Romantyzm w Europie Romantyzm w Europie trwał krócej niż w Polsce – liczy się go do Wiosny Ludów 1948 lub 1850 roku – daty uznanej za wkroczenie realizmu do literatury. Najważniejsze, obowiązujące do matury nazwiska twórców to: Johann Wolfgang Goethe – pisarz niemiecki i lord George Byron – romantyk angielski. Najważniejsza lektura (obowiązkowa) to Cierpienia młodego Wertera Goethego. Ważna pozycja dla poziomu rozszerzonego – Faust Goethego. Postać Giaura i postawa
Romantyzm zrodził nowe gatunki literackie, które zmieniły oblicze literatury. Lektury obowiązkowe na maturze właśnie do nich należą – pisząc o nich, zawsze pamiętaj cechy kompozycji i przykłady – oznacza to punkty. Oczywiście, nie znaczy to, że znikają całkowicie klasyczne gatunki literackie, także te wywodzące się z antyku. Nadal powstają ody, sonety czy hymny, nie są to jednak formy najbliższe duchowi romantyzmu. W epoce tej powstają nowe gatunki, które ściśle łączą
Gatunki literackie romantyzmu Typowo romantyczne Dramat romantyczny Cechy: zerwanie z klasyczną regułą trzech jedności (przestrzeń, czas o szerokim zakresie, wiele wątków); synkretyzm rodzajowy; niesceniczność; zakłócenia chronologii zdarzeń; kompozycja otwarta (luki, zagadkowość, otwarte zakończenie); obecność bohatera romantycznego. Przykład: Dziady – Adama Mickiewicza Kordian – Juliusza Słowackiego Nie-Boska komedia – Zygmunta Krasińskiego Poemat dygresyjny Cechy: główna linia akcji jest pretekstem do wtrącania licznych dygresji autora – dotyczących problematyki współczesnej: polemik, programów literackich, definicji
Podobnie jak powieść poetycka jest gatunkiem ukształtowanym przez epokę romantyzmu. Za jego twórcę uważa się George’a Byrona, autora dwóch tego rodzaju poematów – Wędrówek Childe Harolda i Don Juana. Nie należy przy tym zapominać, że chociaż to Byron stworzył pierwowzór tego gatunku literackiego, duży wpływ na powstanie poematu dygresyjnego miały również powieści angielskiego pisarza Laurence’a Sterne’a, takie jak Podróż sentymentalna i Tristram Shandy. Na nich częściowo wzorował się Byron, tworząc
Beniowski Juliusza Słowackiego jest jego drugim po Podróży do Ziemi Świętej z Neapolu poematem dygresyjnym i stanowi najwyższe osiągnięcie w tej trudnej formie poetyckiej. Na treść utworu składają się dwa ciągi tematyczne: epicki, opowiadający o przygodach tytułowego bohatera, dygresyjny, mający charakter aluzji i dygresji na różne inne tematy. Okoliczności powstania Beniowskiego Twórcą polskiego poematu dygresyjnego był Juliusz Słowacki. W Beniowskim świadomie nawiązywał do bajronowskich pierwowzorów, ale też wykraczał poza ukształtowane przez autora
Co wiesz na temat poematu dygresyjnego? Poemat dygresyjny – to gatunek typowy dla późnej fazy polskiego romantyzmu. Cechą charakterystyczna poematu dygresyjnego jest to, że zawarte w nim dygresje, czyli poboczne, niezwiązane z treścią wstawki odautorskie, są dużo ważniejsze niż sama oś akcji i główni bohaterowie. Pozostałe cechy gatunkowe to: niezbyt rozbudowana fabuła osnuta najczęściej wokół podróży głównego bohatera; liczne dygresje na tematy osobiste, ideologiczne, artystyczne i filozoficzne, odsłaniające często warsztat samego pisania; ironiczny dystans
Omów założenia filozofii genezyjskiej. W 1843 roku Słowacki uznał, iż praktyki Andrzeja Towiańskiego nie mają nic wspólnego z wartościami filozofii mistycznej i odszedł z Koła Sprawy Bożej. W czasie letnich wakacji w Pornic nad Adriatykiem napisał Genesis z Ducha i w ten sposób sformułował własny system filozoficzny. Od tytułu dzieła został on nazwany genezyjskim. Opierał się na przekonaniu, że „wszystko przez Ducha i dla Ducha stworzone jest, a nic dla cielesnego celu nie istnieje”. Słowacki wyszedł z założenia, iż na
DYGRESJA – odejście od zasadniczego tematu i omawianie zjawisk, wydarzeń, spraw luźno z nim związanych, często na zasadzie skojarzenia a nawet przypomnienia. Występuje w zwykłych wypowiedziach, w toku wykładu, przemowy, a także jako chwyt literacki. Jest wręcz cechą gatunkową – poematu dygresyjnego, w którym dygresje są ważniejsze, bardziej nośne znaczeniowo niż sama akcja.
POEMAT DYGRESYJNY – gatunek charakterystyczny dla romantyzmu, uprawiany także w epokach późniejszych. Jest to obszerny, wierszowany utwór, który zawiera fabułę, lecz dużo istotniejsze od wydarzeń i bohatera są – dygresje licznie wstawiane do tekstu przez narratora, prezentujące jego punkt widzenia, poglądy, czasem krytykę swoich współczesnych. Przykładem może być Beniowski Juliusza Słowackiego, poemat, w którym od początku autor sugeruje, że dzieje Beniowskiego, zresztą barwne i emocjonujące, są tylko pretekstem do snucia
Gatunki literackie najchętniej wykorzystywane w poszczególnych epokach literackich. Antyk Epika Epos (epopeja) – najważniejszy gatunek epicki, dopiero po wiekach zastąpiony przez powieść. To obszerny utwór, zwykle wierszowany. Jego tematem są dzieje jakiejś zbiorowości pokazane na tle ważnych wydarzeń historycznych – opowiada o nich trzecioosobowy narrator. Inną cechą eposu jest rozlewność: liczne opisy zwalniające tempo akcji, także opisy scen batalistycznych. Zaczyna się od inwokacji – rozbudowanej apostrofy kierowanej do bóstwa (muzy).
Gatunki literackie romantyzmu Powieść poetycka To gatunek łączący dwa rodzaje literackie: epikę (powieść) i lirykę (poetycka). Powieść poetycka zwana jest również poematem epickim i jest formą przejściową pomiędzy klasyczną poezją a powieścią realistyczną. Twórcą gatunku był George Byron, a jego utwory (Giaur, Korsarz) są sztandarowymi przykładami tego gatunku. Powieść poetycką rozpoznajemy poprzez: luźną, fragmentaryczną kompozycję inwersję czasową obecność bohatera bajronicznego regularny wiersz narratora ujawniającego swe uczucia liryczne dygresje scenerię egzotyczną bądź historyczną potęgującą efekt
Beniowski Słowackiego Gatunek – poemat dygresyjny Podobnie jak powieść poetycka jest gatunkiem ukształtowanym przez epokę romantyzmu. Za jego twórcę uważa się George’a Byrona, autora dwóch tego rodzaju poematów – Wędrówek Childe Harolda i Don Juana. Nie należy przy tym zapominać, że chociaż to Byron stworzył pierwowzór tego gatunku literackiego, duży wpływ na powstanie poematu dygresyjnego miały również powieści angielskiego pisarza Laurence’a Sterne’a, takie jak Podróż sentymentalna. Na nich częściowo wzorował
Nowe gatunki literackie romantyzmu są typowe dla tej epoki, ściśle związane ze światopoglądem, w związku z czym w literaturze późniejszych epok pojawiają się rzadko lub nawet wcale. Oczywiście nie znikają całkowicie klasyczne gatunki literackie. Nadal powstają ody, sonety czy hymny, nie są to jednak formy najbliższe duchowi romantyzmu. Gatunki literackie romantyzmu Cztery nowe, powstałe w romantyzmie gatunki: dramat romantyczny, powieść poetycka, ballada, poemat dygresyjny. Ich cechy wspólne Odrzucenie antycznych
Romantyzm stawiał przed literaturą wysokie zadania, zakładał spontaniczność aktu twórczego, oryginalność i indywidualizm. Intuicję, wrażliwość, uczuciowość i wyobraźnię przedkładano nad erudycję i pilne przestrzeganie klasycznych norm gatunkowych. Dlatego też zrodziły się nowe, oryginalne, romantyczne gatunki, za pomocą których łatwiej było wyrazić ideę epoki. W ten sposób powstały: Powieść poetycka (inaczej poemat epicki) – łączyła romantyczny liryzm z epicką opowieścią. Najwyraźniej stanowiła formę przejściową między klasyczną poezją a realistyczną powieścią. Twórcą gatunku był George Byron (Giaur,
Najprościej byłoby powiedzieć, że dlatego, iż dygresje zawarte w tym poemacie są dużo ważniejsze niż główna oś akcji i główni bohaterowie. Taka jest bowiem zasada konstrukcyjna gatunku zwanego poematem dygresyjnym: fabuła i losy bohaterów są jedynie pretekstem do dygresji (czyli pobocznych, nie związanych z treścią wstawek odautorskich). Dygresje dotyczą z reguły współczesności autora, są polemiką z wrogami, refleksją na tematy polityczne lub literackie. I tak jest w Beniowskim. Jest to niby barwna historia szlachcica, który wyrusza na wojnę,