- Najbardziej klasyczne nowele to na przykład Katarynka, Kamizelka, Janko Muzykant.
- Są jednowątkowe, akcja w nich rozwija się chronologicznie, od wprowadzenia przez rozwój akcji do punktu kulminacyjnego i rozwiązania.
- W nowelach Prusa kluczowy element odgrywający rolę w kolejnych etapach akcji wniesiony został do tytułu.
- W Janku Muzykancie Sienkiewicza pewną innowacją jest głos narratora wypowiadającego się z pozycji mieszkańca wsi, człowieka z ludu – a nie obiektywnego, zdystansowanego przekaźnika.
- W Szkicach węglem komplikacje kompozycyjne idą jeszcze dalej: ironia, groteska, absurd, stylizacja językowa unowocześniają budowę noweli.
- Orzeszkowa w Gloria victis także odstępuje od klasycznej konwencji: wprowadza opowieść ramową i antropomorfizację lasu.
- Z kolei Powracająca fala Bolesława Prusa rozrasta się w opowiadanie. Jest tu kilka wątków – choćby losy Gosławskiego obok poczynań młodego Adlera, złożona problematyka, dość duża jak na nowelę objętość utworu.
Uwaga!
Czasami rozróżnienie – nowela a opowiadanie – bywa trudne lub dyskusyjne, choć niby wyróżniki gatunków są ustalone: nowela powinna być zwięzła, jednowątkowa, zamknięta, pozbawiona opisów lub komentarzy. Opowiadanie może je mieć, może być dłuższe, może pozostawać otwarte, wielowątkowe i posiadać różnych narratorów. Z tym że… pisarze nadto nie trzymają się surowych rygorów literackich i wprowadzają ulepszenia i innowacje kompozycyjne do noweli – a ta upodabnia się do opowiadań.
Zobacz:
Jakie przykłady nowel pozytywistycznych możesz podać? Określ ich problematykę.
Na konkretnych przykładach omów różnice między nowelą a powieścią.
Na czym polega różnica między nowelą a powieścią? Omów różnice na konkretnych przykładach.