Jego rola w literaturze polskiej
- Henryk Sienkiewicz jest jednym z polskich laureatów literackiej Nagrody Nobla – oprócz Władysława Reymonta, Czesława Miłosza i Wisławy Szymborskiej.
- Do dnia dzisiejszego pozostał niezrównanym mistrzem scen batalistycznych – jego bardzo plastyczny opis bitwy pod Grunwaldem zawarty w Krzyżakach silnie zapada w pamięć i oddziałuje na wyobraźnię, podobnie jak obraz Jana Matejki.
- Jest twórcą najpopularniejszych powieści w dziejach literatury polskiej. Jego powieść dla dzieci pt. W pustyni i w puszczy, Trylogia i Krzyżacy – są znane znakomitej większości Polaków. W czym tkwi sukces tych dzieł? Chyba w wartkiej, żywej akcji i sylwetkach bohaterów. W ich konstrukcji pisarz nawiązywał do utrwalonych w literaturze polskiej i europejskiej wzorców postaci (Kmicic – Jacek Soplica, Zagłoba – Falstaff, żołnierz samochwał). Kmicic, Zagłoba, Bohun – takich bohaterów się nie zapomina…
- Urozmaica proste schematy akcji (bardzo często pojawia się u niego porwanie panny, zazdrosny rywal i bieg z przeszkodami do ołtarza… – ale wszystkie jego powieści czyta się szybko i łatwo, przy okazji łykając trochę wiedzy na temat realiów epoki), barwna akcja przesłania niedostatki prawdy historycznej. Niejednokrotnie są to nawet przekłamania, jak w przypadku patetycznie przez niego ujętej obrony Jasnej Góry w Potopie. Ale wszystko to mu wybaczamy, bo Trylogia podporządkowana była zamysłowi krzepienia serc. I krzepi je aż do dziś.
Ważne pojęcia związane z Henrykiem Sienkiewiczem
- Literacka Nagroda Nobla – wielkie wyróżnienie dla literata, połączone z darem pieniężnym. Nagroda Nobla przyznawana jest przez Akademię Szwedzką od 1901 r. Pierwszym laureatem tej nagrody był Rene Sully Prudhomme. Pierwszym polskim laureatem – właśnie Sienkiewicz.
- Nowela – gatunek epicki, najczęściej utwór prozą, niewielkich rozmiarów, o jednowątkowej, zwartej fabule, zwartej i precyzyjnie skonstruowanej akcji. Od powieści różni się przejrzystą, prostą kompozycją, zaś od opowiadania bardziej spójną formą. Nowela nie ma wątków pobocznych ani epizodów niezwiązanych z akcją. Najbardziej znane nowele Sienkiewicza to: Sachem, Latarnik, Szkice węglem i Janko Muzykant.
- Praca u podstaw – jedno z haseł programowych pozytywizmu. Jest to program oświaty i edukacji warstw najuboższych w celu uczynienia z nich świadomych obywateli, podarowania im większej godności. Ten postulat bardzo widoczny jest zwłaszcza w Szkicach węglem. Gdyby Rzepowie umieli czytać… nie doszłoby do okrutnego zabójstwa i samobójstwa.
- Powieść historyczna – taka, która na tle wydarzeń historycznych przedstawia wątek relacji między poszczególnymi bohaterami – fikcyjnymi i historycznymi. Powieść Sienkiewicza jest syntezą typu dokumentarnego (pisanego na podstawie źródeł i dokumentów) i typu walterskotowskiego (żywa akcja romansowa). Sienkiewicz połączył obie metody pisarskie.
Jaka to epoka?
Pozytywizm. Przyjmuje się, że zaczął się po upadku powstania styczniowego i trwał do połowy lat 90. XIX w. Henryk Sienkiewicz, obok Bolesława Prusa, Elizy Orzeszkowej, Marii Konopnickiej, jest jednym z głównych przedstawicieli pozytywizmu w Polsce.
Te dzieła zawsze z nim skojarz
- Latarnik – nowela, powstała w 1880 r., pierwodruk w Niwie w 1881 r.
- Szkice węglem – nowela opublikowana po raz pierwszy na łamach Gazety Polskiej w 1887 r.
- Janko Muzykant – nowela po raz pierwszy wydrukowana w Kurierze Warszawskim w 1879 r.
- Ogniem i mieczem – I część Trylogii, 1883-1884 r.
- Potop, 1886 r.
- Pan Wołodyjowski, 1888 r.
- Bez dogmatu, 1890 r. – jeden z pierwszych w literaturze polskiej utworów krytykujących postawę dekadencką.
- W pustyni i w puszczy, 1911 r. – powieść dla dzieci i młodzieży
- Krzyżacy, 1900 – powieść historyczna
- Quo vadis, 1895-1896 r. (w 1905 r. ta powieść przyczyniła się do uzyskania przez Sienkiewicza Nagrody Nobla).
Zobacz:
Twórczość Henryka Sienkiewicza
Jakie były cele i okoliczności powstania Potopu Henryka Sienkiewicza?