SID Praca maturalna
Żelazny schemat postępowania: analizuję temat, szukam w temacie czasownika, konstruuję treściwy wstęp, stosując się do polecenia tematu, analizuję tekst, odwołuję się do całej wiedzy o lekturze, przywołuję konteksty, komponuję wszystko spójnie, nie piszę o sobie, wieńczę pracę podsumowującym zakończeniem. Żelazna zasada Sprawdź, co każe czasownik w temacie. Porównaj fragmenty – szukaj podobieństw i różnic. Zaprezentuj sceny – szukasz potrzebnych scen i opisujesz je. Wskaż cechy – wypisujesz kolejne cechy wyczytane z tekstu. Przedstaw obraz społeczeństwa –
Jak cytować? Jeśli wykorzystujesz w swojej pracy cytat, musi on – to warunek podstawowy! – wyraźnie wiązać się z tematem, na który się wypowiadasz. Musi też wnosić do tego tematu coś oryginalnego, ciekawego. A zatem nie przytaczamy jakichkolwiek słów, lecz jedynie sformułowania niebanalne, zaskakujące, wyjątkowo celne spostrzeżenia, błyskotliwe myśli, frapujące zestawienia słów. Po co cytować? Kiedy cytujesz, udowadniasz, że coś czytałeś, oglądałeś, znasz jakieś książki, filmy czy choćby czyjeś interesujące wypowiedzi, które nie
Trudności z początkiem pracy Mają je nawet uzdolnieni, bowiem nie chcą powtarzać schematów, próbują zacząć pracę w oryginalny sposób, pamiętając, że są wstępy słabe, poprawne, niezłe i świetne. Słabe – a nawet złe, to wstępy „nie na temat”. Poloniści ich nie znoszą: takich urzędowych, schematycznych formułek, stosowanych (często przepisanych) przy każdej okazji. Jeśli ktoś przepisze sobie z encyklopedii informację o romantyzmie i uważa, że to dobry początek każdej pracy, która choćby daleko dotyczy epoki – myli się.
Liczne zalety cytowania Czemu służy przytaczanie cudzych słów? To zabieg bardzo pożyteczny z co najmniej kilku powodów: Cytaty są potwierdzeniem wyciąganych przez nas wniosków. W ten sposób wiążemy ze sobą analizowany tekst i wynikające z tej analizy spostrzeżenia, udowadniamy, że nasze refleksje nie są przypadkowymi stwierdzeniami. Cytaty wzmacniają argumentację, a dodatkowo ułatwiają zrozumienie naszych myśli. Jeśli nie uda Ci się sformułować czegoś wystarczająco precyzyjnie, przytoczenie odpowiedniego fragmentu może przekonać egzaminatora, że mimo wszystko warto
Rozprawka Główna cecha – uporządkowanie Rozprawka jest chyba najczęściej wykorzystywaną w szkole formą wypowiedzi. Pasuje także do realizacji tematów maturalnych. Ważną cechą tej formy wypowiedzi jest uporządkowanie materiału. To wcale nie takie łatwe! Trzeba umieć wyciągnąć z faktów odpowiednie wnioski, wybrać udowadniające je przykłady literackie i jeszcze to ze sobą odpowiednio połączyć. Wszystkie te umiejętności przydadzą się i na starej, i nowej maturze. Przypominamy teraz najbardziej znany schemat rozprawki (obowiązkowo trójdzielny!): wstęp, w którym zostaje sformułowana
Zasada 1 Pisz na temat Po pierwsze: Wyszukaj w temacie tzw. czasownik operacyjny, czyli określający, co masz w swojej pracy zrobić. Od tych słówek naprawdę wiele zależy. Przede wszystkim sposób realizowania tematu – polecenie wpływa często na wybór takiego a nie innego kształtu pracy. Jeśli trzeba coś udowodnić, dobrą formą będzie rozprawka. Jeżeli jesteś proszony o rozważenie problemu, możesz wybrać esej. Słowo „oceń” w niektórych przypadkach sugeruje formę recenzji. Po drugie: Odpowiednio
Jest garść zagadnień, które należy powtórzyć przed podejściem do testu CR. To terminy związane z najczęściej pojawiającymi się pytaniami, dotyczącymi struktury tekstu – nie wszystkie bowiem dotyczą treści. Ujęliśmy je jak najbardziej obrazowo. 1 Akapit wobec akapitu: Przykład pytania: Jaką funkcję przyjmuje akapit 3 wobec 1? Potrzebna wiedza: To może być: niezależność (są zupełnie o czym innym); synteza ( są zgodne, łączą się); sprzeczność, kontrast (są przeciwne); podważenie (3
TO jest pewne – z tekstem – całym lub fragmentem – będziesz miał do czynienia. Oto tablica niezbędnych narzędzi do poradzenia sobie z tekstem literackim i na poziomie podstawowym i rozszerzonym. Tekst Fragment lektury dołączony do tematu. 1. Stanowię część większej lektury! 2. Stanowię logiczną całość! 3. Mam swój sens – ideę. 4. Mam trzy ważne elementy: Świat przedstawiony: akcja (coś się tu dzieje) przestrzeń ( gdzieś się to dzieje)
Jak najczęściej brzmi polecenie tematu maturalnego? Przedstaw obraz zawarty we fragmencie, etapy ukazane w wierszu albo portrety, które trzeba porównać… oczywiście wpisane w dane teksty. Większość twierdzeń, za które dostaniesz punkty, można po prostu z tych tekstów wyczytać. Czego szukamy? Na poziomie podstawowym trzymamy się treści zawartej w utworze. Oto polecenia: Obraz utraconej ojczyzny we fragmencie Epilogu Pana Tadeusza. Etapy życia bohatera lirycznego, ukazane w Curriculum vitae Leopolda Staffa. Spotkania wrogów w Iliadzie i w Panu Tadeuszu (oba
Rzecz nie jest specjalnie skomplikowana: fragmenty dramatu interpretujemy podobnie jak poetyckie czy prozatorskie. I tu przecież mamy jakąś wypowiedź, nadawcę, odbiorcę, jakiś kontekst, który należy wziąć pod uwagę itp. Są jednak pewne szczegóły ważne przy omawianiu tego rodzaju literackiego – przed maturą warto je sobie przypomnieć! Na poziomie podstawowym – całkiem łatwo Dramat to szczególny rodzaj literacki – obejmuje utwory należące jednocześnie do literatury i sztuki teatru. Ta dwoistość nie ujawnia się
Jak porównywać teksty prozatorskie? (poziom podstawowy) Najlepszy układ pracy W modelach odpowiedzi najczęściej pojawia się taki schemat: ogólne przedstawienie obydwu tekstów (hipoteza interpretacyjna, przyczyny zestawienia ze sobą itp.), interpretacja I tekstu, interpretacja II tekstu, podsumowanie, w którym wyciąga się ostateczne wnioski z porównania tekstów. Ten układ jest schematyczny, mniej atrakcyjny niż równoległe analizowanie w obydwu fragmentach kolejnych aspektów problemu. Ale masz mało czasu, za kompozycję możesz dostać niewiele, a w układzie problemowym łatwiej zagubić ważne informacje.
Na poziomie podstawowym – co autor chciał powiedzieć Interpretacja wiersza z pewnością wymaga pewnej pracy myślowej. Nie wszystkie sensy są widoczne na pierwszy rzut oka. Trzeba także dysponować pewną wiedzą, bo przecież utwór literacki nie powstaje w kulturowej pustce. Obowiązkiem solidnego interpretatora jest odwołanie się do odpowiednich kontekstów, zauważenie związków analizowanego dzieła z innymi tekstami literackimi, historią, kierunkami artystycznymi, filozofią czy z biografią autora. Warto także pamiętać, że nie ma czegoś takiego jak „jedyna
Wszystko, co powinieneś wiedzieć o cytowaniu W przypadku testów sprawdzających rozumienie czytanego tekstu sprawa jest jasna: trzeba odpowiadać własnymi słowami, chyba że polecenie wyraźnie każe coś zacytować. A co w przypadku wypracowania? Przytaczać fragmenty analizowanego tekstu czy tylko wyciągać wnioski? Odpowiedź jest prosta: lepiej przytaczać. Należy to jednak robić mądrze. Liczne zalety cytowania Kształt obecnych zadań maturalnych z pewnością ułatwia pracę piszącemu. Jeśli do polecenia mamy dołączone fragmenty tekstu czy tekstów, to wystarczy odrobina inteligencji,
Kompozycja wypracowania na maturze nie różni się zasadniczo od konstrukcji jakiejkolwiek innej pracy. Tu także wymaga się, aby była uporządkowana (co najłatwiej osiągnąć przez trójdzielność: wstęp, rozwinięcie, zakończenie), przejrzysta, logiczna i spójna. Nie zmienia się także podstawowa funkcja wstępu – jego zadaniem jest wprowadzenie w istotę tematu, zapowiedzenie treści, które zostaną dalej rozwinięte. BŁĘDY! Oto mały katalog tych najczęściej spotykanych błędów kompozycyjnych: Wstęp niezwiązany z poleceniem Często pojawiają się prace zaczynające
Na maturze oprócz wierszy pojawiają się również fragmenty prozy, które trzeba zanalizować i zinterpretować. Warto zatem zapoznać się ze sposobem przeprowadzania takich zabiegów. Proponujemy fragment z Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza, który pojawił się na maturze w 1999 r. w trzech województwach – pomorskim, kujawsko-pomorskim i warmińsko-mazurskim. Tekst dosyć prosty do analizy i interpretacji, ale odwołujący się do stale pojawiających się na maturze motywów ojczyzny, wizerunku Polaków i Polski. Ważne! Jak w każdej interpretacji potrzebny jest kontekst kulturowy. Odwołuj
Interpretacja i analiza wiersza Pięć ważnych porad! Interpretuj i analizuj równolegle. Nie rozdzielaj tych czynności, bo mają się one uzupełniać nawzajem. Twój cel to znaleźć sens – potem odpowiedzieć, jak poeta sprzedał to światu. Nie pomijaj drobiazgów, takich jak tytuł, motto, dedykacja. Zemszczą się! Nie pomijaj tego, co wiesz o autorze, nurcie i epoce. Odwdzięczą się! Nie pomijaj siebie – to, co Ty czujesz, jest ważne! Sprawdź tylko, czy możesz to udowodnić, odwołując
Dlaczego zestawiono te właśnie utwory? Dlaczego w poleceniu łączy się właśnie te, a nie inne? Z pewnością nie decyduje o tym ślepy przypadek! Teksty muszą mieć ze sobą coś wspólnego i często nietrudno to coś zauważyć: podobny problem, motyw, tytuł, kompozycja… Zdarza się, że polecenie od razu każe skupić uwagę na konkretnym zagadnieniu, tak jak w poniższych przykładach: Zinterpretuj wiersze Wisławy Szymborskiej „Może to wszystko” i Jana Twardowskiego „Wiersz z banałem w środku” jako refleksyjne spojrzenie
Na początek spróbuj swoich sił na krótkich fragmentach utworów poetyckich, by w ogóle zobaczyć, jak czujesz taki temat, jak Ci się pisze, co z tego wynika. Plan pracy: 1. Ogarnąć całość utworu – określić czym jest Tu trzeba określić typ liryki – patrzymy na wiersz jak na daną formę kompozycyjną – do treści zajrzymy za chwilę. Taki wiersz – to mały świat, gdy ujrzymy oczyma wyobraźni jego kształt – łatwiej
Sprawdź, testując poniższe przykłady. Najpierw przeczytaj krótkie fragmenty utworów. I komentarze do nich. Jeśli widzisz i rozumiesz te uwagi – OK, to znaczy, że orientujesz się nieco w poezji i poradzisz sobie z wierszem w temacie. Przykłady – krótkie ćwiczenie w analizowaniu Stanisław Grochowiak – Lekcja anatomii Panowie człowiek ten Ozdobny barwą rzeczy Dostojny niby owoc odjęty delikatnie Uprzejmie Poda wam Świecenie swego wnętrza Wyraźnie widzimy tę scenę. Doskonale kojarzy się z płótnem Rembrandta Lekcja anatomii
Impresjonizm, np. wiersz Melodia mgieł nocnych Kazimierza Przerwy-Tetmajera – utwór jest zapisem subiektywnego wrażenia, próbuje uchwycić prawdę ulotnej chwili jako jedyny sposób opisania przez literaturę nieustannie zmieniającego się świata. Po impresjonistyczne opisy często sięgał Stefan Żeromski (m.in. w Ludziach bezdomnych). Kolaż literacki – polega na budowaniu tekstu z fragmentów o różnym pochodzeniu (np. dokumentów i zwykłych rozmów, artykułów prasowych, ogłoszeń i reklam, podręczników i słowników, ale też innych utworów literackich). Jako pierwsi sięgnęli po nią awangardowi
