Nowe kierunki propagujące nowe formy to:
Tematem nowej poezji będą: technika, miasto, maszyny, tłum.
Ekspresjonizm
Ojczyzną nurtu były Niemcy, a podjęło go nowe pokolenie około 1910 roku. Ekspresja – to wyrażanie, uzewnętrznianie tego, co tkwi głęboko we wnętrzu człowieka. Poezja musi wyrażać to wnętrze – tak jak obraz Muncha pt. Krzyk materializuje i obrazuje, zdawałoby się abstrakcyjne, zjawisko.
.
Awangarda poetycka
Nurt francuski reprezentowany przez Apollinaire’a – piewcę ,,nowej poezji”. Ma być ona aktem twórczym i powołać do istnienia nowy świat, a ponieważ stwarza rzeczy nieistniejące – poecie przysługuje pełna i nieograniczona wolność twórcza.
- Twórcy awangardy głosili:
- swobodny tok obrazowania,
- liryzm wizualny (kształt utworu też ma być widoczny, np. wiersz w kształcie fontanny, żołnierza itp.),
- prozaizmy w poezji,
- poezja kreacyjna – czyli powołująca do istnienia nowy świat, który dotąd istniał tylko w wyobraźni poety.
Wiąże się z awangardą termin liryzmu wizualnego – czyli dążenie do tego, by utwór wyrażał, mówił coś również swoją stroną wizualną, układem graficznym. Tworzono więc wiersze–fontanny i wiersze–automobile, układając wersy w przedziwne rysunki.
.
Futuryzm
Nurt stworzony przez Filippa Thomassa Marinettiego, odrzucający przeszłość, a głoszący apoteozę przyszłości. Za temat poezji obrali sobie futuryści cywilizację miast i technikę.
- Głosili, że:
- wojna to jedyna higiena świata;
- profesorowie, archeolodzy i muzea to gangrena tego świata.
- Przedstawiciele futuryzmu:
- Filippo Marinetti,
- Włodzimierz Majakowski w Rosji.
- Filippo Marinetti – cechy poezji:
- tylko przyszłość,
- pejzaże miast,
- techniki cywilizacji,
- bunt przeciw tradycji i dziedzictwu przeszłości,
- kult przemocy i wojny,
- nowy język poetycki,
- odrzucenie ortografii i interpunkcji.
- Hasło futurystów: Ryczący automobil jest piękniejszy niż Nike z Samotraki.
.
Dadaizm
To już skrajna koncepcja poetycka. Ruch dada rozwinął się w Szwajcarii, a nazwę wziął od zabawki niemowlęcej. Programem dadaistów był bezsens, celem bunt przeciw całemu światu. Poematy ,,dada” składać się miały z przypadkowo złożonych sylab lub słów.
- Głosili:
Włóżcie słowa do kapelusza, wyciągnijcie na chybił trafił, a otrzymacie poemat dada.
Mieszanka sylab nie przetrwała długo, lecz dadaizm stał się źródłem kierunku w malarstwie (tzw. collage).
.
Neoklasycyzm
To najmniej rewolucyjna koncepcja nowej poezji. Poeci tego nurtu stosują swojego rodzaju odwrót w stronę klasyki.
- Przedstawiciele futuryzmu:
- Paul Valéry (Francuz) tworzy filozoficzne aluzje, abstrakcje intelektualne, lecz formę utworów buduje według klasycznych wzorców.
- Thomas Eliot (Anglik) pragnie przeżywać doświadczenia minionych epok i proponuje ponadczasowe rozumienie świata – zwłaszcza w swoim słynnym dziele pt. Ziemia jałowa.
- Paul Valéry – cechy poezji:
- poezja „czysta”
- erudycja, intelekt
- tradycyjne gatunki (oda, sonet)
- porządek, synteza wiersza.
.
Surrealizm (nadrealizm)
jest konsekwencją realizacji psychoanalizy w literaturze i sztuce. Odkrywając podświadomość, Freud stworzył nowe przestrzenie dla artystów wszelkich dziedzin – ale zdegradował rozum, świadomość i logikę myśli. Surrealiści zapragną utrwalić sen, wizję, halucynację – będą je malować lub rekonstruować słowem. Wykorzystują grę skojarzeń, strofami złożonymi ze swobodnie kojarzonych słów.
- Do głównych twórców należą:
- André Breton,
- Paul Eluard,
- Louis Aragon.
- André Breton – cechy poezji:
- próbuje zapisać własne skojarzenia, wizje, wyłączając rozum,
- poezja – areną podświadomości.
.
Poeci rosyjscy!
Dwudziestolecie jest epoką rozkwitu poezji rosyjskiej. Tworzą mistrzowie tacy jak: Jesienin, Achmatowa, Błok, Majakowski.
- Szczególnie warte uwagi są biografie poetów – ofiar reżimu stalinowskiego: Osip Mandelsztam – zesłany na Syberię za wiersz przeciw Stalinowi, zmarł w drodze na Kołymę oraz Borys Pasternak – poeta, pisarz, autor słynnej powieści Doktor Żywago – nie mógł odebrać przyznanej mu Nagrody Nobla. Powieść zostaje zakazana w Związku Radzieckim.
Zapamiętaj!
Tematem nowej poezji będą:
- technika
- miasto
- maszyny
- tłum
Guillaume Apollinaire
był pół-Polakiem (Apolinary Kostrowicki), awangardowym poetą francuskim, osobą znaną w paryskich kręgach artystycznych, wreszcie – dzielnym żołnierzem I wojny światowej. To on jest autorem terminu surrealizm i nadał prądowi imię, używając słynnej metafory koła (człowiek chciał naśladować chód, więc wymyślił koło i tak powstał surrealizm). Znany wiersz Prześliczna rudowłosa napisał dla swojej żony Jaqueline Kolb, z którą ożenił się krótko przed śmiercią.
Czym wyróżnia się akmeizm na tle nowatorskich prądów i tendencji w literaturze dwudziestolecia?
Obroną tradycji, piękna i tendencji klasycyzujących.
- Futuryzm parł do przodu, odrzucał przeszłość w ogóle.
- Dadaizm proponował przypadkowe składanki z sylab, abstrakcjonizm deformował kształty rzeczywiste.
- Nadrealizm poszukiwał materii poetyckiej w sferze nieświadomości, snu, halucynacji.
.
Akmeizm,
powstały ok. 1912 r., chciał bronić ,,czystego piękna”, zamiast drążyć współczesną problematykę, odwoływał się do literackich tradycji, a nazwę swą wywiódł z greki, w której akme znaczy szczyt. Jak widać, był to nurt niezbyt rewolucyjny, nic dziwnego, że wzbudzał niechęć i wrogość artystów zaangażowanych w rewolucyjną działalność. Trzeba bowiem wiedzieć, że akmeizm jest głównie zjawiskiem literatury rosyjskiej, jego przedstawiciele to: Osip Mandelsztam, Anna Achmatowa. Poeci, którzy przekonali się, że odwrót od panującej rzeczywistości nie jest łatwy.
Zobacz: