MATURA
Od Adama i Ewy do… Przedstaw problem utraty domu, utraty swojego miejsca, swojej przynależności. Odwołaj się do utworów literackich różnych epok. Komentarz: Temat rzeka, łatwo się w nim utopić. Bardzo wieloznaczny. Klucz do analizy to utrata domu, miejsca – rozumiana dosłownie albo metaforycznie. Opcją najbardziej wyczerpującą jest przemieszanie ujęcia dosłownego i metaforycznego. Słowo outsider będzie najczęściej używane. Strategie realizacji tematu: Możliwość I: Potraktuj brak domu dosłownie, wskaż konsekwencje. Zacznij od biblijnej eksmisji,
Jeśli chcesz poznać człowieka, patrz na jego czyny. Jaką prawdę o człowieku – o jego wielkości i małości – odkryłeś, analizując i oceniając działania wybranych bohaterów literackich? Zaprezentuj swoje przemyślenia. Komentarz: Temat, który może być kołem ratunkowym dla osób mających pojęcie o jednej tylko i to dowolnej epoce literackiej. Przykłady znajdziesz wszędzie. Sięgnij po literaturę wojenną, współczesną, gdzie w obliczu wojny, totalitaryzmu człowiek albo staje na wysokości zadania, albo nie. Możesz też porównać
„Nietolerancję trzeba zwalczać u korzeni drogą nieprzerwanej edukacji” (Umberto Eco) – rozważania o potrzebie tolerancji inspirowane literaturą i filmem. Komentarz: Temat nie za łatwy. Niby świetny do poteoretyzowania sobie – można się zastanawiać, czy tolerancja jest zawsze wartościowa, definiować samo pojęcie czy narzekać na ponury świat, w którym bywa ona tylko pustym frazesem. Jest jednak pewien haczyk – w programie liceum zdecydowanie za mało jest tekstów, które mogłyby ilustrować powyższe rozważania. Trzeba
Jest taki czas i są takie miejsca, w których człowiek czuje się szczęśliwy – różne oblicza szczęścia utrwalone w literaturze. Komentarz: Jak wszystkie BARDZO WIELKIE WARTOŚCI, także szczęście należy do ulubionych motywów egzaminatorów. No i, również jak one wszystkie, jest tematem rzeką. Możesz pisać o poszukiwaniu szczęścia, o jego odnajdywaniu lub nieustannej za nim pogoni. Możesz opisywać filozoficzne „metody” mające nam w tym pomóc. Możesz zająć się wreszcie literackimi wizjami
„A co życie może być warte… jeśli honor stracony” (Joseph Conrad) – literackie portrety bohaterów, dla których honor był wartością najwyższą. Komentarz: Temat ściśle ukierunkowany – nie pozostawia większej możliwości manewru. Wiemy dokładnie, o czym mamy pisać, wiemy też, że swój wywód musimy podporządkować konkretnym przykładom bohaterów literackich. Dlatego też nie namnożymy tu zbytnio możliwości interpretacji tematu. Honor to honor, a bohater to bohater. Możemy co najwyżej zastanowić się nad formą pracy.
Bywają takie spotkania, które w jednej chwili odmieniają ludzkie życie. Czy zgadzasz się z tym stereotypowym sformułowaniem? Swoją odpowiedź uzasadnij, odwołując się do wybranych utworów literackich i filmowych. Komentarz: Temat polecany dla lubiących fantazjować „co by było gdyby”. Chwytów do analizy bardzo wiele. Przykłady w każdej epoce. Po pierwsze spotkania owocujące miłością (nie zawsze szczęśliwą, spełnioną), po drugie motywujące do czynów wielkich. Każda z możliwości zakłada zgodę na twierdzenie zawarte w temacie. Możesz
„Według mnie – napisał Witold Gombrowicz – literatura niepoważna usiłuje rozwiązać problemy egzystencji, literatura poważna je stawia”. Rozważ te słowa, odwołując się do wybranych utworów literackich różnych epok. Komentarz: Temat trudny, wymagający od Ciebie umiejętności analitycznych. Opcje są dwie. Możesz się z tym zgodzić albo, i to wersja dla ambitnych, możesz próbować to stwierdzenie zakwestionować. Opcja łatwiejsza to budowanie pracy według opozycji literatura komediowa, satyryczna a literatura realistyczna, tragiczna. Przywołaj
Analizując wybrane postawy bohaterów różnych tekstów, skomentuj i rozwiń myśl: „Choć człowiek nie wybiera zdarzeń swojego losu, to jednak może je kształtować”. Komentarz: Jeśli chodzi o „myśl do rozwinięcia”, to trudno o większy banał. Wiadomo – w życiu bywa różnie, a jak jest źle, to trzeba się postarać, żeby było dobrze. Zatem wartość pracy zależy przede wszystkim od doboru atrakcyjnych, możliwie skomplikowanych literackich dowodów popierających lub obalających tę tezę. Przywołaj pojęcia: Wina niezawiniona –
Czy zgadzasz się z opinią, że „istnieje jakieś stałe prawo, na mocy którego dzieci muszą zawsze buntować się przeciwko ojcom”? Wykorzystując właściwe dzieła, potwierdź ten pogląd lub podejmij z nim polemikę. Komentarz: Temat umiarkowanie trudny – jednak wieloznaczny. Pytanie w nim zawarte możesz odnosić zarówno do relacji dzieci – rodzice, jak i do problemu literackiej czy kulturowej pokoleniowej zmiany. We wstępie do pracy musisz więc się zdeklarować i ściśle określić własną interpretację tematu.
Motyw powstania styczniowego w literaturze i malarstwie. Wstęp Przedpowstańcze nastroje i manifestacje patriotyczne (w latach 1860-1862) w Polsce i wśród Polaków emigrantów jako inspiracje dla literatury i sztuki – fotografia Norwida z 1861 r. (w konfederatce). Tragizm powstania styczniowego – obraz Grottgera Pożar dworu pod Miechowem. Dramat Polaków uczestniczących w nierównej walce z zaborcą – Żeromski Wierna rzeka, Rozdzióbią nas kruki, wrony…, obraz Gierymskiego Bój z cyklu Lituania. Dramat Polaków
Analiza prozy – sposób postępowania Uważnie czytamy tekst i: Określamy – co to jest? Czy odczytaliśmy: opis sceny (fabuła, dialog), opis przestrzeni, monolog (wyznanie, mowa, refleksje), list, opis przedmiotu lub postaci, sam dialog – lub może dyskusję wielu głosów? To bardzo ważne ustalenie na początek – porządkuje, sugeruje nastrój (monotonię, dynamikę), określa też świat przedstawiony i nieuchronnie prowadzi do pytania: Kto mówi? Inaczej mówiąc: trzeba określić typ narracji i pozycję
Czy można wymyślić sobie pytanie o autorytety? Tak. Czemu nie? W odpowiedzi nie uciekasz od świata kultury, literatury, znajdujesz się trochę na pograniczu etyki i historii. Materiał musi być uporządkowany, dla równowagi sięgnij i do dzieła literackiego (bohater literacki jak najbardziej może być autorytetem) i do osób rzeczywistych – postaci historycznych i żyjących. Określ problem. Powiedz, kto jest twoim autorytetem lub kto ogólnie dziś jest za autorytet uważany. Zdefiniuj pojęcie. Przytocz przykłady – za
Ferdydurke Wydana tuż przed wojną, w 1938 roku, wywołała w środowisku literackim prawdziwy ferment, spotykając się z jednej strony z bardzo przychylną opinią (chociażby Brunona Schulza), z drugiej zaś prowokując rozliczne ataki tak ze względu na konstrukcję jak i tematykę, jaką podejmowała. Dzisiaj Gombrowicz jest już klasykiem, jego twórczość nie budzi takich emocji, jak w czasach dwudziestolecia międzywojennego, kiedy to prawdziwy renesans przeżywała dziewiętnastowieczna, nieco zmodyfikowana powieść realistyczna, która tak
Jeśli masz odwagę wkroczyć w świat cierpienia, świat w którym zagrożenie otrzymuje różne imiona: trąd, zagłada, stosy, trzęsienie ziemi, przemoc, obłęd, obóz… będziesz dobrze czuł się w atmosferze opowiadań Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Ale nie szukaj w nich tylko sensacji kataklizmów ani okrucieństwa egzotycznych, minionych czasów, bo i autor poszukuje czegoś zupełnie innego stawiając wciąż człowieka w sytuacjach granicznych. Te straszliwe sytuacje nie są egzotyczne ani minione, i nieważne do jakiego gatunku
Mit jest strukturą fabularno-znaczeniową. Wychodzi od tego, co nieznane, obce i próbuje to wyjaśnić; sięga w sferę rzeczy przekraczających rozum i doświadczenie człowieka. Podstawowe cechy mitu to: Sakralny charakter. Symboliczność – mit komunikuje określone znaczenia, posługując się symbolem. Narracyjność – mit jest opowiadaniem, ale narracja ma specyficzny charakter – brak narratora personalnego. Fabularność – mit opowiada pewną historię, np. o początkach świata, narodzinach Ateny, rywalizacji Apollina z Marsjaszem. Czasowość –
Zapowiedzią romantyzmu był oświeceniowy sentymentalizm – prąd, który przeciwstawiał się wszechwładzy rozumu, głosił wyższość duszy, uczuć i hasło powrotu do natury. Oświeceniowa filozofia rozczarowała młode pokolenie. Gdzie indziej zaczęło ono szukać sensu życia i wiedzy o świecie. Nie rozum, lecz wiara, uczucia! Nie kultywowanie tradycji, lecz wolność, kreowanie nowej rzeczywistości! Miejsce porządku zajęły niepokój, chaos, rozdarcie. Romantyczny bunt objął różne dziedziny życia – i politykę (powstania!), i obyczaje, i kulturę. To epoka rewolucji i namiętności. Słowa „romantyczny”
Romantyzm w Europie Romantyzm w Europie trwał krócej niż w Polsce – liczy się go do Wiosny Ludów 1948 lub 1850 roku – daty uznanej za wkroczenie realizmu do literatury. Najważniejsze, obowiązujące do matury nazwiska twórców to: Johann Wolfgang Goethe – pisarz niemiecki i lord George Byron – romantyk angielski. Najważniejsza lektura (obowiązkowa) to Cierpienia młodego Wertera Goethego. Ważna pozycja dla poziomu rozszerzonego – Faust Goethego. Postać Giaura i postawa
O samym Słowackim Drugi polski romantyczny wieszcz żył nieco w cieniu pierwszego. Również jego twórczość okazała się mniej popularna – poezja Mickiewicza jest po prostu łatwiejsza, szybciej dociera do odbiorcy. Słowacki sam siebie kreował na samotnego i niezrozumianego poetę, ale też był samotny w istocie. Wielki wpływ na jego życie miała matka. Dużo pisał o sobie. Był wielbicielem Szekspira i on to głównie propagował szekspiryzm w polskiej literaturze. Przed maturą
Co pamiętać z biografii? Typ poety – samotna, tragiczna postać. Poeta wyrastający ponad swoje czasy, także malarz. Los przyniósł mu niezrozumienie przez współczesnych, chorobę, nieszczęśliwą miłość i śmierć w przytułku. Jest to o tyle istotne, że wpłynęło na kształt jego poezji. Cyprian Kamil Norwid urodził się 24 września 1821 roku w Laskowie-Głuchach. We Włoszech uczył się rzeźby. W Rzymie poznał legendarną piękność, słynną światową damę tamtych czasów – Marię Kalergis.
Miłość Miłość to temat ogólnoeuropejski – nie tylko polski. Jego romantyczna realizacja zaczyna się od Cierpień młodego Wertera Goethego – jego bohater: wrażliwy, nieszczęśliwie zakochany, wreszcie samobójca, stał się wzorem dla większości poetów i kochanków. Byronowski Giaur także traci swoją ukochaną – niewolnicę Leilę, co staje się obsesją jego życia. W polskiej literaturze miłość wiąże elementy biografii wieszczów z akcją najważniejszych utworów. Schemat nieszczęśliwej miłości romantycznej Kochają się oboje, lecz
