografia Baczyńskiego była typową, pokoleniową biografią. Urodzony w 1921 w Warszawie, matura w 1939. Działalność w AK, konspiracja, studia na tajnej polonistyce UW. 1942 – ślub z Barbarą Drapczyńską. 1944 (4 sierpnia) – ginie w czwartym dniu powstania. 24 sierpnia – jego żona, Basia, zostaje ranna i umiera 1 września. Oboje pochowani są na Powązkach. Baczyński – pseud. Krzysztof – gdy umierał, miał 23 lata. Poeta pisząc o sobie – prezentował los rówieśników, przeczuwał swoją śmierć – bo
1 września 1939 roku – wszyscy wiemy – spadła na Drugą Rzeczpospolitą wojna. Życie ludzi zatrzęsło się w posadach – lecz państwo istniało, nawet po klęsce wrześniowej funkcjonowało w podziemiu. Losy literatów – jak i innych ludzi – układały się różnie. Już u zarania wojny śmierć zebrała żniwo: Witkacy – popełnił samobójstwo 18 września 1939 r. Józef Czechowicz – zginął podczas bombardowania Lublina w 1939 r. Mieczysław Braun – zmarł w getcie warszawskim w r. 1942. Bruno Schulz –
Ugrupowania poetyckie Grupa Skład Program Skamander nazwa pochodzi od mitologicznej rzeki Skamander, przywołanej przez Wyspiańskiegow Akropolis Julian Tuwim Antoni Słonimski Jan Lechoń Jarosław Iwaszkiewicz Kazimierz Wierzyński Postulat bezprogramowości. Ideał młodości, siły twórczej i przyjaźni ma zastąpić manifesty programowe. Odrzucają patos i wielkie tematy narodowe, mit twórcy – mesjasza, i kult talentu. W poezji dominują nareszcie tematy,czysto poetyckie: wiosna, miłość, radość życia. Futuryści WarszawaKlub Futurystów „Katarynka” Kraków Anatol Stern Aleksander WatTytus Czyżewski Bruno Jasieński Stanisław Młodożeniec
Tragizm, drwina i ironia w prozie polskiej lat 30. Wymień: Bruno Schulz – Sklepy cynamonowe (1934) i Sanatorium pod klepsydrą (1937) Witold Gombrowicz – Ferdydurke (1937) Witkiewicz – Nienasycenie (1930), Jedyne wyjście (1931-1933), Niemyte dusze (1936). Temat sugeruje, że dobierać trzeba przykłady pod kątem takich kategorii, jak: tragizm, drwina, ironia. Tragizm – konflikt wartości lub nieunikniony splot konieczności, które uniemożliwiają bohaterowi jakikolwiek sensowny wybór i nieuchronnie prowadzą do katastrofy. Ironia – właściwość
Motywy katastroficzne na wybranych przykładach z literatury polskiej. Katastrofizm to pesymistyczny sposób myślenia o przyszłości i historii. Głosi zbliżającą się nieubłaganie zagładę wszelkich wartości (upadek kultury, sztuki, a wraz z nimi – całej cywilizacji). W literaturze i sztuce takie pojmowanie dziejów pojawiło się na przełomie XIX i XX w., wyraźnie zaznacza się też w dwudziestoleciu międzywojennym. Uwaga! Katastrofizmu nie należy utożsamiać z określonym prądem literackim – był związany z różnymi poetykami i kierunkami literackimi (naturalizm, symbolizm, ekspresjonizm), jest natomiast jednolity pod
Nowatorstwo Sklepów cynamonowych Co to za utwór? Sklepy cynamonowe są rodzajem ufantastycznionej autobiografii. Wszystkie fakty z życia twórcy zostały wzbogacone przez jego wyobraźnię, toteż światem Sklepów cynamonowych rządzą nie tyle prawa fizycznej rzeczywistości, ile raczej snu i fantazji. Utwór przetwarza mity towarzyszące dzieciństwu pisarza i przekształcone przez jego wyobraźnię. Najważniejszym z nich jest mit ojca, który w żydowskiej rodzinie (a Schulz był Żydem) zajmował wyjątkową, uprzywilejowaną pozycję. Jego losy opisane w Sklepach… zawierają aluzje do postaci oraz
Doktor Tomasz Judym, Cezary Baryka, Zenon Ziembiewicz – porównanie dróg życiowych i postaw Doktor Judym (Ludzie bezdomni) Na jego późniejszą postawę wpłynęło pochodzenie. Urodził się w domu szewca – pijaka. Wykształciła go ciotka. U niej też nie miał luksusów – spał w przedpokoju, uczył się w kuchni. Potem skończył medycynę i wyjechał na praktykę do Paryża. Sukces nie przewrócił mu w głowie, przeciwnie – uważał, że lekarz ma obowiązek pomagać najuboższym. Tuż po studiach przeżywał „etap
Tomasz Judym Pochodzenie społeczne Syn szewca pijaka. Życie w biedzie, przed nim trudna droga do osiągnięcia czegokolwiek. Wykształcenie Nauka u despotycznej ciotki, studia medyczne okupione wieloma wyrzeczeniami, praktyki w Paryżu. Ideały Marzenie o poprawie życia najuboższych – gratisowo leczy biednych, walczy o poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy robotników, chce oczyścić rzekę koło sanatorium w Cisach, pracuje wśród górników w Zagłębiu. Jest niepoprawnym społecznikiem, który wyrzeka się szczęścia osobistego. Cechy
Czy motyw wsi obecny jest w literaturze romantycznej? Zainteresowanie romantyków wsią zapowiadał już jeden z oświeceniowych nurtów: sentymentalizm. Sentymentalni twórcy na bohaterów swych utworów wybierali postacie z ludu i usiłowali zwrócić uwagę na ich przeżycia. I bohaterowie, i ich problemy wydawały się jednak zbyt sielankowe, nieprawdziwe. Inaczej u romantyków. Fascynuje ich sposób postrzegania świata przez lud – magiczny, tajemniczy, niewytłumaczalny, ludowa moralność opierająca się na prostej zasadzie: zło musi być ukarane, a dobro nagrodzone. Wiele utworów romantycznych swoje
W jaki sposób romantycy postrzegali naturę? W romantyzmie termin „natura” miał dwojakie znaczenie – mianem tym określano przyrodę oraz tajemnicze siły wszechświata. To drugie znaczenie, nowe w naszej literaturze, zostało odkryte przez romantyków w twórczości ludowej i przedstawione jako źródło poznania tajników wszechświata, nad którym panują istoty nadprzyrodzone. Pojawiły się one już w programowych Balladach i romansach jako duchy, zjawy, nimfy o nieograniczonych możliwościach i nieodgadnionych często motywach działania. Czasami złośliwe, swawolne, budziły wśród ludzi lęk, gdyż
Romantyzm Miłość opiewały najwybitniejsze dzieła romantyków. Ale nie przedstawiano tego uczucia jako szczęścia dającego radość. Uważano natomiast, że jest ono przyczyną cierpień człowieka, determinuje jego działania, a nawet doprowadza do obłędu i samobójstwa. A to dlatego, iż – z galanterią – przypisywano przedstawicielkom płci pięknej same zalety, utożsamiano z aniołami, co okazało się pułapką. Romantycy ponadto głosili przekonanie, iż Bóg stworzył dwie pokrewne sobie dusze, a wszystkie bóle i smutki wywodzą się z procesu poszukiwania partnera oraz z niepewności,
Dziewiętnasty wiek to trzy różne epoki: na początku trwa jeszcze spór klasyków z romantykami, romantyczne poglądy odrzucą później pozytywiści, a twórcy Młodej Polski przypomną – i przetworzą – idee romantyczne. Zmieniają się także poglądy na temat pisarza i literatury, czy szerzej: artysty i sztuki. Najkrócej można przedstawić te przemiany tak: Romantyzm – kult artysty i sztuki. Poeta wieszczem stojącym ponad społeczeństwem, prorokiem przekazującym wiedzę niedostępną zwykłym ludziom. Poezja traktowana jako wielka siła mogąca zmienić rzeczywistość. Fascynacja
Dlaczego romantycy to pokolenie zbuntowane i walczące? Bo musieli żyć w niewoli. Ich rodzice żyli jeszcze w wolnej Polsce, pamiętali czasy szlacheckiej wolności. Młodzi romantycy nazbyt entuzjastycznie podeszli do idei walki o wolność. Spisek w Szkole Podchorążych zaowocował powstaniem listopadowym, które zakończyło się kompletnym fiaskiem. Wydawać by się mogło, że bardziej przemyślane będzie powstanie styczniowe – niestety, również zakończone klęską. Jakie programy walki o wolność przedstawili romantycy w swojej twórczości? Romantyczni poeci wcielali się w role narodowych
Wcale niełatwo ogarnąć w krótkiej wypowiedzi całość dorobku epoki młodopolskiej. „Mapa” jej dokonań powinna wyglądać mniej więcej następująco: Poezja Kazimierz Przerwa-Tetmajer Zasadnicze motywy twórczości poety: motyw schopenhauerowski: – Koniec wieku XIX, – Nie wierzę w nic, – Fałsz, zawiść, – Hymn do Nirwany motyw przyrody (pejzaże Tatr): – Melodia mgieł nocnych, – Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej motyw sztuki i artysty: – Evviva l’arte, – Nie wierzę w nic motyw miłości i śmierci: –
„Żyłem i z rzeczy ludzkich nic nie jest mi obce” – zinterpretuj te słowa jako motto twórczości Leopolda Staffa (na wybranych przykładach) Leopold Staff był poetą trzech pokoleń. Zaczął pisać w okresie Młodej Polski, tworzył w 20-leciu międzywojennym, w czasie wojny i po wojnie. Nic więc dziwnego, że w jego utworach odzwierciedliły się różne prądy i tendencje literackie, i różne doświadczenia życiowe. Młodość, dojrzałość i jesień życia odbiły się w poezji Staffa. Zawieruchy dziejowe i rewolucje literackie także znalazły wyraz
