Nieco młodszy od Mickiewicza, ważny poeta epoki romantyzmu! Także nazywany wieszczem narodowym.
Juliusz Słowacki (1809-1849)
Od dziecka przyzwyczajony był do naukowej atmosfery i wykształconego towarzystwa. Niestety, beztroskie dzieciństwo przerwała śmierć ojca – Juliusz miał wtedy pięć lat. Rodzice (również ojczym Słowackiego) obracali się w kręgach naukowych i uniwersyteckich, dbali o edukację i rozwój dzieci. Z wykształcenia Słowacki był… prawnikiem – studiował prawo na Uniwersytecie Wileńskim, robił aplikację w warszawskiej Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu. W czasie powstania listopadowego napisał kilka rewolucyjnych utworów, ale nie brał udziału w walkach. Wkrótce na zawsze opuścił kraj. Jako kurier wyjechał do Londynu. Potem mieszkał w Paryżu, a później w Genewie (w Szwajcarii), odbywał liczne podróże – do Włoch, Grecji, Egiptu, Palestyny, Syrii. W 1838 r. powrócił do Paryża. W 1848 r. ciężko chory Słowacki – w okresie powstań narodowowyzwoleńczych zwanych Wiosną Ludów – przedarł się do Wielkopolski, by tam włączyć się do walki, ale powstanie właśnie wygasło. Udało mu się jednak dojechać do Wrocławia i tam po długiej rozłące spotkać się z matką. Śledzony przez policję musiał wrócić do Paryża, gdzie wkrótce zmarł na gruźlicę. Został pochowany na cmentarzu Montmartre, ale w 1927 r. jego prochy przewieziono do kraju i złożono obok Adama Mickiewicza w krypcie wieszczów w katedrze na Wawelu.
- Juliusz Słowacki słynie dziś nie tylko jako utalentowany poeta, ale i epistolograf – napisał wiele przepięknych listów, z których najsłynniejsze są listy do mamy (wydane w zbiorze Listy do matki).
- Przez całe życie Słowacki rywalizował z Adamem Mickiewiczem. Poeci nie szczędzili sobie złośliwości – nawet w swoich utworach. W III cz. Dziadów Mickiewicz obraził Słowackiego, robiąc z ojczyma młodszego kolegi zdrajcę współpracującego z carem. Słowacki zaś w jednym z utworów sparodiował Romantyczność Adama Mickiewicza – uznaną za programowy utwór romantyzmu. Wspólnie z Antonim Edwardem Odyńcem napisał zabawny wiersz Niewiadomo co, czyli Romantyczność.
- Ważny wiersz Juliusza Słowackiego, który bliżej poznacie w liceum, to Grób Agamemnona, który powstał w 1839 r. po odbytej przez Słowackiego podróży w rejony Myken, gdzie zwiedzał starożytne ruiny. W utworze tym poeta porównuje ważne wydarzenia z historii starożytnej Grecji z sytuacją Polski.
- Podobnie jak Mickiewicz również Słowacki wierszem pisał nie tylko utwory liryczne, ale i dramatyczne (Balladyna) i epickie (Beniowski).
Biografia
- 4 września 1809 – Juliusz Słowacki przychodzi na świat w Krzemieńcu jako syn Euzebiusza i Salomei z Januszewskich.
- 1811 – ojciec zostaje profesorem uniwersytetu, rodzina przenosi się do Wilna.
- 1814 – śmierć ojca, od tej pory Słowacki wychowywany jest tylko przez matkę.
- 1818 – matka poety poślubia dr. Augusta Bécu, profesora uniwersytetu w Wilnie. Wraz z ojczymem przyszły wieszcz zyskuje dwie przybrane siostry: Hersylię i Aleksandrę.
- 1825–1828 – studia prawnicze na Uniwersytecie Wileńskim. W trakcie nauki styka się z Mickiewiczem, Lelewelem i braćmi Śniadeckimi.
- 1829 – wyjazd do Warszawy, gdzie rozpoczyna pracę w Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu (poznaje J. U. Niemcewicza i J. B. Zaleskiego), potem, dzięki poparciu A. J. Czartoryskiego, zostaje zatrudniony w Biurze Dyplomatycznym Rządu Narodowego.
- 1831 – opuszcza Warszawę, udaje się do Drezna, potem Paryża i Londynu. Wraca do Paryża i tam spotyka się z polskimi emigrantami.
- 1832 – wyjeżdża do Szwajcarii, gdzie powstaje cały szereg utworów – w tym wielkie dramaty.
- 1834 – wyjazd do Włoch. Podczas pobytu w Rzymie (1836) zaprzyjaźnił się z Zygmuntem Krasińskim (dedykował mu Balladynę i Lillę Wenedę).
- Luty 1836 – wyjazd na Wschód do Grecji, Egiptu, Palestyny. Przebywa w górach Libanu, gdzie zaczyna pisać Anhellego.
- 1837–1838 – pobyt we Florencji, okres intensywnej pracy literackiej. W galeriach florenckich Słowacki pogłębia swoją znajomość malarstwa i rzeźby.
- 1838 – powraca do Paryża i tu zostaje do końca swego życia.
- 25.12.1840 – głośne przyjęcie na cześć Mickiewicza, doszło na nim do spotkania dwóch wieszczów.
- 1842 – przedstawiony Andrzejowi Towiańskiemu, znajduje się pod dużym wpływem mistycyzmu.
- 1848 – na wieść o wybuchu powstania w Wielkopolsce wyruszył do Poznania. Na żądanie policji wyjechał do Wrocławia, gdzie spotkał się z matką. Potem wrócił do Paryża.
- Śmierć – umiera 03.04.1849 r. na gruźlicę. W 1927 r. prochy jego zostały przeniesione z francuskiego cmentarza Montmartre i złożone obok Mickiewicza na Wawelu.
Utwory
Twórczość wczesna:
1829-1830 – powstają młodzieńcze utwory o charakterze bajronicznym: Mnich, Hugo, Jan Bielecki, Maria Stuart oraz utwory patriotyczne, które przynoszą wieszczowi popularność: Hymn („Bogarodzica! Dziewico!”), Kulig i Oda do wolności.
1832 – wychodzi tom 1-2 Poezji zawierający utwory napisane w młodzieńczym okresie życia. Tomik ten nie spotkał się z uznaniem intelektualnych kręgów emigracyjnych.
Okres genewski:
- Dramaty:
- 1833 – Kordian (wydany bezimiennie w 1834),
- 1834 – Balladyna (wydana w 1839),
- 1835 – Horsztyński (wydany pośmiertnie).
- Liryki: 1835–1836 liryki związane z wyprawami do Włoch: Rozłączenie, Rzym, Sumnienie.
- Poemat: W Szwajcarii. Powstanie utworu zainspirowane zostało wycieczką (sierpień 1834) odbytą z rodziną Wodzińskich. Główna bohaterka poematu ma rysy Marii Wodzińskiej, którą Słowacki się interesował.
- Tom: 1833 – wychodzi tom 3 Poezji, zawierający: powieść poetycką Lambro, poemat Godzina myśli oraz liryki.
Twórczość związana z podróżą na Wschód:
- 1836-1839 – poemat dygresyjny Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu (wydanie pośmiertne). Pieśń VIII tego utworu znana jest jako Grób Agamemnona, a opublikowana została w 1840 r. jako dodatek do Lilli Wenedy.
Wiosna 1837 – Anhelli (wydany w 1838) – początki systemu genezyjskiego w twórczości Słowackiego. - Utwory florenckie (powstały w latach 1837-1838, wydane później):
1839 – wydany bezimiennie Poema Piasta Dantyszka herbu Leliwa o piekle.
Ukazują się Trzy poemata zawierające: Ojca zadżumionych, Wacława, W Szwajcarii (pisany wcześniej).
Utwory paryskie:
- 1840 – wydane zostają dwie tragedie Mazepa i Lilla Weneda.
- 1841 – wydanie poematu dygresyjnego Beniowski (pieśni I–V, dalsze części poematu powstały ok. 1846 r.). Utwór ten zrobił duże wrażenie w kręgach emigracyjnych. W lirycznych dygresjach Beniowskiego wspomina Słowacki swoje młodzieńcze miłości: Ludwikę Śniadecką (Pieśń IV) i Julkę Michalską (Pieśń II).
Okres zafascynowania mistycyzmem:
- 1843 – wydany zostaje Ksiądz Marek.
- 1844 – wydanie dwóch dramatów: Snu srebrnego Salomei oraz przekładu Księcia Niezłomnego (utwór Calderona).
W tym czasie powstaje też najprawdopodobniej Fantazy (wyd. pośmiertne 1866 r.),
Genezis z Ducha (genezyjska filozofia Słowackiego). - 1845 – dramat Samuel Zborowski (wydany pośmiertnie).
- 1844–1845 – dramat Zawisza Czarny.
- 1845–1849 – epos historyczny Król-Duch.
- 1848 – polemika z filozofią Krasińskiego: Odpowiedź na „Psalmy przyszłości”.
Pozostawił większość swoich utworów w rękopisach, zwłaszcza bogatą twórczość dotyczącą filozofii genezyjskiej.
Skojarz gatunki
Oda
Oda do wolności – młodzieńczy utwór Słowackiego.
Hymn
- Pierwszy słynny hymn Słowackiego to drukowany w czasie powstania listopadowe Hymn (Bogarodzico! Dziewico!).
- Najsłynniejszy hymn Słowackiego nosi tytuł Hymn (Smutno mi, Boże!). Wiersz ten Słowacki napisał 19 października 1836 r. na statku niedaleko portu w Aleksandrii. Utwór był tłumaczony na wiele języków (włoski, angielski, węgierski, fiński, francuski, bułgarski, serbski, chorwacki, szwedzki, czeski, hebrajski, rosyjski).
Liryki
Napisał ich sporo – ich tematy można podzielić na cztery kategorie:
- miłość do ojczyzny,
- miłość do Boga,
- miłość do matki,
- miłość do kobiety (inspiracją liryków miłosnych była np. poznana w 1831 r. w Dreźnie Joanna Bobrowa – jej córeczce poświęcił np. liryk W pamiętniku Zofii Bobrówny).
Najsłynniejsze utwory Juliusza Słowackiego:
W pamiętniku Zofii Bobrówny
- Podmiot liryczny: wypowiada się w 1. os. lp, poeta, którego właścicielka pamiętnika najwyraźniej poprosiła o napisanie wierszyka. Poeta tłumaczy jej, że najpiękniejsze wiersze pisze ojczysta przyroda – z kwiatkami i gwiazdkami na niebie. Skarży się jej także na swój tułaczy los – jest z daleka od ojczyzny, do której nie ma szans wrócić. Zazdrości jej, że niedługo ona zobaczy polską ziemię.
- „Ty” liryczne: tytułowa Zofia Bobrówna, nazywana w wierszu Zośką, która podobnie jak poeta przebywa poza granicami ojczyzny. Jest to prawdopodobnie młoda dziewczyna.
Hymn (Smutno mi, Boże!)
- Podmiot liryczny = bohater utworu: podróżnik na statku płynącym niedaleko portu w Aleksandii, podziwiający zachód słońca, wspominający odległą ojczyznę; samotny pielgrzym.
- Obrazy w wierszu: widok zachodzącego słońca, przelot bocianów nad morzem.
Uczucia podmiotu lirycznego: smutek, wdzięczność wobec Boga za piękno przyrody, pochwała Boga za nieskończoność i doskonałość świata, samotność, skrytość przed ludźmi, tęsknota za ojczyzną, obawa o przyszłość, o miejsce pochówku, męczące poczucie odwiecznej tułaczki, przemijania. - „Ty” liryczne: Bóg, przed którym otwiera się podmiot liryczny, zwierza Mu się ze swoich trosk, rozmawia z Nim, do którego składa swoją poetycką modlitwę, skarży się na swój los.
Testament mój
Wiersz ten powstał na przełomie 1839 i 1840 r. w Paryżu. Był wyrazem nie najlepszego nastroju Juliusza Słowackiego – poety niedocenianego w środowisku emigracyjnym, cierpiącego, smutnego, nieszczęśliwego.
- Podmiot liryczny = bohater utworu (= sam Słowacki): dokonuje w utworze podsumowania swojego krótkiego życia, które uważa za czas przepełniony cierpieniem i goryczą, oraz twórczości artystycznej. To właśnie utwór ten, a nie pieniądze czy kosztowności, stanowi jego testament.
- „Ty” liryczne: wiersz skierowany jest do przyjaciół, znajomych poety, środowiska, w którym przebywał, oraz do przyszłego pokolenia. Odbiorców wiersza Słowacki czyni spadkobiercami i wykonawcami swojego testamentu.
Życzenia i prośby wyrażone przez Słowackiego w „testamencie”:
Przyjaciół prosi o:
- wyprawienie mu godnego pogrzebu,
- oddanie matce serca spalonego w aloesie,
- uczczenie jego pamięci w czasie stypy,
- wspominanie go jako szlachetnego człowieka i patrioty.
Matkę prosi o:
- przechowanie swojego serca.
Przyszłym pokoleniom nakazuje:
- szerzenie oświaty,
- podtrzymywanie tradycji narodowej,
- podtrzymywanie nadziei na odzyskanie niepodległości,
- oddanie swojego życia w ofierze dla ojczyzny,
- duchowe doskonalenie się.
Skojarz z utworem! Słynny cytat:
Lecz zaklinam – niech żywi nie tracą nadziei
I przed narodem niosą oświaty kaganiec;
A kiedy trzeba, na śmierć idą po kolei,
Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec!
To właśnie fragment ten – nakazujący obowiązek kształcenia społeczeństwa, walki o ojczyznę i poświęcenia dla niej życia – stał się mottem powieści Aleksandra Kamińskiego Kamienie na szaniec.
Do matki
- Podmiot liryczny: także można go utożsamić z samym Słowackim, który musiał opuścić ojczysty kraj, rodzinę, matkę.
- „Ty” liryczne: matka, którą poeta prosi o przebaczenie mu długiej rozłąki, o wszystkie kłopoty, które ją spotykają przez niego, o nagabywania przez tych, którzy „pytają” (carskich urzędników, rosyjskich śledczych), próbują się dowiedzieć, gdzie w tej chwili przebywa.
- Budowa i środki artystyczne: Cztery czterowersowe strofy, rymy krzyżowe (przeplatane). Epitety odnoszące się do matki: miła, droga; porównanie: twój na sztandarach jak pies się położył; przenośnia, w której autor nazywa się psem, choć skomli z tęsknoty do swej matki, nie da się uwiązać na obroży.
Sowiński w okopach Woli
Wiersz poświęcony jednemu z bohaterów powstania listopadowego – generałowi Józefowi Sowińskiemu (ur. w 1777 r.), który zginął 6 września 1831 r. w ostatniej bitwie powstania na szańcach (obrzeżach) warszawskiej dzielnicy Wola. Wiersz ten napisany został nie od razu po powstaniu, lecz w latach 1844-1845, a wydano go dopiero po śmierci poety.
Bohater utworu:
Sowiński – „starzec o drewnianej nodze”, broniący małego kościółka na Woli. Dookoła niego leży pełno martwych i rannych żołnierzy, zniszczona broń. Mimo beznadziejnej sytuacji dowódca trwa na posterunku, nie opuszcza go i nie poddaje się – nie chce oddać szpady, choć ma świadomość, że za chwilę straci życie. Świadomie decyduje się na śmierć, żeby przyszłe pokolenia zachowały pamięć o bohaterskich czynach swoich przodków, którzy potrafią walczyć za ojczyznę i oddać za nią życie. Ginie jak bohater – żołnierz przebija serce starca, gdy ten wsparty jest o ołtarz.
Zapamiętaj!
- Podobnie jak Mickiewicz również Słowacki wierszem pisał nie tylko utwory liryczne, ale i dramatyczne (Balladyna) i epickie (Beniowski).
- Juliusz Słowacki słynie dziś nie tylko jako utalentowany poeta, ale i epistolograf – napisał wiele przepięknych listów, z których najsłynniejsze są listy do mamy (wydane w zbiorze Listy do matki).
- Przez całe życie Słowacki rywalizował z Adamem Mickiewiczem. Poeci nie szczędzili sobie złośliwości – nawet w swoich utworach. W III cz. Dziadów Mickiewicz obraził Słowackiego, robiąc z ojczyma młodszego kolegi zdrajcę współpracującego z carem. Słowacki zaś w jednym z utworów sparodiował Romantyczność Adama Mickiewicza – uznaną za programowy utwór romantyzmu. Wspólnie z Antonim Edwardem Odyńcem napisał zabawny wiersz Nie wiadomo co, czyli Romantyczność.
Zobacz: