Tag "Mikołaj Sęp-Szarzyński"
Główni przedstawiciele nurtu poezji metafizycznej: Mikołaj Sęp-Szarzyński – tom Rytmy abo wiersze polskie – powstały przed 1681 rokiem, wydanie pośmiertne – 1601; Sebastian Grabowiecki – tom Setnik rymów duchownych – wydany w roku 1590. Daniel Naborowski – Krótkość żywota. Mikołaj Sęp-Szarzyński należy do twórców schyłku i rozpadu renesansu. Jego twórczość jednak bardziej pasuje do następnej epoki – baroku. Można ją przyrównać do twórczości angielskich poetów metafizycznych i – w mniej oczywisty
Wskaż podstawowe różnice między światopoglądem baroku i renesansu. Czy miało to odzwierciedlenie w literaturze? Renesans skupił się na sprawach doczesnych, społecznych, cywilizacyjnych. Wzrosło zainteresowanie świeckimi stronami życia, a osłabiło się średniowieczne nastawienie teocentryczne. Na rozwój kultury renesansu duży wpływ miała reformacja oraz pojawienie się nowego prądu umysłowego – humanizmu. Humanizm to uzmysłowienie sobie wartości własnej, jedynej, ludzkiej osobowości. W ten sposób człowiek nie wchodził w konflikt ze światem ani z samym sobą. Pojawiła się
Przedstaw wizję Boga w utworach Mikołaja Sępa Szarzyńskiego na podstawie Sonetu IV (O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem). Sonet IV O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem Pokój szczęśliwość. Ale bojowanie Byt nasz podniebny. On srogi ciemności Hetman i świata łakome marności O nasze pilno czynią zepsowanie. Nie dosyć na tym, o nasz możny Panie! Ten nasz dom-ciało, dla zbiegłych lubości Niebacznie zajźrząc duchowi zwierzchności, Upaść na wieki
Przedstaw obraz Boga w utworach twórców renesansowych, w Sonetach Mikołaja Sępa Szarzyńskiego i ujęciu późniejszych autorów. Bóg jest wartością niezwykle ważną w hierarchii pisarzy obu epok – choć postrzeganą inaczej. To jakby opozycja harmonii i niepokoju, spokojnego, ufnego humanizmu i humanizmu heroicznego. W liryce Jana Kochanowskiego Bóg jest Stwórcą, Mistrzem, Architektem konstrukcji tak misternej i skomplikowanej jak wszechświat. Struktura taka daje podstawy do zaufania, poczucia bezpieczeństwa, wiary w ład i
Tablica twórców polskiego renesansu Mikołaj Rej Ojciec języka polskiego. Pierwszy pisze po polsku. Reprezentuje typ polskiego ziemianina. Dzieła • Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem – słynny dialog krytyczny • Figliki – krótkie utworki humorystyczne • Żywot człowieka poczciwego – wzór życia ziemianina Założenia • Dwór – Rej wprowadza do literatury polskiej motyw szlacheckiego dworku. • Jak żyć? – opisuje model życia wiejskiego, jaki przystoi szlachcicowi polskiemu.
Jan Kochanowski i Mikołaj Sęp Szarzyński o człowieku i jego miejscu w świecie – omów zagadnienie na przykładzie wybranych tekstów. Zacznij: Te wizje są zupełnie różne. Kondycja człowieka według Sępa Szarzyńskiego jest dramatyczna, by nie rzec tragiczna. Kochanowski zaś nawet w najbardziej pesymistycznych wizjach nie odmawia człowiekowi pewnego rodzaju wielkości. Rozwiń: Człowiek Jana Kochanowskiego otoczony jest opieką Boga, który oddał mu we władanie świat harmonijny i piękny. Nie boi się grzechu
Miłość w oczach poetów barokowych Można powiedzieć, że odpowiedź na to pytanie zawiera się w utworze Jana Andrzeja Morsztyna pt. Do trupa. W sonecie tym poeta porównuje oba zjawiska: śmierć i miłość. Okazuje się, że miłość bardzo śmierć przypomina, że ktoś zakochany jest podobny do nieboszczyka. Ta sama bladość twarzy, płomień (świec lub uczucia), ciemność żałoby lub zmysłów, niewola nieruchomego ciała lub rozumu. Jaki efekt przynosi to drastyczne porównanie? Oto – wnioskuje poeta –
Panują kolejno: Stefan Batory, Zygmunt III Waza, Władysław IV, Jan Kazimierz, Michał Korybut Wiśniowiecki, Jan III Sobieski, August II Sas rozpoczyna czasy saskie – schyłkową fazę baroku w Polsce. Wszyscy wyżej wymienieni królowie są elekcyjni – wybrani przez ogół szlachty polskiej. W kraju panuje przecież demokracja szlachecka, i choć król jest władzą wykonawczą, na sejmach zapadają ważkie decyzje. Szlachta uzyskuje coraz więcej przywilejów, m.in. liberum veto (wolne: nie pozwalam), dzięki któremu jeden niezadowolony
Pierwsza naprawdę renesansowa wizja człowieka zanurzonego w świecie spraw doczesnych, wyłania się z Dekameronu Boccaccia. Tam człowiek żyje pełnią życia! Nie obawia się przyznać, że chce korzystać z przyjemności życia, kochać – nie tylko platonicznie – dążyć do sławy i bogactwa. Bohater pozytywny Dekameronu, to człowiek energiczny, sprytny, dążący do celu rozmaitymi metodami, także intrygą, podstępem, oszustwem. Jakże daleki jest od skromnego przedstawiciela średniowiecza, który w centrum wszelkich wartości sytuował Boga i myśl o tym, co będzie
Z renesansowego kalendarza 1513 – pierwsza polska książka drukowana: Raj duszny Biernata z Lublina, 1518 – ślub Zygmunta Starego z Boną Sforzą, 1543 – ukazuje się dzieło Mikołaja Kopernika O obrotach sfer niebieskich, 1548 – rządy przejmuje ostatni król z dynastii Jagiellonów – Zygmunt August, 1569 – unia lubelska (powstaje Rzeczpospolita Obojga Narodów), 1580 – wydanie Trenów Jana Kochanowskiego, 1595 – pożar na Wawelu; wkrótce król Zygmunt III Waza przeniesie stolicę do Warszawy. Epoka
Miłość flirtująca i miłość metafizyczna – zaprezentuj dwa oblicza miłości w literaturze barokowej. Miłość flirtującą znajdziemy bez cienia wątpliwości w poezji Jana Andrzeja Morsztyna. Tego przedstawiciela dworskiego nurtu w literaturze nazywa się nawet poetą miłości. W zbiorkach jego wierszy (Kanikuła albo psia gwiazda i Lutnia) głównym tematem jest miłość. Wprawdzie porównywana jest do ciężkiego stanu ducha i ciała, a zakochany nawet do… trupa, ale tak naprawdę miłość w poezji Morsztyna to coś lekkiego, flirt, zabawa, gra w ciuciubabkę.
W pewnym uproszczeniu mówimy, że w literaturze polskiego baroku zaistniały dwa ważne, podstawowe nurty. Nurt dworski– rozwijający się na dworach magnackich i królewskim; drugi to nurt ziemiański (sarmacki) – charakterystyczny dla szlacheckich dworków ziemiańskich, odległych od miast, tętniących własnych życiem, kultywującym własne tradycje. Nurt dworski reprezentują: Jan Andrzej Morsztyn i Daniel Naborowski. Ten typ literatury uprawiany był na wzór europejski, zwłaszcza modna stała się poezja włoskiego Marina, którego naśladowali także polscy poeci. Poezja
Jan Kochanowski i Mikołaj Sęp-Szarzyński żyli w tym samym czasie… Nie do końca to prawda. Kochanowski (1530-1584) był o dwadzieścia lat starszy od Sępa-Szarzyńskiego (ok. 1550 -1581). Mikołaj Sęp-Szarzyński należy do trzeciego, po Reju i Kochanowskim, pokolenia twórców renesansowych. Koncepcja Boga W twórczości Jana Kochanowskiego jest niejednolita. Można powiedzieć, że ewoluuje od koncepcji zarysowanej w Hymnie, poprzez Pieśni, Fraszki, Psałterz, aż po Treny. Skup się na omówieniu pierwszego i ostatniego dzieła. Bóg przedstawiony w Hymnie to artysta,
Twórczość Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego to „zachodzące słońce renesansu”, a tym samym przedsionek baroku. Zwykło się mówić, że jest to pomost między epokami. Poetę uznano za prekursora tendencji nowej epoki, choć jego krótkie życie mieści się w granicach renesansu (1550–1581). Przedwcześnie zmarły, „dziwnie pokorny”, skromny, żarliwy katolik, który pozostawił tylko jeden tomik wierszy (Rytmy abo wiersze polskie), wydany 20 lat po śmierci poety – wydaje się być tragiczną, lecz bardzo ciekawą sylwetką tych czasów,
Mikołaj Sęp-Szarzyński O poecie: Żył krótko i jeszcze w czasach renesansu, bo w latach 1550-1581. Uznajemy go jednak za prekursora baroku. Zmarł młodo, pozostawił zbiorek Rytmy abo wiersze polskie, które wydał pośmiertnie jego brat. Niewiele wiadomo o utalentowanym twórcy: pozostały dokumenty procesów czy pożyczek, jakie zaciągnął, informacje o zagranicznej edukacji i podróżach (był zapewne we Włoszech), bywał na dworach Starzechowskich i Tarłów. Był Sęp-Szarzyński człowiekiem wykształconym, a jego poezje ceniono wysoko, choć w 30 lat po śmierci popadł w zapomnienie
Znasz na pewno podział na literaturę dworską (powstającą na dworach królewskich i magnackich, hołdującą modom Europy) i nurt powstający na dworach ziemiańskich (tradycyjny, polski, zwany sarmackim). W poezji jest podobnie na dworach powstaje poezja dworska, filozoficzna, według nowych koncepcji stylistycznych, w ziemiańskich siedzibach – sarmacka. Poezja dworska Jan Andrzej Morsztyn – twórca poezji miłosnej. Tematem są tu flirty dworskie, miłość zmysłowa, gra miłosna. Morsztyn pisze dla ubarwienia życia, dla popisania
Periodyzacja polskiego baroku: wczesny barok – od lat osiemdziesiątych XVI po dwudzieste XVII w.; pełny barok – od lat dwudziestych do siedemdziesiątych XVII w.; późny barok – od siedemdziesiątych XVII po trzydzieste XVIII w. Możemy umieścić poezję w dworskim nurcie literatury baroku, a za jej przedstawicieli uznać Jana Andrzeja Morsztyna i Daniela Naborowskiego. Jest to rzeczywiście skrótowe potraktowanie problemu, gdyż już o tych dwóch poetach można powiedzieć, że Morsztyn tworzy poezję salonową, zmysłową, sławiącą flirt czy
Bona Sforza (1494-1557) W czasach, gdy od kobiety – także królowej – oczekiwano głównie urody i uległości, poślubiona Zygmuntowi Staremu mediolańska księżniczka nie ukrywała swego silnego charakteru. Dynamiczna, starannie wykształcona, nie chciała żyć w cieniu męża. Marzyła, by stać się władczynią z prawdziwego zdarzenia, bardziej niż dworskie rozrywki interesowała ją polityka i ekonomia. Zależało jej na wzmocnieniu państwa, stworzeniu silnej monarchii i utrzymaniu dynastii, dlatego starała się skupić wokół siebie stronnictwo dworskie. Kupowała też majątki
Z tomu Rytmy abo wiersze polskie. Sonety Szarzyńskiego są przełomowe – jeszcze renesansowe, ale już barokowe. Nową epokę zapowiada tematyka utworów. Sonet IV – O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem Ta posępna walka toczy się o zbawienie ludzkiej duszy po śmierci. Szatan stwarza pokusy: dobra ziemskie, słabości ciała, a byt podniebny żąda rezygnacji… Oto człowiek słaby, „rozdwojony w sobie”, kruchy, wołający o pomoc do Boga. Prawda, że przypomina się tu raczej atmosfera średniowiecza
