MATURA
Przedstaw i uzasadnij swój sąd na temat ekranizacji lektur szkolnych, konfrontując wybrane utwory literackie z ich filmowymi realizacjami. Komentarz: Łatwizna. O ile oczywiście oglądaliście jakieś ekranizacje lektur (a kto ich nie ogląda?). Do tego warto znać chociaż jeden, dwa literackie pierwowzory. Pamiętacie, które adaptacje filmowe powszechnie uznano za genialne? Wesele i Ziemię obiecaną Wajdy, a także Sklepy cynamonowe Wojciecha Hasa. Najmocniej krytykowane zaś były Przedwiośnie Bajona i Ferdydurke Skolimowskiego. Pamiętaj też o wyrażeniu „sądu”, o który proszą
Historia narzucała twórcom literatury powinności. Omów, jak je pojmowali i realizowali wybrani przez Ciebie pisarze w swoich dziełach. Komentarz: Temat raczej mało prawdopodobny, średnio trudny. Od razu na początku pojawia się pytanie – czy to historia automatycznie narzuca powinności artyście, czy raczej artysta sam je na siebie nakłada, czy wreszcie niejako wymusza to na nim światopogląd epoki. Warto na to pytanie spróbować odpowiedzieć już we wstępie. Z doborem tekstów może być
Artysta i jego sztuka – bohaterowie literatury różnych epok. Przedstaw problem na wybranych przykładach. Komentarz: Kolejna wersja najpopularniejszego tematu maturalnego. Zadania sztuki czy raczej stosunek artysty do niej – w tym wypadku możemy konkretyzować nasze ujęcie tematu według własnego uznania. Niestety, jeśli nie mamy wielkiego talentu eseistycznego, przy tego rodzaju temacie raczej nie unikniemy chronologicznej lub problemowej wyliczanki-klepanki. Warto tylko postarać się, by była ona solidna i przekonująca. Strategie realizacji
„Nie ma takiego wielkiego czynu, który by nie powstał z jakiegoś wielkiego marzenia” (Georges Duhamel). O których bohaterach literackich możesz powiedzieć, że mieli odwagę realizować swoje marzenia? Sądy uzasadnij. Komentarz: Idealiści i marzyciele zawsze byli bliscy pisarzom. I choć ich literackie działania nie musiały zawsze doprowadzić do „wielkiego czynu”, to odwagę nierzadko miewali. Dlatego temat nie jest zbyt trudny, a i dobór tekstów nie powinien Wam sprawić problemu. Kłopot tylko w tym, że literaccy
Literackie wizerunki ludzi niepokornych. Skonfrontuj postawę trzech bohaterów, zwracając uwagę na sposób ich kreacji i funkcje w świecie przedstawionych utworów. Komentarz: Opcji tyle, ilu różniących się bohaterów (zbuntowanych) będziesz w stanie przywołać. Ale konstrukcja pracy w każdym przypadku podobna. Konfrontujesz ze sobą trzy różne sposoby buntu wobec – i tu wybierasz kategorię, wedle której będziesz wybierał postaci. Może to być bunt wobec wojny, systemu, moralności. Pole do popisu ogromne, bo nie została określona
„Szczęście człowieka na ziemi zaczyna się dlań wtedy, gdy zapominając o sobie, zaczyna żyć dla innych” (Mikołaj Gogol). Rozważ słuszność myśli pisarza, sięgając do kilku wybranych utworów i własnych myśli o istocie szczęścia. Komentarz: Temat z gatunku uniwersalnych, pozornie dla każdego. Rozległość tematu może wyprowadzić na manowce. Zastanów się dobrze nad kluczem. Stwierdzenie Gogola możesz potwierdzić literackimi i rzeczywistymi przykładami. Albo zdecydować się na rodzaj dyskusji, zagłębiając się w różne definicje szczęścia. Przy
„Pesymistyczna wizja ludzkiej kondycji jest właściwa XX wiekowi” – ustosunkuj się do opinii Czesława Miłosza, poszukując argumentów w literaturze XX wieku. Komentarz: Z autorytetem Czesława Miłosza możesz albo zawalczyć, albo się zgodzić. Sposób pierwszy z pewnością jest o wiele trudniejszy, ale gwarantuje ciekawszą kompozycję, nawet jeśli ostatecznie zgodzisz się z pisarzem (przegrać z Miłoszem to nie wstyd). Sposób drugi jest łatwiejszy, ale w trakcie realizacji może okazać się płaczliwym, apokaliptycznym wyliczaniem zagrożeń czyhających na nas na
Literatura opisywała różne heroizmy – pokaż to na kilku przykładach. Komentarz: Temat łatwy, żeby nie powiedzieć, że bardzo. Trudne będzie za to uniknięcie patosu i banału. Możliwości ujęcia tematu uzależnione są tylko od wybranych przez Ciebie postaci. Nie musisz zajmować żadnego stanowiska, Twoim zadaniem jest właściwie jedynie przypomnienie wydarzeń wymagających hartu ducha. Przywołaj pojęcia: Heros – definicja antyczna to półbóg, rozumienie szersze to bohater. Odważny i waleczny. Chanson de geste –
Najdoskonalsza część stworzenia czy „nędzy wszelkiej wizerunek”? Odwołując się do wybranych utworów z różnych epok, rozważ, która z literackich koncepcji człowieka i jego losu jest bliższa rzeczywistości. Komentarz: Temat typowy, niezbyt trudny. Człowiek i ludzka kondycja to odwieczne motywy literatury (jak i – he! he! – całej humanistyki oraz oczywiście matur). Trzeba pamiętać tylko o jednym – literatura to nie filozofia ani propaganda. Sądy pisarzy na temat człowieka nie muszą zatem być
Kobieta współczesna wobec swojej prababki – rozważ wpływ kobiet na kształtowanie różnych dziedzin życia w epokach dawnych i współcześnie. Posłuż się przykładami, jakie daje literatura i życie codzienne. Komentarz: Temat, który wymaga nie tylko znajomości bohaterek literackich. Przyda się też wiedza na temat emancypacji kobiet. Wariant pierwszy to porównanie możliwości i literackiego obrazu kobiet antycznych i, na przykład, z czasów pozytywizmu (kombinacja dowolna). Wariant drugi, to próba usystematyzowania roli kobiety w społeczeństwie. Strategie realizacji
„Kiedy zło tryumfuje, dobro się utaja, gdy dobro się objawia, zło czeka w ukryciu” – Wisława Szymborska. Omów wybrane literackie obrazy walki dobra ze złem, jednocześnie czyniąc odniesienia do sytuacji człowieka we współczesnym świecie. Komentarz: Generalna zasada jest taka, że jeśli w temacie pracy pojawia się cytat, to musisz się do niego jakoś ustosunkować (zgodzić się albo nie), a czasami wyjaśnić, jeśli jest nazbyt metaforyczny. Opcja pierwsza to próba dyskusji
Literatura XIX wieku, jako strażniczka „narodowego pamiątek kościoła” (Adam Mickiewicz). Rozważ problem, odwołując się do wybranych utworów. Komentarz: Zagadnienie jasno określone, łatwe do zanalizowania. O ile rzecz jasna orientujesz się w literaturze czasów Adama Mickiewicza. Trudno doszukiwać się różnych sposobów podejścia do tematu, bo różna właściwie być może jedynie kolejność przytaczanych utworów. Musisz rozważyć problem, którego w zasadzie nie ma. Każda próba dyskusji raczej spali na panewce. Przywołaj pojęcia: Mesjanizm – przekonanie, że
Czym dla bohaterów literackich różnych epok jest pamięć o życiowych doświadczeniach – darem, brzemieniem, przekleństwem…? Komentarz: Osią konstrukcyjną pracy możesz uczynić życiowe doświadczenia w ujęciu ogólnym (dobre i złe), albo skupić się na przeżyciach o charakterze traumatycznym. Zadanie niełatwe. Łatwo pobłądzić i zacząć analizować motywy autobiograficzne w literaturze powojennej. Niesłusznie utożsamiając bohatera z autorem. Nie ograniczaj się absolutnie tylko do jednej epoki literackiej. Strategie realizacji tematu: Możliwość I: Spróbuj wyjść z tezą, że gdyby możliwym było
Przeznaczenie, przypadek, świadomy wybór – co decyduje o naszym losie na podstawie wybranych utworów literackich. Komentarz: Temat trudny, nawet bardzo. Wymaga nie tylko dobrej orientacji w literaturze, ale i wielu własnych przemyśleń. Odpowiedzią na pytanie może być każda z zaprezentowanych w temacie możliwości (osobno i w kompilacji). Mnogość potencjalnych rozwiązań wymaga przemyślanej konstrukcji pracy i precyzyjnego dowodzenia przyjętej tezy. Umiejętność dobierania argumentów, niezbędna (może rozprawka?). Zaplecze filozoficzne mile widziane. Strategie realizacji tematu: Możliwość I: O przeznaczeniu
Idealizm życiowy – pomaga czy przeszkadza w osiąganiu zamierzonych celów? Komentarz: Banał, aż bije po oczach! Przy takich pytaniach odpowiedź będzie zawsze niejednoznaczna. Najlepsza forma – to rozprawka. Myśl pierwsza to konfrontacja idealisty z realistą pod kątem osiągniętej pozycji (zawodowej, społecznej, życiowej). Myśl druga to przedstawienie zdrowego rozsądku jako najlepszej formy realizacji idei. Temat ten jest związany z pytaniem, czy karierowicz może być idealistą? Takie ujęcie też może być jednym z wariantów realizacji.
Wyjaśnij, jaką funkcję pełnią motywy autobiograficzne w wybranych utworach literackich. Komentarz: Brak określonej epoki literackiej może uratować. Skup się na wieku XX (bo to prawdziwa eksplozja autobiografizmu) albo spróbuj wybrać kilka zróżnicowanych chronologicznie utworów. Nie zapomnij, że w temacie chodzi o określenie funkcji! Samo wymienienie dzieł niczego nie rozwiązuje. Przywołaj pojęcia: Autobiografia: historia własnego życia. Dokumentaryzm: opieranie się na faktach, na dokumentach. Strategie realizacji tematu: Możliwość I: Kluczem kompozycyjnym musi być zróżnicowanie
Człowiek przez całe życie musi dokonywać wyborów – omów zagadnienie na kontrastowo wybranych sytuacjach z biografii bohaterów literatury. Komentarz: Temat dość sztampowy – zawiera jednak pewien formalny haczyk zawarty w słowie „kontrastowo”. Brzmi to odrobinę wieloznacznie, wiadomo jednak, że bohaterowie literaccy przywoływani w pracy muszą mieć bardzo różne doświadczenia związane z życiowymi wyborami. Sama teza oczywiście jest niemal przysłowiem – warto jednak zauważyć, że można ją rozpatrywać na dwóch poziomach – wyższym: poważnych
Mówi się, że sztuka wzbogaca człowieka – rozważ problem, nawiązując do wybranych dzieł literackich i innych. Komentarz: To chyba najłatwiejszy z możliwych tematów maturalnych. Jeśli ktoś nie umie sobie z nim poradzić, to chyba powinien sobie odpuścić maturę. Jego dodatkową zaletą jest fakt, że dość regularnie (oczywiście w różnych odmianach) pojawia się na maturach. Przed wejściem do sali egzaminacyjnej należy się więc modlić, aby w tym roku padło akurat na Wasze województwo. Pamiętaj jednak,
„Trzeba wiedzieć, z czego się wyrasta” – myśl Henryka Grynberga uczyń tezą rozważań na temat roli artysty w kształtowaniu tożsamości narodowej. Komentarz: Sprawa dość typowa – relacje między literaturą a tożsamością narodową nie są obce żadnemu z Was. Jedna z podstawowych teorii wyjaśniających fakt nie tylko przetrwania, ale i ugruntowania polskiej tożsamości narodowej w okresie zaborów przypisuje tę zasługę właśnie literaturze. Z całą pewnością może być ona nośnikiem narodowej kultury, strażnicą „narodowego pamiątek kościoła”. Tu, rzecz
„Co jest sednem w doświadczeniach dwudziestego wieku? Niewątpliwie bezsilność jednostki”. Uczyń tę myśl Czesława Miłosza przedmiotem swoich rozważań; odwołaj się szczególnie do literatury, możesz także wykorzystać dzieła filmowe, teatralne, malarskie i inne. Komentarz: Temat, o którym pojęcie ma, zdaje się, każdy. Z naciskiem na „zdaje się”. Z tezą zawartą w temacie możesz się zgodzić (odwołując się głównie do literatury wojennej) albo próbować polemizować. Opcja druga uczyni pracę dużo ciekawszą i bardziej obiektywną. Strategie realizacji tematu:
