Oczywiście Noce i dnie kontynuują wiele tradycyjnych wątków.
- Motyw polskiego dworu – po Soplicowie, Korczynie, Krzemieńcu, Nawłoci tu obserwujemy Serbinów, który rozkwita dzięki Bogumiłowi. Sytuacja jest ciekawa, bo Serbinów nie jest własnością Bogumiła, a mimo to stanowi jego dom, niesie ze sobą wszystkie wartości i piękno, jakiego upatrywały pokolenia twórców w tradycji polskiego ziemiaństwa.
- Motyw pracy przejmuje od pozytywistów, bohaterów z Nad Niemnem – Bogumił Niechcic.
- Piękno przyrody polskiej, umiłowanie rodzimego krajobrazu kontynuuje Dąbrowska za Panem Tadeuszem.
- Opowieść o dziejach polskiej rodziny – za Panem Tadeuszem, Nad Niemnem, Rodziną Połanieckich.
- Motyw powstańczy (młodość Bogumiła, utrata majątku w drodze konfiskaty) – za powieściami Stefana Żeromskiego.
- Motyw miłości (Barbary do Toliboskiego) – za mitami romantycznymi, związek oparty na wspólnej pracy – z Nad Niemnem.
- Motyw różnic społecznych, charakterystyki społeczeństwa polskiego czyni powieść spadkobierczynią Lalki Prusa.
Noce i dnie a filozofia
W powieści Marii Dąbrowskiej widoczne są następujące ślady i wpływy teorii filozoficznych:
- naturalizm – w zależności ludzkiego życia od cyklu natury;
- bergsonizm – w pochwale witalnej siły życia tkwiącej i w ludziach, i w przyrodzie, w szczęściu, które przynosi jedność z naturą (odczuwa ją Bogumił i czasami Barbara);
- egzystencjalizm jest wszędzie tam, gdzie kłębią się lęki wynikające z niepewności istnienia, przeczuć śmierci, poczucia obcości w świecie. Myśli takie nawiedzają na przykład Barbarę;
- pozytywistyczny stosunek do pracy i polskiej ziemi cechuje Bogumiła – jego postawę życiową, postrzeganie sensu życia i patriotyzmu.
Zobacz:
Bogumił i Barbara – dwie główne postacie Nocy i dni Marii Dąbrowskiej
Na czym polega kontrast psychologiczny głównych postaci Nocy i dni – Bogumiła i Barbary?