Pozytywizm
Rodzi się realizm Realizmem nazywamy epokę w II połowie XIX wieku – prąd ukształtowany w literaturze i sztuce około roku 1850 – ale dlatego, że dominuje w nim sposób tworzenia znany ludzkości już wcześniej – jego twórcy pragnęli odwzorowywać rzeczywistość. Realizm to ponadczasowa metoda twórcza – wszelkie dążenia artystów różnych epok do odtworzenia rzeczywistości z maksymalnym obiektywizmem i naciskiem na ukazanie prawdy i życia codziennego, stosowana od antyku do dziś.
Polski pozytywizm ostro sprzeciwia się romantycznemu idealizmowi, przeciwstawiając mu materialistyczną, scjentystyczną wizję świata. Odrzucenie duchowości i metafizyki stawia pozytywizm w rzędzie „epok rozumu”, obok oświecenia i renesansu. Z oświecenia zresztą wywodzi się częściowo pozytywistyczne pojmowanie państwa i obywatelskiej powinności rzetelnego służenia krajowi, a także wiara w możliwości rozumu i ludzkiego poznania naukowego. Romantyzm a pozytywizm Romantyzm filozofia uczucia, duszy, wiary intuicjonizm i spirytualizm „mierz siły na zamiary” – potęga wiary idea
Nowele pozytywizmu Druga połowa lat siedemdziesiątych XIX wieku to złoty okres polskiej nowelistyki. Nowela okazała się gatunkiem świetnym do tego, by wzruszać, pokazywać, pouczać i propagować. O rodowodzie noweli zapamiętaj! Klasyczna postać noweli ukształtowała się we Włoszech w epoce renesansu – przede wszystkim pod piórem Giovanniego Boccaccia, autora Dekameronu (słynna teoria sokoła). W Polsce nowela pojawia się na dobre dopiero w okresie pozytywizmu – ale za to od razu jako jeden
Pozytywiści wobec romantyzmu Młode pokolenie końca lat 60. XIX wieku, które widziało na własne oczy klęskę powstania styczniowego, powiedziało ideologii romantycznej nie. Młodzi byli już zniecierpliwieni irracjonalnymi koncepcjami, zrywami, które kończyły się śmiercią młodzieży, konfiskatą dóbr, zsyłkami lub emigracją. Zaczęli głosić przyziemne, praktyczne ideały. Do romantyzmu i postawy uduchowionego romantyka, wieszcza odnosili się niechętnie, stosując nieraz ośmieszenie, pogardę lub kpinę. Ale – nie uwolnili się do końca od wartości propagowanych przez
Realizm tendencyjny – powieści i nowele z tezą Cel utworu: udowodnić słuszność tezy i rozpropagować ją! Przykład: Janko Muzykant Henryka Sienkiewicza. W realizmie tendencyjnym – autorskim pomyśle pozytywistów warszawskich – utwór, cała jego treść i styl, służy ilustracji określonej tezy społecznej. W myśl utylitarystycznych zasad pozytywistów literatura ma służyć społeczeństwu, zwłaszcza idei pracy organicznej. Pisarz wykrywa wady systemu społecznego, aby następnie przerysować je nieco w swoim utworze i w ten
Centrum kulturalnym pozytywizmu była Warszawa. Tu też ideologia tej epoki utrzyma się najdłużej. Gdy Kraków ogarnie szaleństwo młodopolskie, tu wciąż trwać będą okopy dawnego, rozsądnego programu. Tu tworzyć będą Orzeszkowa, Prus, Sienkiewicz, Chmielowski. Warszawę drugiej połowy XIX wieku najlepiej poznajemy dzięki Lalce. Krakowskie Przedmieście, Aleje Ujazdowskie, Łazienki – te same co dziś. Za to poważnie awansowało Powiśle. Wówczas była to dzielnica biedoty i panien pośledniej profesji. O modzie ówczesnej prawi pismo kobiece
Realizm charakterystyka epoki Powieść, prasa, publicystyka. Nadchodzą nowe czasy, w których ludzie wolą zamiast duchów ujrzeć… lokomotywę W Europie nową po romantyzmie epokę liczy się od roku 1850 i zwie się realizmem – ze względu na nurt dominujący w literaturze i sztuce. Pamiętajmy jednak, że np. Stendhal – ojciec powieści realistycznej – żył i tworzył w pierwszej połowie XIX wieku. Balzak – pisarz odpowiedzialny za ukształtowanie tego nurtu w prozie – zmarł w roku 1850. Flaubert –
Filozofia pozytywna Pozytywizm to jeden z głównych nurtów filozofii XIX nawiązujący do niektórych pomysłów oświeceniowych. Tylko w Polsce nazywa się tak całą epokę literacką – ale właśnie bezpośrednio od teoretycznych dzieł filozofów europejskich. W połowie XIX wieku terminy „filozofia pozytywna”, „pozytywizm” stały się popularne za sprawą sześciotomowego dzieła francuskiego filozofa i socjologa Augusta Comte’a – Kursu filozofii pozytywnej. Autor wskazywał w nim na konieczność zreformowania życia społecznego tak, aby zapanowały
W Lalce – dwugłos narracyjny W rozważaniach na temat Lalki często podkreśla się wyrafinowany jak na owe czasy zabieg konstrukcyjny, jakim było wprowadzenie do utworu podwójnej narracji. Mamy do czynienia z dwoma narratorami. Pierwszy z nich to typowy dla dojrzałego realizmu, dyskretny narrator auktorialny. To ten główny narrator powieści. Jego rola jest tu jednak ograniczona. Nie jest całkowitym „władcą” opowieści, jak choćby narrator w Ojcu Goriot. Nie uprzedza faktów, nie
Gloria victis Elizy Orzeszkowej To późna nowela Orzeszkowej, wydana dopiero w roku 1908. Tytuł oznacza „Chwała zwyciężonym”. Autorka składa w niej hołd powstańcom styczniowym. Co się dzieje? Tematem noweli jest epizod powstania styczniowego. Historia przyjaźni i śmierci dwóch młodych mężczyzn – powstańców z oddziału Traugutta. Przy jego boku walczyli między innymi Jagmin, bardzo waleczny i oddany ojczyźnie żołnierz, oraz Tarłowski, młody humanista, który choć był przeciwny rozlewowi krwi, ruszył do
W Europie nową epokę po romantyzmie zwie się, ze względu na nurt dominujący w literaturze i sztuce, realizmem, a za umowną datę jej początku uznaje się rok 1850. Pamiętajmy jednak, że Stendhal, ojciec powieści realistycznej, uważany równocześnie za twórcę romantycznego, żył i tworzył w pierwszej połowie XIX wieku. Balzak, pisarz odpowiedzialny za ukształtowanie się realizmu w prozie, zmarł w roku 1850. Reprezentant tego kierunku w Anglii, Dickens, umiera w roku 1870. Podwaliny pod realizm zostały zatem położone. Mniej więcej
Julian Sorel (Czerwone i czarne – Stendhal) Bardzo zdolny, inteligentny, obdarzony doskonałą pamięcią syn cieśli, który marzy o wielkiej karierze. Dla awansu społecznego gotów jest poświęcić wszystko. Ta myśl to jego obsesja i jedyny życiowy drogowskaz. Tytułowe kolory symbolizują dwie możliwe drogi kariery: czerwony – w mundurze, czarny – w sutannie. W ponapoleońskiej Francji zdecydowanie łatwiej wkroczyć na tę drugą drogę, bo wojskowym może zostać tylko szlachcic. Julian, niczym Tartuffe ze Świętoszka Moliera, jest obłudny,
Adam Asnyk Wychowywał się w rodzinie patriotycznej, jego ojciec brał udział w powstaniu listopadowym – Asnyk w styczniowym. Ojciec był zesłańcem na Syberię – Asnyk musiał uciekać za granicę w roku 1864, by ratować swoje życie. Refleksje popowstaniowe zamieścił w cyklu sonetów Sen grobów. Miastem rodzinnym Asnyka jest Kalisz, lecz po zagranicznej tułaczce, studiach w Paryżu poeta osiadł w Krakowie, w Galicji, gdyż na tereny zaboru rosyjskiego wjechać nie mógł. W tej sytuacji i jego rodzice przenieśli się do Krakowa.
Dzieło Potop – środkowa część Trylogii – to powieść historyczna skoncentrowana wokół wydarzeń wojny polsko – szwedzkiej z 1655 roku. Razem z Ogniem i mieczem oraz Panem Wołodyjowskim tworzą fresk historyczny i obraz Polski szlacheckiej. Przywołuje czasy potęgi Rzeczpospolitej, pokazuje postawy patriotyczne, pociesza, pokazując zwycięskie wyjścia z najgorszych opresji. Utwór obejmuje trzy pierwsze lata walki od momentu wkroczenia armii szwedzkiej do Polski aż po jej wyparcie na tereny Danii. Ukazuje
Europejska sztuka realizmu Wiernie odtworzyć realny świat! Takie zadanie postawili sobie pisarze epoki – i nie tylko oni. Identyczny cel przyświecał twórcom sztuk plastycznych. Realizm jest więc najważniejszym nurtem w malarstwie tych czasów. Malarz realizmu chce mówić prawdę o swoim świecie, stwarzać fotografie ludzkiego życia, a nie tylko wybierać uznane przez autorytety akademickie. Oprócz realizmu odnotujmy też modny wówczas nurt historyczny (naszym mistrzem w tej dziedzinie był przecież Jan Matejko), a dla ciekawych – zjawisko prerafaelitów.
W pozytywizmie dominuje proza Chyba nigdy przedtem w polskiej literaturze proza nie była tak ważna i nie miała tak wybitnych osiągnięć. Podstawowym gatunkiem literackim została, oczywiście, powieść. Najpierw modna była powieść tendencyjna (np. Marta), potem powieść realistyczna (np. Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej). Powieść tendencyjna Była skomponowana tak, by udowadniać założoną z góry tezę – np. konieczność kształcenia warstw niższych. Zrodziła się z postulatów utylitaryzmu. Oznacza to, iż ma ona nie tylko bawić, ale przede
Poezja polskiego pozytywizmu Pozytywizm to czasy niepoetyckie Proza wzięła górę, bo też proza najlepiej nadawała się do realizacji pozytywistycznego programu. Przy tym poezja kojarzyła się nieodzownie z romantyzmem. Twórczość poetycka pozytywizmu to głównie dzieło dwóch osób, dwojga poetów, którzy pozostali w świadomości potomnych jako natchnieni reprezentanci niepoetyckich czasów pozytywizmu. Są to: Maria Konopnicka i Adam Asnyk. Ich wiersze dotarły do współczesnych i do potomnych. Nie były radykalnym zerwaniem z romantyzmem, lecz okazały się na tyle
Test z pozytywizmu 1. Patronat filozoficzny pozytywizmu tworzą miedzy innymi Herbert Spencer, John Stuart Mill, Hipolit Taine, Henry Thomas Buckle. Podane zostały nazwy określające ich światopogląd, które z nich przyporządkowano niewłaściwie? a) Herbert Spencer – ewolucjonizm b) John Stuart Mill – determinizm c) Hipolit Taine – utylitaryzm d) Henry Thomas Buckle – empiryzm 2. Które z wymienionych wydarzeń zapoczątkowało przełom pozytywistyczny w Europie? a) Wiosna Ludów (1848 r.) b) wojna
Lalka Bolesława Prusa Problematyka Wymiar filozoficzny: powieść o ludzkich dążeniach, idealizmie, złożoności natury ludzkiej i różnorodności charakterów. Wymiar społeczno–obyczajowy: obraz ówczesnego społeczeństwa, sytuacji i przemian warstw społecznych: arystokracji, mieszczaństwa, rodzącej się inteligencji, podziałów między nimi; opis życia i obyczajów ówczesnej stolicy. Wymiar patriotyczny: pamięć o powstaniu styczniowym, postulat reform społecznych. Wymiar psychologiczny: wielka powieść o miłości. Program pozytywizmu: obraz życia ubogich warstw społecznych, postulat organicyzmu, kwestia żydowska. Kompozycja Powieść dojrzałego
W połowie XIX wieku Europa przeżywa kryzys wartości. Zmęczeni rewolucjami, zrywami powstańczymi, jej mieszkańcy tęsknią za spokojem i dobrobytem. Nowa klasa społeczna, burżuazja, rośnie w siłę, dorabiając się zawrotnych fortun na przemyśle i na giełdach. Troska o codzienność sprzyja w Europie postawom apolitycznym. Na tę stabilizację moda nie zareagowała ekstrawagancją. Niewygodne krynoliny, ściskające ciało gorsety, surduty i kamizelki – to odpowiedniki skrępowania w sferze moralności. Utylitaryzm a moda kobieca Utylitaryzm, mający kształtować postawy pozytywistycznego społeczeństwa, nie znalazł
