Król Stanisław August Poniatowski Panował od roku 1764 do 1795, kiedy to abdykował po trzecim rozbiorze Polski. Był ostatnim królem Rzeczpospolitej, ostatnim monarchą wybranym przez szlachtę. Wiele zrobił dla kultury i sztuki polskiej, był mecenasem artystów, ośrodkiem zdarzeń w Warszawie, propagatorem reform. Z drugiej strony – ulegał wpływom carycy Katarzyny II, nie poradził sobie z sytuacją polityczną. Fakt, że to za jego rządów Polska znikła z mapy Europy, na zawsze
Jakie zabiegi pomagają uzyskać obraz świata widzianego w krzywym zwierciadle? Ironia – złośliwość wyrażona nie wprost, zawarta w wypowiedzi pozornie aprobującej. Często polega na udawaniu niewiedzy, naiwności. Odbiorca musi zauważyć sprzeczność między dosłownym znaczeniem wypowiedzi a jej prawdziwym sensem – pomaga mu w tym np. intonacja, mimika czy po prostu inne fragmenty tekstu. Czemu służy użycie ironii? Bywa sposobem wyrażenia szyderstwa, obrony przed agresją czy po prostu dowodem dystansu wobec świata. Chętnie stosowali ją
Na czym polega ta właściwość literatury? Kreowanie nowych światów jest zaprzeczeniem mimetyczności. Antyczna zasada mimesis mówiła o naśladowaniu natury. W utworach respektujących tę zasadę świat jest odbiciem tego, który istnieje realnie. Artystom nie wystarcza jednak odtwarzanie. Jest w nich wielka potrzeba pokonywania ograniczeń, tworzenia czegoś nowego. Stąd literatura kreacyjna – dzieła tego typu nie są zapisem otaczającego świata, ale raczej wyobraźni pisarza. A ta jest przecież nieograniczona… Twórcy budują więc nowe światy zaludnione przez
21. Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki to pierwsza polska: a) powieść w listach b) powieść nowożytna c) powieść przygodowa Komentarz: Powieść Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Ignacego Krasickiego została wydana w 1776 roku. Jest to pierwsza polska powieść nowożytna. Autor wykorzystał w niej elementy powieści satyryczno-obyczajowej, przygodowej i robinsonady, nadając całości formę pamiętnika. Pierwowzorem powieści był Robinson Crusoe, bohater powieści Daniela Defoe, dlatego Doświadczyńskiego nazywa się często polskim Robinsonem. 22. Metamorfoza Mikołaja Doświadczyńskiego następuje
AKADEMIA MATURALNA Szkoła pisania – ćwiczenie kształcące umiejętność pisania (poziom podstawowy). Zadanie 59 Wyobraź sobie, że musisz napisać wypracowanie o motywie podróży w literaturze polskiej. Jakie utwory (nie zapomnij o podaniu imienia i nazwiska autora) uwzględniłbyś w swojej pracy? Podaj trzy przykłady. Odpowiedź: Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Ignacego Krasickiego Kordian Juliusza Słowackiego Sonety krymskie Adama Mickiewicza Komentarz: Umiejętność szybkiego kojarzenia, ale i ugruntowany zasób szkolnej wiedzy powinny wystarczyć, abyś poprawnie rozwiązał
Tego się naucz! Przede wszystkim powinieneś znać takie pojęcia jak faustyzm i bohater faustowski oraz wykorzystywać je przy interpretacji innych tekstów, innymi słowy, umieć odnaleźć cechy Fausta w innych bohaterach literackich. Pamiętaj, że Faust to bardzo ważna lektura, opowieść o naturze ludzkiej i pragnieniach człowieka o przekroczeniu granic uznawanych za nieprzekraczalne. Skojarz Podobnie jak Faust, nasi biblijni prarodzice złamali zakaz Boga i zerwali owoc z drzewa poznania dobrego i złego. Czy kierowała nimi tylko pusta ciekawość, czy był
Wędrówka, podróż – przemiana. Komentarz: To jeden z najdawniejszych i najbardziej uniwersalnych motywów literackich. Jego poznanie może przydać się także i przy realizacji innych tematów. Źródła tego motywu znajdujemy w tekstach najdawniejszych – mitach, Biblii. Jedna z pierwszych literackich realizacji to Odyseja Homera, ukazująca Odysa jako człowieka, który podczas swej dziesięcioletniej podróży ulega przeróżnym przemianom, doświadcza wielu uczuć, sprawdza sam siebie i wystawiany jest na próby – z całą pewnością, kiedy dociera do Itaki, jest już innym
Utopie i antyutopie w literaturze – sposoby kreowania i ich funkcje. Omów na wybranych przykładach. Strategie wstępu Wyjaśnienie pojęć: utopia i antyutopia. Gdzie szukać takich rzeczywistości? – miejsce stworzone w wyobraźni, państwo idealne (definicja słownikowa). „Każda epoka tęskni za jakimś piękniejszym światem” – wyraził się Huizinga w Jesieni średniowiecza (ludzkie tęsknoty do sacrum i przebywanie w profanum). Strategie rozwinięcia Literackie przykłady utopii i antyutopii w różnych epokach: utopie – Don Kichot Cervantesa, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Krasickiego, Utopia Szymborskiej, antyutopie –
Topos miasta w literaturze i innych tekstach kultury. Analiza wybranych dzieł. Temat jest ogromny i stwarza wielkie możliwości wyboru, choćby dlatego, że znacząca część literatury XIX i XX wieku dotyczy miasta: tam żyją bohaterowie, z nim związana jest akcja. Na początku trzeba powiedzieć: miasto to miejsce i ludzie. Dlatego też powinna interesować Cię przestrzeń – ulice, place, zaułki, parki, domy, knajpy, restauracje, strychy, piwnice i podwórka – cała topografia miejskości, jej sens i symboliczność. Na tym tle pokaż
Powieść – popularny dziś gatunek literacki ukształtował się dopiero wtedy, gdy wyczerpały się możliwości rozwoju innych form narracyjnych: poematu epickiego oraz pełnego przygód i fantastyki barokowego romansu (wiek XVIII). W przeciwieństwie do niego powieść jest silnie osadzona w realiach ówczesnego życia, choć niekiedy zawiera elementy utopijne. Mimo obecności gatunku termin pojawił się dopiero w XIX w., do tego czasu używano słów: „przypadki”, „awantury”, „historie”. Pierwsze powieści europejskie: Daniel Defoe Przypadki Robinsona Cruzoe, Jonathan Swift
Metoda na powtórkę? Przedstawić epokę za pomocą najważniejszych dla niej pojęć! Zrozumieć, zapamiętać, skojarzyć z potrzebnymi tekstami kultury. Nasz pojęciownik to zbiór najważniejszych terminów i najlepszy przewodnik. Agnostycyzm Pojęcie ze sfery religii, metafizyki. Wyznawca tego poglądu nieufnie odnosi się do kwestii istnienia bóstw i wszelkich innych bytów duchowych i nadprzyrodzonych. W najwęższym ujęciu treść tego terminu zawiera się w znaczeniu greckiego słowa gnosis (czyli poznanie) oraz negującego je przedrostka „a-”. Tak powstaje „a-gnosis”, czyli nie-poznanie,
Metoda na powtórkę? Przedstawić epokę za pomocą najważniejszych dla niej pojęć! Zrozumieć, zapamiętać, skojarzyć z potrzebnymi tekstami kultury. Nasz pojęciownik to zbiór najważniejszych terminów i najlepszy przewodnik. Oświecenie Nazwa Nadana epoce już przez ówczesnych myślicieli. To oni pisali o sobie i swych koncepcjach jako o oświeconych. Metafora światła pojawiała się często w licznych sporach i polemikach tych czasów. Stosującym tę przenośnię niemal zawsze chodziło o odcięcie się od poprzedniej epoki, zaznaczenie przełomowej różnicy między światopoglądami baroku i nowych
Był poetą i publicystą, jednym z najważniejszych twórców polskiego oświecenia. Przez współczesnych mu nazywany był księciem poetów. Był autorem Hymnu do miłości ojczyzny, który przez długie lata, zwłaszcza w czasie zaborów, pełnił rolę hymnu narodowego. Był autorem Mikołaja Doświadczyńskiego przypadków, pierwszej polskiej nowożytnej powieści. W swoich utworach realizował postulaty epoki: kształcenie społeczeństwa, propagowanie ideału człowieka oświeconego, piętnowanie pewnych zachowań i prostowanie systemu wartości. Był twórcą gorzkim czy śmiesznym? Gorzkim i śmiesznym – z jego śmiesznych bajek wyłania
Epoka – oświecenie, wiek XVIII. Nurt – klasycyzm. Miejsca – Warszawa dwór królewski Stanisława Augusta Poniatowskiego ( jest kapelanem królewskim) i Lidzbark warmiński, gdzie obejmie biskupstwo. Rola w polskiej literaturze – bardzo ważna. To pierwsze pióro Polski osiemnastowiecznej, najzdolniejszy twórca oświecenia. Jego utwory pokazują ówczesny świat, ale przy tym są kunsztowne a w wymowie uniwersalne i filozoficzne. Krasicki jest wzorem polskiego oświeconego umysłu: wykształcony, błyskotliwy, inteligentny, utalentowany. W swoich utworach
Co o nim wiemy? Jest ważnym bohaterem Pana Tadeusza Adama Mickiewicza – jego losy to główny wątek epopei narodowej. Jest ojcem tytułowego bohatera, starszym bratem Sędziego, tajemniczym emisariuszem ukrywającym się pod habitem bernardyna. Przed laty był jednak zupełnie innym człowiekiem! Nazywano go Wąsalem (od wielkich wąsów) i Wojewodą („przez żart: w istocie wiele znaczył w województwie,/ Bo rodzinę Sopliców miał jakby w dowództwie”). Młody Jacek to uosobienie cech sarmackich: porywczy i skłonny do bójek, dumny i pełen
1 Wyjaśnij co znaczy i z jaką wiąże się epoką: racjonalizm krytycyzm sentymentalizm humanizm mistycyzm teocentryzm sarmatyzm 2 Kim byli: Roland Don Kichot 3 Kto to napisał Świętoszek Mikołaja Doświadczyńskiego Przypadki Podróże Guliwera Kandyd Nowa Heloiza Laura i Filon Powrót posła O skutecznym rad sposobie 4. Jakie epoki tak scharakteryzujesz: Epoka reform, prób naprawy kraju, wiary w naukę i siłę ludzkiego rozumu. Epoka wojen, dysharmonii, przepychy w sztuce. Epoka wskrzeszenia
I. Napisz krótki, dwu-, trzyzdaniowy wstęp do tematu: „Ukaż Marność Daniela Naborowskiego jako przykład realizacji typowego dla poezji barokowej toposu vanitas”. Odp. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. II. Napisz krótkie zakończenie do tematu: „Sonet V. O nietrwałej miłości rzeczy świata tego Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego jako utwór o rozdarciu wewnętrznym człowieka i jego zmaganiach z własną naturą”. Odp. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. III. Zakreśl poprawną odpowiedź 1. Arkadia to poetycki obraz
1. Wyjaśnij co znaczy i z jaką wiąże się epoką: a) racjonalizm ………………………………………………………………………………………………………………… b) krytycyzm ………………………………………………………………………………………………………………….. c) sentymentalizm ………………………………………………………………………………………………………….. d) humanizm ………………………………………………………………………………………………………………….. e) mistycyzm ………………………………………………………………………………………………………………….. f) teocentryzm ………………………………………………………………………………………………………………… g) sarmatyzm ………………………………………………………………………………………………………………….. 2. Kim byli: a) Roland ………………………………………………………………………………………………………………………… b) Don Kichot …………………………………………………………………………………………………………………… 3. Kto to napisał: a) Świętoszek …………………………………………………………………………………………………………………. b) Mikołaja Doświadczyńskiego Przypadki …………………………………………………………………………. c) Podróże Guliwera ………………………………………………………………………………………………………… d) Kandyd ……………………………………………………………………………………………………………………….. e) Nowa Heloiza ………………………………………………………………………………………………………………. f) Laura i Filon ………………………………………………………………………………………………………………….. g)
Scharakteryzuj powieść jako gatunek literacki. Jak rozwijała się na przestrzeni epok i jakie znasz rodzaje powieści? Sam termin: powieść ustalono w latach 40-tych XIX w., a jest to najważniejszy gatunek epiki. Powieść jest utworem obszernym, pisanym prozą, jej konieczne elementy to: narrator i narracja, akcja, czas, przestrzeń, bohaterowie. W każdej powieści coś, gdzieś się dzieje – jest to świat przedstawiony, narrator może do niego należeć lub nie – może opisywać
Żelazny zestaw lektur Uczy i wychowuje • literatura parenetyczna średniowiecza; • M. Rej: Żywot człowieka poczciwego; • J. Kochanowski: Fraszki, Pieśni; • W. Potocki: Moralia; • I. Krasicki: Satyry, Bajki, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki; • J.U. Niemcewicz: Powrót posła; • A. Mickiewicz: Pan Tadeusz, Ballady i romanse; • E. Orzeszkowa: Nad Niemnem, Marta; • H. Sienkiewicz: Szkice węglem. Daje świadectwo prawdzie Literatura czasów wojny: • G. Herling-Grudziński: Inny świat; • H. Krall: Zdążyć przed Panem