Wieś polska dostarczyła literaturze sporo materiału – nie było epoki, której poezja lub proza nie opiewałyby dworku sielskiego, krajobrazu wiejskiego albo losu, obyczajów czy mentalności chłopa. To z pochwały wsi wyrosła sielanka, powstał także w naszej świadomości mit o uspokojeniu, ciszy, odpoczynku, który niesie wieś. Pytania o utwory dotyczące wsi – wizje sielankowe i realistyczne – znalazły odpowiedzi przy kolejnych epokach.
Zestawmy więc teraz konspekt tytułów o wiejskiej tematyce, ich autorów i gatunków.
Średniowiecze:
- Satyra na leniwych chłopów (utwór anonimowy)
Renesans:
- Mikołaj Rej – Żywot człowieka poczciwego – traktat,
– Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem – dialog; - Jan Kochanowski – Pieśń świętojańska o sobótce – sielanka;
- Szymon Szymonowic – Sielanki (Żeńcy – antysielanka).
Barok:
- Jan Chryzostom Pasek – Pamiętniki;
- Szymon Zimorowic – Roksolanki (sielanki);
- Lament chłopski na pany (utwór anonimowy).
Oświecenie:
- Franciszek Karpiński – Laura i Filon (sielanka) – sentymentalizm.
Romantyzm:
- Adam Mickiewicz – Ballady i romanse,
– Pan Tadeusz – epos; - Juliusz Słowacki – Balladyna – dramat.
Pozytywizm:
- Maria Konopnicka – liryki
- Eliza Orzeszkowa – Nad Niemnem– powieść
Młoda Polska:
- Jan Kasprowicz – Z chałupy – sonety
- Leopold Staff – Ptakom niebieskim (m.in. Pokój wsi)
- Władysław Reymont – Chłopi
- Stanisław Wyspiański – Wesele
- Stefan Żeromski – Wierna rzeka, Ludzie bezdomni, Rozdziobią nas kruki, wrony…, Zmierzch
Dwudziestolecie międzywojenne:
- Leopold Staff – Ścieżki polne – tom wierszy (m.in. Kartoflisko).
- Witold Gombrowicz – Ferdydurke
- Bolesław Leśmian – poezje – np. Dusiołek.
- Józef Czechowicz – Na wsi, Przez kresy
Literatura współczesna:
- Stanisław Nowak – A jak królem a jak katem będziesz, Psalmy
- Jacek Kawalec – Tańczący jastrząb
- Edward Redliński – Konopielka
- Witold Myśliwski – Kamień na kamieniu, Pałac.
Zobacz:
Realizm i idealizacja – dwa spojrzenia na wieś w literaturze renesansu