Przed rokiem 1818

Ostateczny rozbiór ziem Rzeczypospolitej oznacza zupełnie nową sytuację dla Polaków. Wciąż jednak żywa jest nadzieja na odzyskanie niepodległości. Czas schyłku oświecenia. Wciąż tworzą przedstawiciele klasycyzmu i sentymentalizmu, ale w środowiskach uniwersyteckich dojrzewa już nowe pokolenie, które inaczej patrzeć będzie na świat, politykę i literaturę.

Historia

  • 1795 r.: III rozbiór Polski.
  • 1797 r.: powstanie Legionów generała Jana Henryka Dąbrowskiego.
  • 1807 r.: utworzenie, na mocy pokoju w Tylży, Księstwa Warszawskiego.
  • 1812 r.: kampania rosyjska Napoleona i likwidacja Księstwa Warszawskiego.
  • 1815 r.: powstanie Królestwa Polskiego z carem Rosji jako królem.
  • 1817 r.: rozpoczęcie działalności Towarzystwa Filomatów, utworzonego przez sześciu studentów Uniwersytetu Wileńskiego.

Literatura

  • 1797 r.: Józef Wybicki, Pieśń Legionów Polskich we Włoszech.
  • 1798 r.: w Zaosiu koło Nowogródka urodził się Adam Mickiewicz.
  • 1805 r.: Jan Potocki, Rękopis znaleziony w Saragossie.
  • 1806 r.: Stanisław Trembecki, Sofiówka.
  • 1816 r.: Julian Ursyn Niemcewicz, Śpiewy historyczne.

Cywilizacja, nauka, sztuka, publicystyka

  • 1800 r.: powstanie Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
  • 1807-1814: wydanie Słownika języka polskiego Samuela Bogumiła Lindego, fundamentalnego dzieła ukazującego rolę języka w kulturze narodu.
  • 1808 r.: utworzenie w Warszawie Szkoły Prawa.
  • 1810 r.: urodził się Fryderyk Chopin.
  • 1811 r.: powstanie w Warszawie Szkoły Nauk Administracyjnych.
  • 1816 r.: otwarcie Uniwersytetu Warszawskiego, złożonego z pięciu wydziałów.

 

Lata 1819-1830: wczesny romantyzm (przedpowstaniowy)

Po kongresie wiedeńskim utworzone zostaje Królestwo Polskie. Obejmuje jednak niewielką część dawnej Rzeczypospolitej i jest całkowicie uzależnione od cara Rosji. Starsze, oświeceniowe pokolenie Polaków przyjmuje wobec ciemiężyciela postawę ugodową. Młodzi, wychowani w kulcie wartości narodowych, nie godzą się z tą sytuacją. Buntują się przeciwko postawie lojalizmu i myśleniu racjonalistycznemu. Toczy się zażarty spór o romantyzm, obejmujący jednak niemal wyłącznie środowisko akademickie. Powstają pierwsze dzieła romantyczne, których autorzy odrzucają klasyczne konwencje i piszą o nowych możliwościach poznawania świata.

Historia

  • 1821 r.: wybuch powstania w Galicji.
  • 1824 r.: wyrok w procesie filomatów, Mickiewicz wyjeżdża do Rosji.
  • 1829 r.: car Mikołaj I koronowany w Warszawie na króla polskiego.
  • 1830 r.: wybuch powstania listopadowego w Warszawie.

Literatura

  • 1818 r.: Kazimierz Brodziński, O klasyczności i romantyczności.
  • 1819 r.: Jan Śniadecki, O pismach klasycznych i romantycznych.
  • 1822 r.: Adam Mickiewicz, Poezje, tom I (Ballady i romanse).
  • 1823 r.: Adam Mickiewicz, Poezje, tom II (Dziady cz. II i IV, Grażyna).
  • 1825 r.: Antoni Malczewski, Maria.
  • 1826 r.: Adam Mickiewicz, Sonety;
    Aleksander Fredro, Komedie, tom I.
  • 1828 r.: Adam Mickiewicz, Konrad Wallenrod;
    Seweryn Goszczyński, Zamek kaniowski.
  • 1829 r.: Adam Mickiewicz, O krytykach i recenzentach warszawskich.
  • 1830 r.: Maurycy Mochnacki, O literaturze polskiej w wieku XIX;
    Jul­iusz Słowacki, liryki powstańcze.

Cywilizacja, nauka, sztuka, publicystyka

  • 1826 r.: Fryderyk Chopin, Marsz żałobny c-moll; otwarcie Biblioteki Publicznej im. Ossolińskich we Lwowie.
  • 1829 r.: Fryderyk Chopin, Koncert fortepianowy f-moll.
  • 1830 r.: Fryderyk Chopin, Koncert fortepianowy e-moll.
  • Lata 1826-1832: Bertel Thorvaldsen, pomnik księcia Józefa Poniatowskiego i pomnik Mikołaja Kopernika w Warszawie.

 

Lata 1831-1840: dojrzały romantyzm (emigracyjny)

Klęska powstania listopadowego ma wielorakie konsekwencje. Stosowane są represje wobec uczestników powstania, jeszcze bardziej ograniczona zostaje autonomia Królestwa Polskiego – zamknięto uniwersytet, zlikwidowano polski sejm i polskie wojsko. Polacy coraz dotkliwiej zaczynają odczuwać działania rusyfikacyjne i germanizacyjne. Wielu Polaków zmuszonych zostaje do emigracji. Ludzie pióra opiewają powstańczych bohaterów, pojawia się koncepcja mesjanizmu. Wtedy właśnie powstają największe dzieła Mickiewicza, Słowackiego i Krasińskiego.

Historia

  • 1831 r.: akt detronizacji cara; ponowne wkroczenie Rosjan do Warszawy; utworzenie we Francji Komitetu Narodowego Polski, tzw. Komitetu Lelewelowskiego.
  • 1832 r.: początki polityki rusyfikacyjnej i germanizacyjnej wobec Polaków; powstanie w Paryżu Towarzystwa Demokratycznego Polskiego.
  • 1833 r.: powstanie Związku Jedności Narodowej, złożonego z konserwatystów obozu Hotelu Lambert.
  • 1836 r.: Manifest Towarzystwa Demokratycznego Polskiego; powstanie w Galicji Konfederacji Powszechnej Narodu Polskiego.

Literatura

  • 1831 r.: Casimir Delavigne, Warszawianka (muzykę do pieśni skomponował Karol Kurpiński).
  • 1832 r.: Adam Mickiewicz, Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego, Dziady cz. III;
    Juliusz Słowacki, Poezje tom I i II;
    Aleksander Fredro, premiera Pana Jowialskiego.
  • 1833 r.: Juliusz Słowacki, Poezje tom III;
    Aleksander Fredro, premiera Ślubów panieńskich;
    Wincenty Pol, Pieśni Janusza;
    Eustachy Januszkiewicz otwiera Księgarnię Polską w Paryżu.
  • 1834 r.: Juliusz Słowacki, Kordian;
    Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz;
    Aleksander Fredro, premiera Zemsty we Lwowie.
  • 1835 r.: Zygmunt Krasiński, Nie-Boska komedia.
  • 1836 r.: Zygmunt Krasiński, Irydion;
    pierwsze wydanie Pamiętników Jana Chryzostoma Paska w Poznaniu.
  • 1838 r.: Juliusz Słowacki, Anhelli.
  • 1839 r.: Juliusz Słowacki, Balladyna;
    Mickiewicz zostaje profesorem literatury łacińskiej w Lozannie; otwarcie Biblioteki Polskiej w Paryżu;
    Henryk Rzewuski, Pamiątki Soplicy.
  • 1840 r.: Juliusz Słowacki, Lilla Weneda, Grób Agamemnona, Mazepa;
    Mickiewicz zostaje profesorem Collège de France w katedrze literatur słowiańskich; pierwsze drukowane utwory Norwida.

Cywilizacja, nauka, sztuka, publicystyka

  • 1831 r.: Józef Maria Hoene-Wroński, Prodrom mesjanizmu.
  • 1832 r.: January Suchodolski, Bitwa pod Raszynem.
  • 1833 r.: otwarcie nowego gmachu Teatru Wielkiego w Warszawie.
  • Lata 1835-1837: Piotr Michałowski, Stefan Czarniecki.
  • Lata 1835-1843: Adam Idźkowski przebudowuje katedrę św. Jana w Warszawie.
  • 1836 r.: Franciszek Maria Lanci przebudowuje Złotą Kaplicę przy katedrze w Poznaniu.
  • Lata 1838-1842: przebudowa pałacu Saskiego w Warszawie (Adam Idźkowski).

 

Lata 1841-1863: schyłek romantyzmu

Wielcy romantycy tworzą swoje ostatnie dzieła. Do głosu dochodzi pokolenie przedstawicieli tzw. romantyzmu krajowego. Ich utwory mają jednak w dużej mierze charakter epigoński. Na tym tle wyróżniają się poezja Norwida i powieści Kraszewskiego. Symbolicznym końcem epoki jest powstanie styczniowe – od początku skazane na niepowodzenie, będące jednak urzeczywistnieniem idei ofiarności i romantycznej postawy. Klęska tego szlachetnego zrywu oznacza ostateczne rozczarowanie ideologią romantyzmu.

Historia

  • 1842 r.: działalność księdza Piotra Ściegiennego na Kielecczyźnie.
  • 1846 r.: wybuch powstania krakowskiego, utworzenie Rządu Narodowego w Krakowie; rabacja galicyjska Jakuba Szeli.
  • 1848 r.: organizowanie przez Mickiewicza Legionu Polskiego we Włoszech; powstanie w Galicji i w Poznańskiem.
  • 1855 r.: próby utworzenia legionu polskiego w Turcji.
  • 1863 r.: wybuch powstania styczniowego w Warszawie.

Literatura

  • 1841 r.: Juliusz Słowacki, Beniowski, pieśni I-V.
  • 1842 r.: Norwid opuszcza Polskę.
  • 1843 r.:
    Zygmunt Krasiński, Przedświt;
    Józef Ignacy Kraszewski, Ulana;
    Juliusz Słowacki, Ksiądz Marek, Sen srebrny Salomei;
    Wincenty Pol, Pieśń o ziemi naszej.
  • 1845 r.: Zygmunt Krasiński, Psalmy przyszłości.
  • 1846 r.: Narcyza Żmichowska, Poganka.
  • 1847 r.:
    Juliusz Słowacki, Król-Duch, rapsod I;
    Kornel Ujejski, Maraton.
  • 1848 r.: Juliusz Słowacki, Do autora „Trzech psalmów”.
  • 1851 r.: Cyprian Kamil Norwid, Promethidion.
  • 1853 r.: Władysław Syrokomla, Gawędy i rymy ulotne, tom I.
  • 1855 r.: w Konstantynopolu zmarł Adam Mickiewicz;
    Teofil Lenartowicz, Lirenka.
  • 1859 r.: Walery Łoziński, Zaklęty dwór.
  • 1863 r.: Cyprian Kamil Norwid, Poezje.

Cywilizacja, nauka, sztuka, publicystyka

  • 1841 r.: Andrzej Towiański przyjeżdża do Paryża, gdzie razem z Mickiewiczem zakłada Koło Sprawy Bożej;
    otwarcie w Poznaniu Bazaru – gmachu, wokół którego skupia się działalność kulturalna i polityczna Polaków w zaborze pruskim.
  • 1841-1846: Piotr Michałowski, Seńko.
  • 1842 r.: Wojciech Korneli Stattler, Machabeusze – złoty medal na wystawie w Paryżu.
  • 1844-1845: Henryk Marconi, dworzec kolei warszawsko-wiedeńskiej w Warszawie.
  • 1848 r.: Adam Mickiewicz, Skład zasad (tekst polski – w 1875 r.).
  • 1849 r.: w Paryżu zaczyna się ukazywać, redagowana przez Mickiewicza, Trybuna Ludów;
    umiera Fryderyk Chopin.
  • 1853 r.: Henryk Rodakowski, Matka artysty.
  • 1856 r.: Henryk Marconi, Hotel Europejski w Warszawie.
  • 1857 r.: Oskar Kolberg, Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce – monumentalne dzieło wydawane do roku 1890.
  • 1858 r.: Stanisław Moniuszko, premiera Halki w Warszawie z librettem Włodzimierza Wolskiego.
  • 1860 r.: January Suchodolski, Bitwa pod Somosierrą.
  • 1864 r.: Jan Matejko, Kazanie Skargi.

 

Zobacz:

Romantyzm w Polsce

Jaka sytuacja panowała w Polsce u progu romantyzmu? Wymień ośrodki życia kulturalnego.

https://aleklasa.pl/liceum/c155-powtorka-z-epok-literackich/c163-romantzym/wprowadzenie-do-romantyzmu-charakterystyka-epoki

Romantyczna Europa – datownik

Romantyzm – życiorys kultury

ROMANTYZM – TABELA

Maturalna wiedza o romantyzmie

Poezja polskiego romantyzmu

Poezja europejskiego romantyzmu

Pojęciownik epok: romantyzm

Romantyzm – TEST 1

Test wiedzy o romantyzmie z komentarzem cz. 1

Test wiedzy o romantyzmie z komentarzem cz. 2