Rom Charakterystyka epoki
Nadejście romantyzmu poprzedził okres zwiastujący agonię oświeceniowego światopoglądu i klasycystycznej koncepcji sztuki zwany preromantyzmem. W drugiej połowie XVIII wieku i na początku wieku XIX pojawiło się wiele teoretycznych rozpraw odrzucających sztywne reguły klasycystyczne i uznających za główną wartość utworu jego oryginalność, a za najistotniejsze cechy twórcy natchnienie, wyobraźnię i geniusz. Wzrosło zainteresowanie sztuką średniowieczną i twórczością Szekspira. Odrzucono autorytet antyku i po wzorce poetyckie zaczęto sięgać do poezji narodowej. Problematyka literatury preromantycznej dotyczyła głównie sfery ludzkich emocji i nastrojów.
Początek romantyzmu – sytuacja w trzech zaborach Zabór rosyjski Po ustaleniach kongresu wiedeńskiego powstało zależne od Rosji Królestwo Polskie ze stolicą w Warszawie. Tu właśnie w roku 1830 wybuchnie powstanie listopadowe i tu najsilniejsze będą represje popowstaniowe: likwidacji ulegnie sejm, zniesiona zostanie konstytucja, przestanie istnieć armia i wprowadzony zostanie obowiązek służby w wojsku rosyjskim. Nastąpią konfiskaty majątków, aresztowania, zsyłki. Bardzo nasili się rusyfikacja, zamknięte zostaną uniwersytety w Wilnie i Warszawie.
Romantyzm zrodził nowe gatunki literackie, które zmieniły oblicze literatury. Lektury obowiązkowe na maturze właśnie do nich należą – pisząc o nich, zawsze pamiętaj cechy kompozycji i przykłady – oznacza to punkty. Oczywiście, nie znaczy to, że znikają całkowicie klasyczne gatunki literackie, także te wywodzące się z antyku. Nadal powstają ody, sonety czy hymny, nie są to jednak formy najbliższe duchowi romantyzmu. W epoce tej powstają nowe gatunki, które ściśle łączą
Miłość To uczucie od pierwszego wejrzenia, łączące ludzi, którzy są sobie przeznaczeni – mówi się o komunii dusz. Miłość jest wielką siłą, nie mogą jej pokonać przeciwności świata, nawet śmierć. Jest uczuciem wszechogarniającym, często też siłą destrukcyjną: prowadzi do załamania, szaleństwa, nawet samobójstwa. Dla romantycznego kochanka (raczej rzadko przedmiotem analizy są w literaturze tego okresu uczucia kobiety) wybranka jest ideałem, niemal aniołem. Pisarze tej epoki pokazują zazwyczaj miłość nieszczęśliwą i niespełnioną – nie
Romantyczni poeci głoszą hasła swobody twórczej i odrzucają klasyczne zasady – także jeśli idzie o gatunki literackie. Oczywiście nie znikają całkowicie klasyczne gatunki literackie, także te wywodzące się z antyku. Nadal powstają ody, sonety czy hymny, nie są to jednak formy najbliższe duchowi romantyzmu. W epoce tej powstają nowe gatunki, które ściśle łączą się ze światopoglądem epoki, w związku z czym w literaturze późniejszych epok pojawiają się rzadko lub nawet wcale. Nowe, powstałe w romantyzmie gatunki dramat romantyczny
Johann Wolfgang von Goethe Król Olszyn Kto jedzie tak późno wśród nocnej zamieci?To ojciec z dziecięciem jak gdyby wiatr leci.Chłopczynę na ręku piastując najczulej,Ogrzewa oddechem, do piersi go tuli. „Mój synu, dlaczego twarz kryjesz we dłonie?”„Czy widzisz, mój ojcze? Król Olszyn w tej stronie,Król Olszyn w koronie, z ogonem jak żmija!”„To tylko, mój synu, mgła nocna się zwija.” „Chodź do mnie, chłopczyno, zapraszam najmilej,Pięknymi zabawki będziem się bawili,Chodź na brzeg, tu kwiatki kraśnieją i płoną,A
Nowa epoka = nowy światopogląd = nowe spojrzenie na sztukę! Także w sferze działalności artystycznej romantycy głoszą bunt przeciwko zniewoleniu. Według nich twórca ma całkowitą swobodę wyrażania swych uczuć i myśli. Sztuka rodzi się z natchnienia, które jest „pierwiastkiem boskim w człowieku”. Odrzucone zostają wszystkie antyczne zasady krępujące literaturę: zasada trzech jedności, decorum, mimesis, jednorodności estetycznej dzieła. Romantycy łączą język podniosły z potocznym, komizm z tragizmem, realizm z fantastyką – tylko tak można według nich oddać złożoność
Wielu ciekawych autorów, wiele ważnych dzieł! Wpłynął na to charakter epoki: fascynacja artystą i samym aktem tworzenia zachęcała do zajmowania się literaturą. O bogactwie romantycznego dorobku zadecydował fakt, że ówcześni twórcy dostrzegali różnorodne źródła inspiracji. Choć powtarzają się pewne tematy, nie jest to niewolnicze naśladowanie wspólnych wzorów. Różnice wynikają i z odmienności lokalnych – społecznych czy politycznych. Dla literatury ważny był także ówczesny wzrost liczby czytelników. Ciekawostka Kiedy po raz pierwszy mamy kontakt
Gatunki literackie romantyzmu Typowo romantyczne Dramat romantyczny Cechy: zerwanie z klasyczną regułą trzech jedności (przestrzeń, czas o szerokim zakresie, wiele wątków); synkretyzm rodzajowy; niesceniczność; zakłócenia chronologii zdarzeń; kompozycja otwarta (luki, zagadkowość, otwarte zakończenie); obecność bohatera romantycznego. Przykład: Dziady – Adama Mickiewicza Kordian – Juliusza Słowackiego Nie-Boska komedia – Zygmunta Krasińskiego Poemat dygresyjny Cechy: główna linia akcji jest pretekstem do wtrącania licznych dygresji autora – dotyczących problematyki współczesnej: polemik, programów literackich, definicji
Romantyzm charakterystyka epoki Granica czasowe W Europie Początek – 1789 rok: Wielka Rewolucja Francuska. Koniec – 1848 rok: Wiosna Ludów – umowna data końca romantyzmu europejskiego, choć już w latach 30. pojawia się w literaturze realizm. W Polsce 1818 (lub 1822) – 1863 Początek teoretyczny 1818 rok: wydanie przez Kazimierza Brodzińskiego rozprawy O klasyczności i romantyczności. Początek faktyczny 1822 rok: Adam Mickiewicz wydaje swój pierwszy tomik wierszy, Ballady i romanse.
Twórcy i dzieła romantyzmu Niemcy Tworzy je 38 państw, które wchodzą w skład Związku Niemieckiego. W I połowie XIX w. będą miały miejsce pierwsze ruchy zjednoczeniowe. Johann Wolfgang Goethe Prekursor europejskiego romantyzmu, uznawany jest także za wielkiego twórcę oświecenia – żył w latach 1749-1832. Wszechstronnie wykształcony. Nie tylko pisarz, lecz także autorytet – uczony, prawnik, przyrodnik, odkrywca kości międzyszczękowej u człowieka. O swojej, olbrzymiej zresztą, twórczości Goethe napisał: „Wszystkie znane moje utwory są tylko ułomkami
Granica czasowe W Europie Początek – 1789 rok: Wielka Rewolucja Francuska. Koniec – 1848 rok: Wiosna Ludów – umowna data końca romantyzmu europejskiego, choć już w latach 30. pojawia się w literaturze realizm. W Polsce 1818 (lub 1822) – 1864 Początek teoretyczny 1818 rok: wydanie przez Kazimierza Brodzińskiego rozprawy O klasyczności i romantyczności. Początek faktyczny 1822 rok: Adam Mickiewicz wydaje swój pierwszy tomik wierszy, Ballady i romanse. Koniec – 1864
Początek XIX wieku otwiera nowy rozdział w dziejach mody. Ubiór coraz mniej mówi o pozycji społecznej swego właściciela. Francuscy arystokraci, dbający o czystość swojej sfery, ubolewają, że nie są w stanie ustalić przynależności klasowej człowieka, którego widzą po raz pierwszy. Frak, jeszcze kilkadziesiąt lat wcześniej noszony przez elity, jest teraz ubiorem dla wszystkich. To znak demokratyzacji mody. Bycie modnym przestaje być wyłącznym przywilejem dobrze urodzonych. Staje się przywilejem ludzi majętnych. Domatorki Po burzliwym okresie
W architekturze klasycyzm panował przez ponad sto lat, aż do połowy wieku XIX. Myśl klasyczna i romantyczna nie tylko współistnieją w niej wówczas, ale też przenikają się wzajemnie. Z pewnością można dziś powiedzieć, że wspólną cechą budownictwa tego okresu jest historyzm – nawiązywanie do stylów minionych, polegające zarówno na naśladowaniu, jak i interpretacji. Klasycyzm zwraca się ku starożytności i renesansowi. Myśl romantyczna – zarówno w literaturze, historiografii, jak i architekturze – idealizuje średniowiecze. Historyzm w malarstwie i architekturze epoki
Niemcy Johann Wolfgang Goethe Prekursor i ojciec europejskiego romantyzmu, choć także twórca epoki klasycznej. Żył w latach 1749-1832. Jego miasto to Weimar; jeszcze dziś można tam zobaczyć dom Goethego i pamiątki po nim. W 1775 roku zaprosił go do Weimaru książę Karol August. Pełnił tam poeta funkcję tajnego radcy, a po nobilitacji (nadaniu szlachectwa) – prezesa Izby Finansów. Później kierował teatrem weimarskim. Uczynił z miasta ośrodek literacki i kulturalny księstwa. Goethe to autorytet epoki. Umierając, miał powiedzieć:
Europa i Polska W okresie romantyzmu drogi Polski i Europy stanowczo się rozeszły. Podstawowym tego powodem była, rzecz jasna, sytuacja polityczna. Rozbicie pod zaborami i izolacja kulturalna po kongresie wiedeńskim sprawiły, że kultura polska rozwijała się inaczej i dotyczyła innych tematów niż europejska. Czas zaborów to okres odrębności i osobliwości polskiej kultury – jej swoistego odcięcia od nurtów europejskich. Od tego momentu polskie epoki w historii kultury przestają na czas jakiś odpowiadać europejskim. Pierwszą z tych epok
Słowo „romantyzm”, mające swoje podobnie brzmiące odpowiedniki we wszystkich ważniejszych językach europejskich, zostało użyte do nazwania pewnej epoki w dziejach kultury. Zanim jednak tak się stało, przez jakiś czas funkcjonowało określenie przymiotnikowe: „romantyczny”. Pochodzi ono od starofrancuskiego wyrazu „romans”, oznaczającego średniowieczne eposy rycerskie – przygodowe opowieści, pełne niewiarygodnych, baśniowych wydarzeń i postaci. W takim też znaczeniu – dla określenia rzeczy nietypowych, niemal nierzeczywistych, na wpół fantastycznych – używano słowa „romantyczny” do początków dziewiętnastego
Przed rokiem 1818 Ostateczny rozbiór ziem Rzeczypospolitej oznacza zupełnie nową sytuację dla Polaków. Wciąż jednak żywa jest nadzieja na odzyskanie niepodległości. Czas schyłku oświecenia. Wciąż tworzą przedstawiciele klasycyzmu i sentymentalizmu, ale w środowiskach uniwersyteckich dojrzewa już nowe pokolenie, które inaczej patrzeć będzie na świat, politykę i literaturę. Historia 1795 r.: III rozbiór Polski. 1797 r.: powstanie Legionów generała Jana Henryka Dąbrowskiego. 1807 r.: utworzenie, na mocy pokoju w Tylży, Księstwa Warszawskiego. 1812 r.: kampania rosyjska
Historia 1801 r.: początek panowania Aleksandra I w Rosji. 1802 r.: podpisanie traktatu pokojowego między Anglią a Francją w Amiens. 1804 r.: Napoleon Bonaparte koronowany przez Piusa VII na cesarza Francuzów. 1805 r.: zwycięstwo Anglii nad flotami hiszpańską i francuską pod Trafalgarem; klęska Austriaków i Rosjan w bitwie z Francuzami pod Austerlitz. 1806 r.: zwycięstwo Napoleona nad Prusami pod Jeną i Auerstädt; początek blokady kontynentalnej przeciwko Anglii. 1807 r.: pokój w Tylży – ustanowienie Księstwa Warszawskiego. 1808 r.: Napoleon osadza na tronie hiszpańskim swego brata Józefa;
Ramy czasowe epoki Nazwa „romantyzm” wywodzi się od łac. przymiotnika „romanus” (rzymski). To paradoks, bo trudno dopatrzeć się podobieństwa kultury starożytnego Rzymu do okresu w dziejach kultury i literatury, który dziś nazywamy romantyzmem. Rzecz w tym, że w średniowieczu języki, którymi posługiwały się narody w prowincjach rzymskich nazywano romańskimi (były to języki germańskie i galicyjskie z silnymi dość wpływami łaciny). Baśnie, podania i legendy tych narodów zwano zaś romancami (lub
