Dialog Dialog to coś więcej niż rozmowa dwojga ludzi – to ważne pojęcie w historii i teorii literatury. To pojęcie posiada samodzielną problematykę. Historia dialogu Dialog narodzi się w starożytnej Grecji jako forma życia demokratycznego polis, komunikacja między ludźmi wolnymi (niewolnicy nic mogli – teoretycznie oczywiście – uczestniczyć w dialogu, bo zakładano, że nie mogą oni mieć racji). Dialog nie jest możliwy bez odrobiny choćby wolności. Racje uczestniczących w nim
Collage (kolaż) Początkowo ten termin oznaczał tylko pewien nurt, modę w sztukach plastycznych. Dzieło miało stanowić zespół znaków, sumę wyobrażeń, tak więc do tradycyjnych form dzieła sztuki plastycznej (np. obrazu olejnego) dołączano kawałki tkanin, pudelka po zapałkach i inne, szkło, koronki, tapety, stare ryciny, blaszki, kawałki drewna i mnóstwo innych rzeczy. Ta technika artystyczna polegająca na komponowaniu dzieła z gotowych elementów dwóch dziedzin – sztuki i rzeczywistości, stała się popularna
Słowo wywodzi się z języka greckiego (gr. archetypon – pierwowzór, pierwsza zasada, oryginał). Teoria archetypów została stworzona przez Carla Gustava Junga (ucznia Zygmunta Freuda): między innymi jej poświęcona jest praca Psychologia i literatura. Archetyp to prastary wzorzec, na stałe wchodzący do zbiorowej nieświadomości. Od wieków istnieje w umysłach ludzi (niezależnie od kultury, w której się wychowali i czasów, w których żyli). Porządkuje ich postawy, wyobrażenia o świecie i nawet kształtuje
Antropologia (gr. anthropos – cztowiek, logos – nauka, słowo) Ten termin pojawił się w XVI w. Po raz pierwszy użył go niemiecki uczony Magnus Hundt. Upowszechnił się dopiero w XIX w. Klasyczny podział antropologii: Antropologia fizyczna (zwana też biologią porównawczą) Zajmuje się powstaniem gatunku ludzkiego, jego rozwojem, miejscem w klasyfikacji zoologicznej i antropologią ras. Za prekursora uważamy Karola Linneusza, który próbowali ustalić miejsce człowieka w hierarchii gatunków. Bardzo ważna była
Mit o powstaniu świata Jak to było na początku? Najpierw panował wielki chaos, z niego wyłonili się pierwsi bogowie: Uranos (Niebo) i Gaja (Ziemia). Bogowie mają dzieci, ale Uranos je zabija. Matce udaje się ocalić tylko jednego Kronosa. Ten dla odmiany będzie swoje dzieci pożerał – tym razem ocaleje Zeus, pokona ojca i z jego brzucha odratuje: Herę, Hadesa, Posejdona, Demeter. Bogowie zasiadają na Olimpie, dzielą między siebie władzę, mają dzieci i żyją szczęśliwie, aż
Czego szukamy? Zainteresowania człowiekiem, pokazywania go jako istoty godnej i dumnej. Uznania życia za wartość wspaniałą i niepowtarzalną. Zainteresowania antykiem i filozofią starożytnych. Powyższe „oznaki humanizmu” bardzo łatwo znaleźć w Europie XVI wieku. A już najłatwiej – we Włoszech. Oto rejestr dowodów: Włochy – jeszcze XIV wiek, a już Dante Alighieri pisze wielkie dzieło Boską Komedię po włosku. Jej centrum, podmiotem działań czyni siebie – człowieka. Zachwyca się antykiem, za przewodnika bierze sobie Wergiliusza. To wielki
Po męsku Chcąc przywdziać ubiór galowy, Sędzia czy Podkomorzy na białą koszulę wkładał żupan. Była to długa suknia męska z wąskimi rękawami zapinana na rząd gęsto umieszczonych haftek lub guziczków. Swoim krojem przypominała księżowską sutannę, lecz była nieco krótsza i wykonana z barwnych tkanin. Na żupan wdziewano długi, sięgający za kolano kontusz w kontrastowym kolorze. Ozdobą tej szaty były wyloty – rozcięte, swobodnie zwisające rękawy. Jedynie młodzi chłopcy mogli nosić
BAROK – szlacheckie obyczaje Szlachecki strój Szlachcic Sarmata pogardzał modą europejską. Nosił kontusz, żupan, pas, posługiwał się szablą przypasaną do boku. Buty dobierano kolorem do żupana: żółte, czerwone, niebieskie, głowy golono, zostawiając na czubku kosmyki, przez co zwano je cebulanymi. Szlachcianka – także strojem podkreślała przynależność stanową i dumę narodową. Nie nosiła spiętrzonych fryzur, tylko warkocz nazywany kosą. Na głowie czapę z lisa z imponującą kitą (lisa upolowanego we własnych lasach), żadnych peruk.
Teatr antyczny Nie ma drogi dla śmiertelnych, by uniknąć nieszczęścia losu. (Sofokles) Przedstawienia odbywały się na świeżym powietrzu, w amfiteatrze. Amfiteatry były tak usytuowane, aby nawet widz w ostatnim rzędzie słyszał wszystko, co zostało powiedziane na scenie. Treść tragedii nigdy nie była zupełnie nieznana widzom – autorzy bowiem poruszali w swych utworach tematy znane z mitologii. A mimo to przedstawienia wywoływały silne emocje, określane jako katharsis (oczyszczenie). Aktorzy występowali w maskach, ale nie zmieniali ich w trakcie
Tragedia Skojarz z Antygoną Sofoklesa Najstarszy i przez wiele lat uważany za najdoskonalszy gatunek dramatu. Stworzony w antycznej Grecji. Twórcy tragedii musieli przestrzegać wielu rygorystycznych zasad: Obowiązywała zasada trzech jedności (czasu – akcja rozgrywała się w ciągu jednego dnia, miejsca – akcja rozgrywała się w jednym miejscu, akcji – dotyczyła jednego wątku). Zasada decorum – o tematach poważnych można pisać tylko stylem podniosłym, poważnym, bohaterowie pochodzili z tzw. wysokich rodów
Karol Darwin Sformułował teorię ewolucji. Wstrząsnęła ona światem. Dzieło z 1859 roku: O powstaniu gatunków. Pomysł najbardziej bulwersujący: człowiek i małpa mają wspólnego przodka. Dmitrij Mendelejew Rosyjski chemik. Jego najważniejsze dzieło to zestawienie wszystkich znanych pierwiastków chemicznych w układ okresowy pierwiastków, zwany też tablicą Mendelejewa. Robert Koch Pokonał gruźlicę. W roku 1882 odkrył jej przyczynę – zarazek zwany odtąd prątkiem Kocha. Odkrył też tuberkulinę. Za wkład w walkę z gruźlicą, która w wieku XIX była chorobą
Wojna jest złem. Zawsze przynosi nieszczęście, śmierć, tragedię. Mimo to człowiek ciągle prowadzi wojny. „Miał być inny ten nasz XX wiek”. Nie był – w dobie najwyższego rozwoju cywilizacji ludzkość zafundowała sobie dwie wojny światowe, najokrutniejsze, wojny masowej zagłady. Ledwie zaczął się wiek XXI i trzecie tysiąclecie – świat zmroziła tragedia 11 września w Stanach Zjednoczonych, teraz trwa wojna na Ukrainie. Czy wojna jest przypisana historii ludzi? Jak zarysowała się w tekstach kultury? Była
Władca powinien być: SPRAWIEDLIWY – a więc musi przestrzegać prawa. Może sam je ustanawiać, ale powinien liczyć się z tradycją i opinią swych poddanych. A przede wszystkim z konsekwencjami swoich decyzji. Sprawiedliwy władca nie faworyzuje i nie prześladuje nikogo z poddanych, wszystkich traktuje równo. Sądząc winnych, nie może kierować się emocjami, ale zasadami prawa i dobrem państwa. ROZUMNY, MĄDRY – czyli odpowiedzialny za swoje decyzje. Powinien kierować się rozsądkiem, umieć ocenić panującą sytuację, powinien zasięgać opinii
Dlaczego cierpimy? Cierpienie stanowi nieodłączny element ludzkiego życia. Tak jak miłość, radość, szczęście, tak i cierpienie jest jednym z wielu doznań ludzkich. Cierpimy, ponieważ mamy uczucia, nie jesteśmy obojętni. Utrata ukochanej osoby, nieszczęśliwe wydarzenie czy po prostu brak powodzenia w życiu to powód do cierpienia. Cierpienie objawia się płaczem, chęcią schowania się przed światem, tzw. czarnymi myślami. Czasem jest bardziej spektakularne – kiedy cierpiący krzyczy, złorzeczy Bogu, życiu, innym ludziom, chcąc w ten sposób
Cechy młodości: wiara w ideały; entuzjazm, radość z życia; bunt; spór ze starszym pokoleniem: dzieci kontra rodzice spory epokowe, np. romantycy kontra klasycy, pozytywiści kontra romantycy; potrzeba przyjaźni i miłości; poszukiwanie autorytetów. Idealiści Ikar W co wierzył? W to, że ludzkie możliwości są nieograniczone. Jak się to objawiało? Wzbił się ku słońcu i przypłacił to śmiercią. Prometeusz W co wierzył? W to, że ludzie mają prawo do szczęśliwego życia. Jak się to objawiało?
W jakich ujęciach motyw zwycięstwa może się pojawić? Zwycięstwo w wojnie – wojny toczyły się we wszystkich epokach, toczą się także współcześnie. Zwycięstwo nad sobą samym, czyli nad własnymi słabościami, chorobą – to hasła wszystkich sportowców, podróżników, odkrywców. Aby coś osiągnąć, należy przede wszystkim uwierzyć we własne siły. Zwycięstwo idei – nawet kiedy pozytywny bohater umiera, zwycięża idea, którą on głosił. Zwycięstwo dobra nad złem – wszystkie znane Ci bajki z dzieciństwa
Jak może brzmieć temat? Pies – największy przyjaciel człowieka. Rozwiń w oparciu o znaną Ci literaturę i film. Zwierzęta jako bohaterowie literatury i filmu. Gdyby zwierzęta potrafiły mówić, to zapewne człowiek dowiedziałby się wielu gorzkich prawd o sobie. Forma dowolna. Mały, kudłaty i bezradny… A jednak to mój najlepszy przyjaciel. Zwierzęta – najsympatyczniejsze postacie literatury. Literacki lub filmowy bohater zwierzęcy, który dostarczył Ci najwięcej wzruszeń. Co sądzisz o zwierzętach? Czy masz wśród nich przyjaciół – prawdziwych lub literackich?
Opisz wyjątkowy dzień swojego życia! Ten dzień wakacji był naprawdę szczególny. Dzień niepodobny do innych. Dzień, na który czekałam. Najpiękniejsze dni mojego dzieciństwa. Tego dnia nigdy nie zapomnę. To był dzień spełnionych marzeń. Czy w Twoim życiu wydarzyło się coś, o czym warto napisać? Nawet jeśli całe życie wydaje się nudne i jednostajne, jest w nim pewnie kilka rzeczy, które warto zachować w pamięci. Co to może być? Spotkania Każdy z nas
Jak może być sformułowany temat? Możesz znaleźć się w świecie wybranej powieści (dramatu, komedii). Jaką wybierasz? Twoja podróż w przestrzenie znane Ci z lektur dzieł literackich. Chcę to zobaczyć, chcę ich spotkać. Jakie miejsca chciałbyś ujrzeć i jakie postacie ze znanych lektur spotkać? Oprowadzę cię po miejscach najciekawszych, znanych mi z własnej lektury książek. Jaki jest sens takiej podróży? Robimy to, aby ujawnić swoją znajomość lektur (prozaiczny) albo użyć swojej mocy twórczej (kreatywnej), żeby
Jak może być sformułowany temat? Oto rodzina, która zapewnia poczucie bezpieczeństwa i oparcie w trudnych sytuacjach. Piękny lub smutny dzień z życia znanej mi rodziny. Moja rodzina. Rodzina, którą chciałbym stworzyć. Rodzina – to jedno z najważniejszych ogniw w życiu człowieka. Jaką wartością jest, Twoim zdaniem, rodzina? Większość sprawdzających takie prace, chciałaby przeczytać, iż rodzina jest jedną z najważniejszych wartości, że kształtuje człowieka, wyposaża go w bagaż zasad, pojęć i poglądów. Jest też tą komórką społeczną, która pielęgnuje