LICEUM
Tematy prac Najchętniej wiążą go autorzy pytań z etyką, zagadnieniami moralności i poszukiwania trwałych wartości ważnych w życiu. Inna grupa pytań i tematów o życiu to pytanie: czym jest?, próba zdefiniowania naszej egzystencji, usytuowania się wobec tajemnic istnienia i odwiecznych pytań. „Poszukiwanie sensu życia” – tak można nazwać następny typ tematów, a może on być bliski i wariantowi etycznemu i próbom zdefiniowania ludzkiego losu – trzeba dobrze wczytać się w sformułowanie tematu. Wartość życia, niezwykłość istnienia każdej jednostki ludzkiej
Wzory sformułowania tematu „…wolność jest jakoby posiadanie fletu. Jeśli go weźmie człowiek muzyki nieświadom piersi straci i uszy sfałszuje sąsiadom” (Juliusz Słowacki) Refleksje nad słowem „wolność” na podstawie wybranych utworów literackich różnych epok. Czy zgadzasz się ze stwierdzeniem Sartre’a: „Człowiek jest wolny całkowicie lub nie jest wolny wcale”. Zbierz argumenty literackie potwierdzające twoją opinię. Ludzie nie mogą być nigdy wolni, ponieważ są słabi, występni, nędzni i zbuntowani” (Fiodor Dostojewski) Twoje
Jak zareagowałbyś w obliczu zagrożenia? Jak reagują bohaterowie literaccy? Czy mamy prawo ich oceniać? Lorda Jima, który – co by nie mówić – prysnął z tonącej Patny i doktora Rieuxa, który trwał do końca w mieście zadżumionych? Dla literatury jest to temat ważny: obrazy wielkich zagrożeń, analiza postaw ludzkich w chwilach grozy, oceny i filozoficzne refleksje, jakie daje obserwacja zdarzeń. Jak może być sformułowany temat pracy? „Tyle wiemy o sobie,
Romantyzm – to według niektórych najważniejsza polska epoka. Pojawia się na maturach dość często, a tematem interesującym są nie tylko romantyczne wizje, dokonania, postacie i dzieła, ale dialog wszystkich późniejszych polskich pokoleń z dziedzictwem romantyków. I do tego trzeba się przygotować. Punkt wyjścia – epoka romantyzmu Nawet jeśli wypowiedź ma traktować tylko o samych reakcjach na romantyzm lub o własnych odczuciach – podmiot swoich rozważań trzeba znać. Nie bez powodu to romantyzm jest epoką, o której
Należy do najbardziej znanych utworów sławnego dramaturga norweskiego przełomu wieku XIX i XX. Ibsen był człowiekiem teatru, jego typ twórczości nazywa się ibsenizmem. Pokazywał swoją współczesność, ludzi w obliczu trudnych, życiowych dylematów i wyborów. Bohaterowie dramatu Werle – właściciel fabryki, ojciec Gregersa. Postać niejednoznaczna. W pewnym sensie jest odpowiedzialny za nieszczęście starego Ekdala, w młodości bowiem brali wspólnie udział w finansowej aferze, za którą tylko Ekdal dostał wyrok sądowy. Dręczony poczuciem winy,
Autor Sofokles – jeden z trzech wielkich twórców tragedii greckiej. Żył w V w. p.n.e. (496-406), wtedy tworzył i przyczynił się do ukształtowania klasycznego typu tragedii. Jego najważniejsze dzieła to Król Edyp i Antygona – te są wciąż obecne w repertuarach teatrów, bo stanowią wyzwanie dla najambitniejszych reżyserów. W ciągu 90-letniego żywota napisał Sofokles ponad 120 sztuk! Do naszych czasów przetrwało osiem. Do osiągnięć Sofoklesa zalicza się wprowadzenie na scenę trzeciego aktora. Tło epoki Antyk. V
Tomasz Judym, główny bohater młodopolskiej lektury – Ludzi bezdomnych. W polskiej kulturze bardzo ważny – stał się uosobieniem idealizmu i społecznikostwa w naszej literaturze i świadomości. Jego nazwisko – Judym – oznacza społecznika, kogoś, kto dla idei społecznej odrzuca własne szczęście. Kim był – osadź postać w konkretnych realiach (musisz je zapamiętać) Tomasz Judym to młody lekarz wywodzący się z rodziny proletariackiej, syn szewca, pijaka. Wychowanie i wykształcenie zdobył
O celu, w jakim pisał tę komedię, Molier sam powiedział: „mierzę tylko w obłudę”. Nie uchroniło go to zresztą przed krytyką i szykanami tych, którzy ujrzeli siebie w negatywnej postaci Świętoszka. Molier naraził się, bo potępił wyraźnie szalbierstwo oraz zaślepienie i głupotę. Śledząc losy bohaterów komedii, wyczuwamy, że nie chodzi tu o jednostkową, rodzinną sensację, lecz o zjawisko szersze społecznie. Molier stworzył typ komedii klasycystycznej; komedii charakterów wyposażonej w głęboką prawdę psychologiczną i obyczajową. Takim utworem jest
Manieryzmem określa się przejściowy etap pomiędzy renesansem a barokiem. Wykwitł we Włoszech, w XVI wieku, w kulturze dworskiej. To manieryzm (czy to w opozycji, czy w pragnieniu doprowadzenia do doskonałości renesansowego umiłowania formy) zaproponował bogactwo w dekoracyjności, wyrafinowanie formy, ekspresję uczucia. Wprowadza wątki fantastyczne, zaskakujące pomysły. Przykładem manieryzmu w literaturze są dzieła Tassa. Rokoko to ostatnia, późna faza baroku – jego rozkwit przypada na lata 1720-1780. Określa się tak styl w sztukach plastycznych, w literaturze, architekturze, dekoracji wnętrz,
Cyd to tragikomedia o akcji prostej, lecz wartkiej, obfitującej w nagłe wydarzenia. Roderyk kocha Chimenę – Chimena kocha Roderyka i jej ojciec jest przychylny tym uczuciom. Niestety! Król powierzył urząd opiekuna królewicza ojcu Roderyka, a liczył na to stanowisko rodzic Chimeny. Ojcowie posprzeczali się dotkliwie, a poszkodowany wyszedł z tego sporu Diego – tata Roderyka. Czasy były takie, że uszczerbek honoru należało pomścić. Roderyk zabija zatem ojca Chimeny. Dziewczyna również musi dokonać pomsty – nie ma
Autor tego utworu poeta Torquato Tasso jest ważną postacią włoskiej literatury, interesującą także ze względu na biografię – ciężką chorobę nerwową, napady szaleństw, manię prześladowczą – przez te cierpienia umieszczono go nawet w szpitalu, gdzie spędził 7 lat. Jerozolima wyzwolona to słynne dzieło wieku XVI, epos rycerski. Opowiada o końcowej fazie pierwszej krucjaty rycerstwa chrześcijańskiego pod wodzą Godfreda de Bouillon, o tym, jak krzyżowcy oblegali i zdobyli Jerozolimę. Postacie eposu przeżywają rozmaite przygody i trudności:
Z ogólnych przemian i cech warto zapamiętać: Renesansową płaskość, jasność, zamkniętą formę zastąpiły głębia, światłocień, forma otwarta. W miejsce symetrii, harmonii, odwzorowania wkraczają dysharmonia, głębia, ekspresja uczucia (intelekt zastępują uczucia). Dotąd dbano o maestrię rysunku – teraz malarze operują światłem, barwą, perspektywą (kontrastem światła i cienia). Spokój przedstawienia zastępuje dynamika. Tematyka religijna, także mitologiczna, rozwój portretu. Ruch, dynamika, eksponowanie uczucia w przedstawieniach postaci w rzeźbie. Wielcy mistrzowie europejscy: Hiszpanie: El Greco Velazquez Murillo Włosi: Caravaggio
Po humanizmie dominującym kierunkiem filozoficznym końca renesansu stał się również zasięgnięty z antyku sceptycyzm. Ta dziwna przemiana – droga od optymistycznej humanistycznej wizji świata, do sceptyckiego zwątpienia w możliwości poznawcze człowieka – była wynikiem kryzysu humanizmu, stanowiącego część wielkiego kryzysu kultury, jaki miał niewątpliwie miejsce na przełomie XVI i XVII stulecia. Porenesansowy sceptycyzm, jak większość filozofii czasów kryzysu, szybko jednak musiał ustąpić miejsca „nowemu”, a raczej – jak zobaczymy później – „nowym”. Działo się
Demaskacja mitów w poezji Zbigniewa Herberta – przywołaj utwory inspirowane mitologią antyczną. Rola mitu w poezji Herberta Wybrać i wskazać wiersze lub fragmenty prozy Herberta – to nic trudnego. W jego poezji mity rosną jak grzyby po deszczu. Mitów tu pełno – ale jak rozumieć tę demaskację? Słowo „zdemaskować” oznacza ujawnić fałsz, wskazać prawdę o zjawisku, człowieku, odebrać mu „maskę”, odkryć prawdę – niezbyt korzystną dla zdemaskowanego podmiotu. Jak natomiast
Jaka jest romantyczna wizja świata i czym różni się od wizji oświeceniowej? Oświeceniowa wizja świata W epoce oświecenia wierzono, że świat jest skończonym doskonałym mechanizmem, niby zegar nakręcony przez Wielkiego Zegarmistrza – Boga, a ludzie różnią się tylko rozumem, co wcale nie zakłóca harmonii, gdyż, jak stwierdził Kartezjusz w Rozprawie o metodzie, nie ma na świecie człowieka, który uważałby, że ma za mało rozumu. Panowało przekonanie, że rośliny, zwierzęta i ludzie są mechanizmami. Za
Porównaj wiersze Piosenka o końcu świata Czesława Miłosza oraz U wrót doliny Zbigniewa Herberta. Motyw apokalipsy w poezji Herberta i Miłosza Motyw apokalipsy, Sądu Ostatecznego, końca świata zyskał wiele literackich realizacji, a te dwie wizje dwóch największych polskich wieszczów współczesnych są skrajnie różne. Łączy je to, że są to dwa wiersze – reportaże z dnia końca świata, że obaj poeci śledzą i relacjonują zdarzenia tego dnia, oddają atmosferę, zestawiają obrazy, opisują zachowania ludzi.
Deheroizacja bohatera w polskiej literaturze powojennej i współczesnej. Temat brzmi ponuro, ale w sumie chodzi o dość prosty zabieg: pozbawienie heroizmu, bohaterstwa, wzniosłości i patosu przypisywanego postaciom literatury – zwłaszcza bohaterom czasów wojen, uczestnikom walk lub ofiarom zbrodni. Po prostu nadszedł czas, w którym uznano, że szablon heroizmu zużył się, a poza tym jest nieprawdziwy. Wobec zła II wojna światowa zniszczyła tak wiele prawd, utartych opinii i postaw, że typ bohaterskiego
„Wielkie” lekcje polskiego w literaturze narodowej. Czy podobne? Przytoczmy trzy utwory, które wydają się najważniejsze: Syzyfowe prace Stefana Żeromskiego, Ferdydurke Witolda Gombrowicza wiersz Ernesta Brylla pt. Lekcja polskiego – Słowacki. Są to trzy zupełnie różne ujęcia, ale jest coś, co je łączy. We wszystkich ważną rolę odgrywa poezja romantyczna. I nic w tym dziwnego nie ma: na lekcjach polskiego zawsze poezja romantyczna należała do kanonu tematów najważniejszych. Czy słusznie? Między innymi o
Sonet Ma charakterystyczną budowę. Klasyczny sonet włoski składa się z dwóch strof czterowersowych plus dwóch trzywersowych (tercyn). Razem daje to czternaście wersów i wygląda tak: 1) ……………………………… ………………………………… ………………………………… ………………………………… 2) ……………………………… Dwie zwrotki czterowersowe: opis albo narracja ………………………………… ………………………………… ………………………………… 3) ……………………………… ………………………………… ………………………………… Dwie zwrotki trzywersowe (tercyny): refleksja lub wyznanie 4) ……………………………… ………………………………… ………………………………… Taki schemat, by w pierwszych, „grubszych”, zwrotkach rzecz opisać, a w ostatnich, „chudszych”, podsumować, zakończyć refleksją, oczywiście okazał się zbyt sztywny
Jaki może być wiersz? Na egzaminie możecie spotkać się z poleceniem określenia wiersza: stychiczny czy stroficzny? Biały czy wolny? Nietrudno je rozróżnić. Co to jest wiersz? Wszyscy wiedzą: nie proza, a utwór inaczej ułożony. Ułożony w wersy, wersy w zwrotki (strofy), wersy się rymują, a w dodatku ułożone są tak, że mówi się je w pewnym rytmie – zupełnie inaczej niż zwykłą mowę, opowieść, czy potoczny dialog. Tradycyjny wiersz miał zawsze tytuł,
