Nie-Boska komedia – jak rozumiesz tytuł dramatu Zygmunta Krasińskiego?
Wstęp I
„Nie-Boska komedia” Zygmunta Krasińskiego to dramat, który powstał w 1833 r., a został wydany anonimowo dwa lata później w Paryżu. Początkowo dzieło nosiłoby tytuł „Mąż” – tak pierwotnie autor zamierzał zatytułować dramat. Tytuł „Nie-Boska komedia” każe spojrzeć na utwór z innej, szerszej perspektywy. Zwraca uwagę na historiozoficzny i ogólnoludzki sens dramatu, nie tylko na dzieje głównego bohatera.
Wstęp II
Tytuł dramatu Krasińskiego aluzyjnie przywołuje „Boską komedię” Dantego, poemat epicki z XV w., ukazujący wędrówkę Dantego po piekle, czyśćcu i niebie. Można by powiedzieć, że Hrabia Henryk, podobnie jak Dante, odbywa podróż po piekle – czyli obozie rewolucjonistów, w którym rozgrywają się prawdziwie dantejskie sceny.
.
Rozwinięcie
Możemy się zastanawiać, dlaczego autor umieścił w tytule dzieła słowo „komedia” – w dramacie przecież nie ma scen komicznych, właściwie nie ma humoru – a jeśli już, jest to wisielczy (czarny) humor. W każdym razie przymiotnik „boska” został zaprzeczony. Na jaki trop myślenia o tytule może nas to skierować? Może na taki, że działania ludzi, wszystko, co oni czynią, to komedia – postępują zarazem żałośnie i śmiesznie. Bóg natomiast, w odróżnieniu od ludzi, nie jest śmieszny ani żałosny. Komedia, odgrywana przez ludzi na scenie teatru świata jest widowiskiem, które obserwuje Bóg.
Następuje Boska interwencja – w ostatniej scenie dramatu umierającemu Pankracemu ukazuje się Chrystus, i ten ateista kieruje do niego słowa: „Galilejczyku, zwyciężyłeś”.
Możemy jednak zadać sobie pytanie, czy tytuł należy rzeczywiście odczytywać jako przejaw Boskiej interwencji w losy świata, czy też jako brak obecności Boga na ziemi.
Dramat Krasińskiego zwykło się traktować jako sumę rozważań o romantycznym prowidencjalizmie, według którego Bóg kieruje losami świata i ludzi. Niekiedy, gdy na świecie panuje już olbrzymi chaos i bezprawie, konieczna jest jego interwencja. Człowiek, co prawda, miał możliwość wpływania na bieg historii, ale tylko w sposób nieprzekraczający podstaw ustanowionej przez Boga konstrukcji świata i Jego planów dotyczących dziejów ludzkości. Jeśli coś się dzieje, ma swoją przyczynę. Należy spodziewać się, że będzie miało i skutek.
Jednak całkowita akceptacja Boskiego planu nie zawsze odpowiadała romantycznym bohaterom. Konrad, bohater Dziadów, nie zgadzał się na tragiczny wymiar świata i dlatego przegrał z pokornym księdzem Piotrem. W dramacie Krasińskiego dwaj bohaterowie – Hrabia Henryk i Pankracy – ośmielają się naruszyć porządek świata. Obaj przegrywają, a zwycięża Chrystus.
Ogrom cierpień, które dotykają ludzi, przypomina ponadto cierpienia piekielne, które ukazał Dante. Z dramatu wynika, że człowiek nie może władać światem. Tę moc ma jedynie Bóg, a uzurpacja władzy i zbyt daleko posunięta ingerencja w porządek świata musi zostać ukarana.
Czym jest prowidencjalizm i jak jest realizowany w Nie-Boskiej komedii?
Zakończenie
Dramaty romantyczne mają niezwykłą treść – utwór Krasińskiego ma także niezwykły tytuł, który podkreśla jego doniosłą tematykę: egzystencjalną i historiozoficzną. Odwołanie do tytułu dzieła Dantego każe nam traktować dramat jako doniosłe dzieło, z którego dowiemy się wiele o kondycji człowieka i naturze świata. „Boska komedia” dotyczy jednak życia po śmierci, życia wiecznego, natomiast „Nie-Boska komedia” życia na ziemi.
Zobacz:
Jaką wizję rewolucji przedstawia Zygmunt Krasiński w Nie-Boskiej komedii?
Wyjaśnij znaczenie tytułu dramatu Krasińskiego: Nie-Boska komedia
Trójgłos w sprawie rewolucji w Nie-Boskiej komedii – Pankracy, Hrabia Henryk, sam Krasiński.
Nie-Boska komedia – jak rozumiesz tytuł dramatu Zygmunta Krasińskiego?