WS WSPÓŁCZESNOŚĆ Charakterystyka epoki

Temat wojny w literaturze II połowy XX w.

Najważniejszym tematem literatury II połowy XX wieku okazały się wydarzenia II wojny światowej i ich następstwa. Życie przerosło wyobraźnię – stąd wynika charakterystyczne dla tych utworów odejście od fikcji literackiej w stronę różnorodnych form dokumentalnych. Autorzy starają się pokazać przede wszystkim prawdę historyczną, rzeczywiste przeżycia ludzi. W prozie mamy więc do czynienia z takimi formami, jak pamiętnik, dziennik, wywiad, reportaż itp. Często zresztą cechy tych różnych gatunków mieszają się ze sobą w jednym utworze –

Teatr i dramat XX wieku

Reformatorzy z przełomu wieków Drogę XX-wiecznemu teatrowi awangardowemu utorowali reformatorzy z przełomu wieków. Ich pomysły dotyczyły, co prawda, scenicznych realizacji dzieł z repertuaru klasycznego, ale wprowadzając nowe metody pracy z aktorem, odmienną scenografię i twórczo podchodząc do tekstów, byli prekursorami współczesnego rozumienia teatru. Osobistości, o których nie wolno zapomnieć, to: Konstantin Stanisławski – rosyjski reżyser i aktor, ale również teoretyk teatru. Stworzył nową metodę pracy nad rolą (tzw. metoda Stanisławskiego), która polegała na maksymalnym wczuwaniu się

XX wiek – podsumowanie

Jaki był wiek XX? Trudno ocenić go jednoznacznie. Obfitował w postęp nauki i wynalazki, które można zwać cudami techniki. Zajaśniał aktami bohaterstwa i wielkimi dziełami sztuki. Z drugiej strony właśnie w XX wieku miały miejsce dwie wielkie wojny światowe, zbrodnie totalitaryzmu, okrucieństwo masowego ludobójstwa, pieców krematoryjnych i sowieckich obozów pracy. To nie do pomyślenia, że ludzie XX wieku zhańbili się okrucieństwem i mordowaniem w imię wyższości rasy, faszyzmu lub stalinizmu. Wiek XX nazywa się wiekiem wojen światowych, masowej

Teatr – najważniejsze informacje

Jak powstał teatr? Od Dionizji do tragedii i komedii Teatr europejski narodził się w antycznej Grecji. Dwa razy do roku odbywały się Dionizje, czyli święto ku czci Dionizosa (boga narodzin, urodzaju, ale także hucznej zabawy i wina). Wiosenne Wielkie Dionizje były poważne, odbywały się w porze zrównania dnia z nocą. Jesienne Małe Dionizje to odpowiednik dzisiejszych dożynek. Wielkie Dionizje dały początek tragedii, Małe – odprawiane na wsi – komedii. Zapamiętaj! Początkowo w antycznym teatrze występował chór

Pojęciownik epok: współczesność

Metoda na powtórkę? Przedstawić epokę za pomocą najważniejszych dla niej pojęć! Zrozumieć, zapamiętać, skojarzyć z potrzebnymi tekstami kultury. Nasz pojęciownik to zbiór najważniejszych terminów i najlepszy przewodnik.   Apokalipsa (czas apokalipsy, apokalipsa spełniona) Sformułowanie używane na określenie czasów II wojny światowej, nawiązujące do biblijnej Apokalipsy św. Jana. Wydarzenia okupacji interpretowano jako dowód upadku cywilizacji i człowieka. Tendencję tę widać wyraźnie zwłaszcza w poezji tzw. pokolenia Kolumbów, np. Baczyńskiego (Pokolenie, Ten czas, Mazowsze) czy Gajcego

Wybitni twórcy teatru współczesnego i ich najważniejsze osiągnięcia w sztuce teatralnej

Kazimierz Dejmek Reżyser, aktor, dyrektor teatrów, zmarł w 1996 roku. Twórca wybitny, bowiem posiadał własną koncepcję artystyczną działalności teatralnej. Ma w swoim dorobku wiele wybitnych przedstawień, niemniej najgłośniejsze, bo historyczne, wydają się Dziady z 1967/68 roku. Zdjęcie z tego spektaklu ze sceny zapoczątkowało wydarzenia marcowe 1968 – protest studentów UW. Inscenizacja zaiste mogła nie podobać się cenzurze: posiadała antyrosyjską, wymierzoną przeciw reżimowi wymowę. Wśród wielu wystawień dramatu narodowego to, Dejmka,

Nurty i przedstawiciele literatury XX w.

Różne rzeczywistości i ich odbicie w literaturze Gdyby przyszło Wam wypowiadać się na taki temat – prawdopodobnie ,,rozbity czasowo” na rzeczywistość międzywojenną, wojenną lub powojenną, współczesną – uświadomcie sobie, że: literatura zawsze jest odzwierciedleniem swoich czasów, odzwierciedla je wiernie lub deformując (tradycyjnie lub awangardowo) nie czyni tego tylko dla zarejestrowania obrazu, ale stawia liczne pytania. Jedno z nich brzmi: czy człowiek może kształtować rzeczywistość, czy też ona całkowicie kształtuje i urabia jego osobowość? Są

Zjawisko postmodernizmu – założenia i przedstawiciele

Cechą podstawową postmodernizmu jest jak wiadomo fakt, że właściwie nie ma raz ustalonej definicji. Wszyscy mniej więcej wiedzą o co chodzi, ale definicjom to coś umyka, zupełnie jak z miłością. Faktem jest, że to silny i modny prąd w literaturze współczesnej (od lat sześćdziesiątych), który wywodzi się z założenia, że wszystko co nowatorskie już w literaturze wymyślono, że ludzkość stanęła w obliczu literatury wyczerpania (czyli że jesteśmy po wszelkich modernistach) i można już tylko powracać, poddawać przekształceniom, parodiować

Konteksty filozoficzne twórczości Brunona Schulza

Przy jakich tematach będzie przydatna zaprezentowana wiedza filozoficzna? Początek świata i jego dziejów. Duchowo-cielesna natura ludzka. Prawda o człowieku i rzeczywistości. Filozoficzna wizja świata i człowieka. Źródła dobra i zła. Bóg i natura. Związki literatury z myś­lą filozoficzną. Wokół koncepcji stworzenia i struktury świata Myślicieli, filozofów od wieków frapuje tajemnica bytu, nurtują ich zagadnienia początku istnienia. Wiemy, że na takie pytania próbowała odpowiadać Biblia oraz grecka i rzymska mitologia. Na takie pytania odpowiadała również pradawna filozofia. Ważna wydaje się

Kierunki w poezji współczesnej

„Współczesnością” lub „Pokoleniem ’56” nazwała krytyka literacka poetów, którzy debiutowali po 1956 roku. Patrząc na te debiuty z perspektywy współczesności, trudno mówić o formacji pokoleniowej, ponieważ poza zbliżoną datą zaistnienia – ich autorzy niewiele mają wspólnego artystycznie, biograficznie łączą ich zaś, choć różne, doświadczenia wojenne i inne przeżycia pokoleniowe. Wspólnota ich poezji ma charakter sytuacyjny.   Kto wtedy debiutował? Należący do pokolenia Kolumbów Miron Białoszewski i Zbigniew Herbert. Ich debiuty Kazimierz Wyka nazwał „pozornymi”,

Główne kierunki filozoficzne XX wieku

Wiedza o filozofii XX wieku jest niezbędna przy podsumowaniach minionego stulecia, interpretowaniu najważniejszych zjawisk literackich i wskazywaniu związków między literaturą a filozofią.   Intuicjonizm (bergsonizm) Inicjatorem tego kierunku był francuski myśliciel Henri Bergson (1859-1941). Jego myśl, bardzo popularna i atrakcyjna w wieku XX, stała się kontynuacją buntu wobec rozumu, który zapoczątkował jeszcze Rousseau. Bergson krytykował działanie umysłu, ludzkiej władzy wielbionej przez wielu filozofów kierunków racjonalistycznych. Rozum, żeby poznać świat, musi

Totalitaryzm – przekleństwem XX wieku

Wiek totalitaryzmu Wiek XX to okres wielkich totalitaryzmów, systemów władzy, które starają się podporządkować sobie całe społeczeństwo, kontrolować każdy przejaw aktywności człowieka (por. łac. totus – cały). W takim państwie jednostka jest bezsilna wobec wszechmocy systemu, zostaje uprzedmiotowiona (stanowi tylko drobną cząstkę całości). Całkowite zniewolenie wynika z monopolistycznej ideologii – rządzi jedna partia, wykluczająca wszelki sprzeciw, nie ma opozycji. Często na czele tej partii stoi jakiś charyzmatyczny przywódca (Hitler, Stalin czy Wielki

Wpływ wydarzeń politycznych na literaturę polską po 1945 roku

Literatura a polityka Historia i polityka zawsze miały wpływ na literaturę, jednak w XX w. jest on szczególnie widoczny. To one stały się głównym kryterium podziału na kolejne okresy, np. dwie wojny światowe wyznaczają czas dwudziestolecia. Układ sił po 1945 r. spowodował, że literatura polska rozwijała się w dwu równoległych nurtach: w kraju i na emigracji. Ważnymi ośrodkami były Londyn i Paryż (gdzie wydawano czasopismo Kultura). Twórcy emigracyjni mogli mówić o sprawach zakazanych (np. o Katyniu czy sowieckich łagrach),

XX wiek epoką triumfu groteski

Groteska Estetyka każdej epoki wiąże się ściśle z głoszonym wówczas światopoglądem. Jeśli rzeczywistość wydaje się uporządkowana i poznawalna rozumem, realizm wydaje się najlepszym sposobem opisywania świata. Jeżeli artysta czuje, że tak nie da się opisać tajemnic tegoż świata, wybierze inne środki wyrazu, np. symbol. A jeśli widzi rzeczywistość jako chaotyczną, absurdalną, wybierze groteskę! Może to właśnie chaos minionego stulecia spowodował, że wiek XX nadał szczególne znaczenie grotesce, choć tę kategorię estetyczną można

Wielkie tematy współczesności

Tematy współczesnej literatury Temat: II wojna światowa czasy wojny poezja Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, wiersze Tadeusza Gajcego i innych Kolumbów powstanie warszawskie Miron Białoszewski, Pamiętnik z powstania warszawskiego poezja powstańcza martyrologia Żydów Zofia Nałkowska, Medaliony Tadeusz Borowski, Opowiadania obozy koncentracyjne, sowieckie łagry Tadeusz Borowski, Opowiadania Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat   Wojna zdominowała literaturę XX wieku Podejmowano tematy związane z II wojną zaraz po jej zakończeniu, i dużo później – np. Miron Białoszewski napisał Pamiętnik z powstania

Ważne zjawiska w literaturze współczesnej

Egzystencjalizm Nurt ten rozwinął się po wojnie, szczególnie we Francji, lecz początki myśli egzystencjalnej sięgają epoki międzywojennej. Natomiast jej źródła – jeszcze bardziej w głąb czasu, bo aż do poglądów siedemnastowiecznego Blaise’a Pascala. Pascal zwrócił uwagę na kruchość istoty ludzkiej, usytuowanej w ogromnym i tajemniczym wszechświecie, na tragizm wynikający stąd, że człowiek jest świadomy swojej nędzy – słabości i przemijalności. Podobny motyw podchwycił duński filozof XIX wieku – Søren Kierkegaard. Ludzie wieku XX –

Główne tematy literatury współczesnej

Tematy literatury współczesnej Wojna zdominowała literaturę XX wieku. Podejmowano tematy związane z II wojną zaraz po jej zakończeniu, i dużo później – np. Miron Białoszewski napisał Pamiętnik z powstania warszawskiego dopiero w roku 1970, a Początek Andrzeja Szczypiorskiego powstał w roku 1984. II wojna światowa była apokalipsą naszego stulecia – nic zatem dziwnego, że tak silne piętno odcisnęła na literaturze. Pisarze w twórczości swojej zapragnęli dać świadectwo tym strasznym czasom, pokazać, do czego zdolny jest człowiek, utrwalić

POEZJA – nowe kierunki po II wojnie światowej

Poezja powojenna Trzy nowe nurty w poezji współczesnej (po roku 1956) lingwistyczny (Miron Białoszewski, Tadeusz Karpowicz). turpistyczny (Stanisław Grochowiak), neoklasyczny klasycyzm współczesny (Jarosław Marek Rymkiewicz, Zbigniew Herbert) przełom lat 60. i 70. – tzw. Nowa Fala (Stanisław Barańczak, Ryszard Krynicki, Julian Kornhauser)   Założenia poezji lingwistycznej Poezja lingwistyczna to silna orientacja w powojennej poezji. Nazwa jej pochodzi od słowa lingua (język). Jej założenie brzmi: poezja ma wypróbowywać i wykorzystywać językowe możliwości polszczyzny. Poezja „skonstruowana” z form mowy, z szablonów wypowiedzi,

Współczesność – charakterystyka epoki

Współczesność – charakterystyka epoki Czym jest współczesność jako epoka? Można powiedzieć są to czasy od roku 1939. Ale mówimy tak z pełną świadomością zróżnicowania tych czasów: inne jest bowiem sześć lat II wojny światowej, potem okres powojenny – zimna wojna, podział świata na dwa różne obozy polityczne, inne są lata siedemdziesiąte, osiemdziesiąte, dziewięćdziesiąte. Patrząc na technikę – przepaść między wojennym radiem czy radiostacją a współczesną komórką – to przepaść między stuleciami. A jednak –

Dramat współczesny

Dramat realizmu socjalistycznego (1949-1956) To sztuki dydaktyczne zgodne z nakazem ideologicznym o tematyce propagandowej. Ponieważ był to teatr sztuczny, nie przetrwał długo.   Kontynuacje dramatu tradycyjnego Rozpoczęły się wraz z końcem wojny i trwają nadal. Częściej zmienna bywa tu tematyka niż konstrukcja dramatu – o prawdopodobnych realiach, umotywowanej akcji i realistycznych bohaterach. Tworzyli ten typ: Jerzy Szaniawski Dwa teatry, Kowal,  Pieniądze i gwiazdy. Leon Kruczkowski Niemcy,  Pierwszy dzień wolności. Jaki typ dramatu uprawiał Jerzy Szaniawski? Dramat nowych