LICEUM
Jakie wydarzenia historyczne ukształtowały epokę renesansu? Przede wszystkim odkrycia geograficzne. To one ukształtowały nową Europę i zmieniły sposób myślenia wielu ludzi. Odkrycie Ameryki i innych nowych ziem, spowodowało: rozszerzenie horyzontów ludzkiego myślenia, napływ pieniądza do Europy, a tym samym inny, mniej ascetyczny, a bardziej wystawny styl życia, bogacenie się miast, a tym samym możliwość inwestycji, rozwój architektury, sztuki. Kolejnymi, zresztą także będącymi konsekwencją odkryć geograficznych, istotnymi dla tworzenia nowej epoki, było: powstawanie silnych państw,
Wieś zajmuje ważne miejsce wśród renesansowych tematów. Wydaje się, że właśnie w tej epoce tworzy się popularny w Polsce mit sielskiej, spokojnej wsi, szczęśliwego dworku, mit podjęty później przez Mickiewicza w Panu Tadeuszu, przez Orzeszkową w Nad Niemnem itd. Nie jest to jednak jednolite oblicze wsi. Jej obraz kształtują: Mikołaj Rej – Żywot człowieka poczciwego i Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem Jan Kochanowski – Pieśni (Pieśń świętojańska o sobótce) Szymon Szymonowic –
„Wielkie” lekcje polskiego w literaturze narodowej. Czy podobne? Przytoczmy trzy utwory, które wydają się najważniejsze: Syzyfowe prace Stefana Żeromskiego, Ferdydurke Witolda Gombrowicza wiersz Ernesta Brylla pt. Lekcja polskiego – Słowacki. Są to trzy zupełnie różne ujęcia, ale jest coś, co je łączy. We wszystkich ważną rolę odgrywa poezja romantyczna. I nic w tym dziwnego nie ma: na lekcjach polskiego zawsze poezja romantyczna należała do kanonu tematów najważniejszych. Czy słusznie? Między innymi o
Nazywano go „smutnym szatanem” i był prawdziwym „mężczyzną fatalnym” dla tych, którzy napotkali go na swojej życiowej drodze. Z pewnością był nieprzeciętnym człowiekiem, posiadał charyzmę, umiał szokować, prowokować. Był skandalistą swoich czasów – ale jego teorie i tryb życia przyćmiły wartość dzieł. Jego postępki też można różnie oceniać: Swoją towarzyszkę życia i troje dzieci opuścił – co zakończyło się jej samobójstwem. Związek z oszałamiającą Dagny Juel też skończył się tragicznie – Dagny źle czuła się
Literatura każdego kraju posiada takie ważne powieści, które ze względu na ich rolę w kulturze, doniosłość treściową i artyzm literacki nazywa się epopejami. Lecz wyżej wymienione „pochwały” utworu – to jeszcze nie wszystko. Powieść-epopeja musi wykazywać w swojej kompozycji pewne podobieństwa do eposu, musi zawierać definicyjne elementy tego gatunku. Aby udowodnić, że Chłopi takie elementy zawierają, przypomnijmy, czym był epos. To taki utwór (zwykle wierszowany), który przedstawiał dzieje legendarnych postaci na tle przełomowych
Charakterystyka Bogumiła i Barbary Można by zaryzykować twierdzenie, że Dąbrowska pożeniła pozytywizm z romantyzmem. Bogumił kocha pracę i ziemię, uważa, że praca na roli to swoisty patriotyzm i postawa patriotyczna. Jest spokojny i rozsądny, stara się przyjmować realia życia za fakty i radzić sobie z nimi w sposób realny. Barbara jest pełna sprzecznych uczuć – raz entuzjazmu, raz rozpaczy. Wciąż zbuntowana, nie może pogodzić się z nieszczęśliwą, utraconą miłością. Uczucie do Toliboskiego, niespełnione – jest jakby wyjęte z historii
Poeci: starsi: Stefan Żeromski, Bolesław Leśmian, Leopold Staff – ci, którzy zaczynali w Młodej Polsce, a w dwudziestoleciu prezentują już twórczość dojrzałą. młodzi: skamandryci (Tuwim, Lechoń, Słonimski, Wierzyński, Iwaszkiewicz), futuryści (Jasieński, Wat, Czyżewski, Stern), awangardziści (Przyboś, Czechowicz), samodzielni (Broniewski, Gałczyński). Poetki: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Kazimiera Iłłakowiczówna. Pisarze: Maria Dąbrowska, Zofia Nałkowska, Maria Kuncewiczowa. Twórcy awangardowi: Witkacy, Witold Gombrowicz, Bruno Schulz… Witkacy Stanisław Ignacy Witkiewicz. Najbardziej chyba barwna postać dwudziestolecia – prowokator, geniusz,
Udowodnij, że Giaur Byrona jest powieścią poetycką. Najpierw trzeba ustalić, czym jest powieść poetycka To nowy, romantyczny gatunek literacki, który powstał z przemieszania epiki (powieść) i liryki (poetycka). Cechą typową dla epiki jest fabuła i obecność kogoś, kto ją opowiada (narratora). Z kolei wyznacznikiem liryki jest wyrażanie uczuć (a więc subiektywizm narracji), poetyckie obrazowanie w opisach np. pejzaży, rymowany i wersowy układ utworu. Dzieło Byrona spełnia te wymogi. Obserwujemy dramatyczną akcję, opowiadaną przez kilku nawet narratorów,
Kompozycja powieści Ziemia, planeta ludzi Nie jest to typowa powieść Kompozycja powieści Ziemia, planeta ludzi jest oryginalna. Nie obserwujemy tu ściśle powiązanej fabuły – przeciwnie, czytamy kilka opowieści o różnych epizodach życia autora w różnych miejscach świata. Wiąże je tylko postać opowiadającego narratora, nie muszą to być zresztą bardzo sensacyjne wydarzenia, czasami jest to wspomnienie krajobrazu, spotkania, nastroju. Bardzo ważną rolę spełnia w utworze warstwa refleksji i przemyśleń filozoficznych autora. Partie rozważań o człowieku, przyrodzie,
W starożytnej Grecji komedia nie stanowiła pierwotnie samodzielnego gatunku dramatycznego. Po tragediach przedstawiano tzw. dramat satyrowy, będący formą zalążkową rozwijającej się później komedii. Jej powstanie wiąże się z obchodzonymi w porze jesiennej świętami winobrania, zwanymi Małymi Dionizjami. W przeciwieństwie do Wielkich Dionizji przypominały one bardziej ludyczne widowisko wypełnione śmiechem i wrzawą. Śpiewano wówczas lekkie, żartobliwe pieśni, zwane komos, i to właśnie one dały początek komedii, która była utworem proponującym humorystyczno-komiczną wizję
Jerzy Szaniawski Most Akt pierwszy Obszerna izba w starym murowanym domu. Dom ten był niegdyś karczmą-zajazdem. Tu zbierali się podróżni. Mogli się ogrzać (wielki komin); mogli zjeść (dotychczas stoi lada i kredens – widać resztki szkła i porcelany); mogli w tym domu przenocować – (do pokojów gościnnych wchodzi się po wewnętrznych schodach na piętro). (…) Wieczór. Słychać wiatr i ulewny deszcz.Tomasz kreśli. Janek przygląda się pracy Tomasza z uśmiechem. Marysia dorzuca drew do ognia. TOMASZ oderwawszy
Tak. Dydaktyzm Odprawy posłów greckich Jana Kochanowskiego przejawia się w tym, że poucza ona, jak być dobrym obywatelem, i prezentuje wzór godny naśladowania, jakim jest Antenor – ideał patrioty. Epoka miniona propagowała takie wzorce parenetyczne, jak: święty, idealny władca, idealny rycerz. W renesansie ideałami są: wszechstronny twórca, poeta doctus, wzorowy dworzanin i idealny ziemianin. Dochodzą do głosu postulaty patriotyczne, a wraz z nimi propagowany jest wzór patrioty. Przykładem jest Antenor, gdyż miłość do ojczyzny stawia nie
Miłość romantyczna to miłość wielka, oparta na wspólnocie dusz, zakończona rozstaniem przeznaczonych sobie kochanków. Adam Mickiewicz przyczynił się do utrwalenia takiego modelu. W wielu jego wierszach słychać echo miłości do Maryli Wereszczakówny, która została żoną Wawrzyńca Puttkamera. Marylę polska tradycja literacka uważa za Mickiewiczowską muzę, choć w jego życiu odegrały rolę także inne kobiety. W poezji miłosnej szukaj Portretu ukochanej – pięknej, nieosiągalnej, odległej – jak w wierszu Do *** Na
Ramy czasowe epoki Rok 1850 – termin „realizm” staje się hasłem młodych pisarzy francuskich (to także data śmierci Balzaka!). Rok 1880 – data śmierci Flauberta, około tego roku debiutują symboliści i pojawiają się powieści Zoli. Z datami granicznymi epok literackich jest ten kłopot, że trudno podać konkretną datę i być pewnym, że skończył się na przykład romantyzm, a nastał pozytywizm. Jeśli chodzi o pozytywizm – w Polsce łatwiej ustalić te
Władysław Broniewski zajmuje zupełnie odrębne miejsce w polskiej poezji międzywojennej – zarówno z racji wymowy utworów, jak i specyficznej poetyki. Długoletnia tradycja powojenna przyzwyczaiła nas do określeń: poeta proletariatu, piewca rewolucji, wiersze-apele. Jest to w pewnej mierze prawda, lecz nie wspominano dotąd o innym niż rewolucyjny wymiarze biografii i twórczości Broniewskiego. A chyba, dla rzetelności opisu, wypada zaznaczyć, że: Młodzieńczy etap życia poety to walka o wolność kraju, Broniewski był wielkim zwolennikiem Józefa Piłsudskiego. Broniewski
Czas pomiędzy wojnami 1918-1939 1918 (koniec I wojny światowej) – 1939 (początek II wojny światowej) Dwoistość odczuć ludzi początku XX w. optymizm: entuzjazm z powodu osiągnięć człowieka, pochwała rewolucji, siły ludu, prymitywnej sztuki, poznawanie tajników świata, pesymizm i lęk: świadomość własnej niewiedzy, nihilizm – zmęczenie nadmiarem osiągnięć nauki, poczucie osamotnienia i uniformizacji. . Charakterystyka Dwudziestolecie zaobfitowało w talenty, w nowatorskie pomysły, nowe formy powieści i eksperymenty w sztuce i poezji. To epoka kawiarń i kabaretów hołdująca gwiazdom i gwiazdkom
Autor Albert Camus (1913-1960) francuski pisarz i filozof, urodzony w Algierii, laureat Nagrody Nobla w 1957, początkowo dziennikarz, w czasie II wojny światowej działacz ruchu oporu. Inne ważne utwory: powieści: Obcy (1942), Upadek (1958), eseje filozoficzne: Mit Syzyfa (1942), Człowiek zbuntowany (1951), dramaty: Kaligula, Pomyłka (1944), Stan oblężenia (1947). Epoka Współczesność Na powieść mają wpływ: tragiczne doświadczenia II wojny światowej, egzystencjalizm – popularna w tym czasie filozofia, głosząca absurdalność istnienia; człowiek samotny, zmuszony do dokonywania
Powtórka według zagadnień Kreacjonizm czy dokumentaryzm? W tym ujęciu rozumiemy „kreacjonizm” bardzo szeroko: jako wszelkie techniki twórcze, które są wynikami kreacji (czyli siły twórczej) pisarza. A zatem pisarz stwarza fabułę, czasoprzestrzeń, bohaterów. Wszystkie te elementy mogą być prawdopodobne, jednak są jedynie fikcją literacką – nie zaś dokumentem, zapisem faktycznych zdarzeń. Mogą też być zupełnie nieprawdopodobne – być wytworem twórczej fantazji autora lub zupełnym odkształceniem rzeczywistości. Wszystko to kreacja, tu postawiona w opozycji
Dramat – ważny rodzaj literacki Skąd wziął się dramat? Wywodzi się ze świąt ku czci Dionizosa – boga obfitości, płodnej natury i wina. Były to obrzędy religijnie, lecz obchodzono je hucznie i radośnie: w miastach urządzano wiosną Dionizje Wielkie, na wsiach – zimą – Dionizje Małe. Składano bogu podziękowanie za obfitość plonów i dary przyrody. Podczas tanecznych korowodów miały miejsce występy męskich chórów, przewodził im Koźlarz – swoisty przewodnik wchodzący w
W fazie wstępnej rokoko, w rozkwicie klasycyzm, a u schyłku – preromantyzm. Wiek XVIII wcale nie jest jednolity. Aby wkraść się w świat rokokowy, kontemplujemy dzieła Bouchera i Watteau, najlepszym klasykiem wydaje się David, a największym mistrzem końca epoki – Francisco de Goya. Antonio Canova, Amor i Psyche To, być może, najsłynniejsza rzeźba epoki – dłuta Canovy, artysty neoklasycznego, to znaczy hołdującego klasycznym wzorcom i klasycznej tematyce. Amor i Psyche to temat mitologiczny. Psyche to dusza. Piękna, młoda
