Antyk (Powtórka)
Herakles był półbogiem. Synem Zeusa – spłodzonym z królową Alkmeną. Naturalne więc, że przez całe życie nienawidziła go i prześladowała prawowita żona Zeusa – Hera (zwłaszcza że podstępem nakarmiono Heraklesa pokarmem Hery, w wyniku czego stał się nieśmiertelny). Miał nadludzką moc. Jako niemowlę udusił dwa węże nadesłane przez Herę. Jego siła przysporzyła mu wiele sławy, ale i niemało kłopotów. Był bowiem bardzo gwałtowny i często wpadał w gniew – nie panował wówczas nad
Król Koryntu, faworyt bogów, bywalec Olimpu miał zgubną przywarę – plotkował. Nie umiał zatrzymać boskich sekretów dla siebie. W ogóle był spryciarzem, knuł rozmaite intrygi, używał do swych niecnych celów różnych sztuczek. Pewnego razu zdradził rzecz zbyt ważną i naraził się Zeusowi, który wysłał po niego boga śmierci. Nic z tego – Syzyf przechytrzył Hadesa starą (może wówczas jeszcze nie tak starą) pułapką: „pokaż mi, jak to się robi”, mianowicie okazał niezwykłe zainteresowanie
Ten słynny mit należy to mitów genealogicznych, gdyż przedstawia dzieje rodu. Lajos, syn Labdakosa był królem Teb. Wyrocznia delficka przepowiedziała, że jego syn zabije go i ożeni się z własną matką. Dlatego gdy jego żona Jokasta urodziła chłopca, przerażeni postanowili pozbyć się dziecka. Porzucili je w górach, a wcześniej przekłuli mu stopy, aby krew zwabiła dzikie zwierzęta. Niemowlę zostało jednak uratowane przez pasterza, który tamtędy przechodził. A że pasterz ten był poddanym króla Koryntu, zaniósł
Uwaga, wiersz Ernesta Brylla Wciąż o Ikarach głoszą, Różewicza Prawa i obowiązki i opowiadanie Iwaszkiewicza Ikar korespondują ze słynnym obrazem Pietera Bruegela pt. Upadek Ikara. Wyobraźmy to sobie: słońce wschodzi i zachodzi, ludzie pracują, toczą się tysiące spraw – choć gdzieś tam Ikar upada. Bruegel pokazuje tylko chłopięcą nogę – w centrum umieszcza oracza i wołu. Czyżby więcej szacunku miał dla trudu prozaicznej pracy niż wzniosłych uniesień? Podobnie można wnioskować z wiersza Ernesta Brylla Wciąż o Ikarach głoszą.
Był tytanem, a jego imię znaczy ,,przewidujący”. Prometeusz był wielkim przyjacielem ludzkości – wykradł bogom z Olimpu ogień, by podarować go ludziom. Według niektórych podań to on, Prometeusz, stworzył człowieka – z gliny i łez. Za dar ognia srodze zapłacił. Rozgniewany Zeus kazał przykuć go do skał Kaukazu, tam zaś zgłodniały sęp (lub orzeł) wyjadał mu odrastającą wciąż wątrobę. Po setkach lat męki Herakles zabił orła i uwolnił Prometeusza za zgodą Zeusa. „Ogień prometejski” Inaczej
Mit o Prometeuszu, który poświęcił się dla ludzkości, wykradając bogom z Olimpu ogień. Mit o Ikarze i Dedalu, praktycznym wynalazcy, i idealiście Ikarze, który leciał zbyt blisko słońca, stopił wosk swoich sztucznych skrzydeł i spadł. Mit o Syzyfie skazanym na wieczne wtaczanie głazu, który przy samym szczycie znów spadał – stąd pojęcie syzyfowej pracy. Mit o Narcyzie, który zachwycił się własną urodą. Mity o Korze i Demeter. Mit o jabłku niezgody i pięknej Helenie. Mit o kowalu Hefajstosie i jego żonie
Periodyzacja to podział na okresy i podokresy. Epoka starożytna to wielki przedział czasu – ponad dziesięć wieków różnej kultury, dziejów historii i obyczajów. Należy pamiętać, że w obszarze najbliższym nam geograficznie epokę tę zbudowały dwie cywilizacje: najpierw świat starożytnej Grecji, potem zaś Imperium Rzymskie. Dlatego mówimy o literaturze greckiej i rzymskiej jako o antyku. Uwaga! Obok antyku drugim, równoległym i równie ważnym źródłem naszej kultury (nie epoką!) jest Biblia. Początki literatury greckiej wiążemy z imieniem i twórczością Homera.
Starożytność Nazwa, którą ogarniamy cały dorobek ludzkości przed naszą erą. Kulturę, sztukę, wreszcie literaturę różnych narodów, jakie zaistniały przed narodzinami Chrystusa, objęto tą właśnie nazwą. Dlatego wrzucamy do tygla starożytności różne dzieła i dzieje literatur: Biblię, dorobek starożytnej Grecji i Rzymu, i Dalekiego Wschodu: Babilonii, Egiptu, Japonii itd. I mity greckie, i dzieje Gilgamesza, i delikatne, dawne, japońskie haiku – to starożytność. Bajeczna i niezwykle pojemna. Wycinek „obowiązujący” gimnazjalistę jest – mniej niż skromny. Antyk To termin
Termin pochodzi on od słowa classicus – tzn. wzorowy, pierwszorzędny, doskonały. Za taki właśnie doskonały wzór znano sztukę antyku i na długie wieki określiła ona kryteria piękna i poprawności w literaturze i sztuce europejskiej. Terminem „klasycyzm” określamy nie tylko twórczość starożytnych artystów, lecz także późniejsze prądy artystyczne odwołujące się do źródeł antycznych. Przykładem epoki przywołującej klasyczne piękno i kanony ustalone w starożytności może być sztuka renesansu lub oświecenia. Posiadają w swoim dorobku dzieła klasyczne – czyli
Nike – grecka bogini zwycięstwa. Wiele krajów przywoływało Nike podczas swojej historii, w niejednej stolicy turysta może oglądać jej posąg. Jest Nike warszawska i Nike paryska. Najsłynniejszy posąg – to Nike z Samotraki, z pierwszej połowy II w. p.n.e. – dziś tkwi w Luwrze, okaleczały: bogini na dziobie okrętu, nie ma rąk, głowy ani stopy. Nike warszawska – to Pomnik Bohaterów Warszawy z Placu Teatralnego. Bogini zwycięstwa (zresztą nie tylko wojennego) przedstawiana była jako młoda kobieta
Biblia i antyk to fundamenty cywilizacji europejskiej. O kulturotwórczej roli świata starożytnego świadczą nawiązania i odniesienia, które możemy odnaleźć w całej późniejszej literaturze. Przejdź do konkretu Nawiązania do starożytności podzielę na dwie grupy. Pierwsza to przywołanie postaci, wątków i motywów fabularnych, symboliki, metaforyki, frazeologii, a także wykorzystanie gatunków starożytnych mające na celu wskazanie uniwersalności pewnych stałych w kulturze motywów i analogii pomiędzy współczesnością a „dawnymi laty”. Druga to polemiki i nowe interpretacje mitów i wątków antycznych. Przykład przywołania Do antyku nawiązywał
Nawiązywano do kultury starożytności w różny sposób Czerpano z zasobu motywów, wątków, symboli zawartych w mitach, eposie, tragedii i poezji. Tradycja antyczna znajduje także odbicie we współczesnej poezji i prozie, wciąż nawiązują poeci i pisarze do mitu ikaryjskiego (np. wiersz Stanisława Grochowiaka pt. Ikar, Ernesta Brylla pt. Wciąż o Ikarach głoszą, opowiadanie Jarosława Iwaszkiewicza pt. Ikar). Do antyku nawiązywali twórcy renesansowi jak np. Jan Kochanowski, twórcy oświeceniowi np. Ignacy Krasicki, a także dziewiętnasto- i dwudziestowieczni prozaicy np. Stefan Żeromski. Twórcy
Takich uniwersalnych uczuć i postaw, które stały się tematem twórców starożytnych i nadal są żywe, jest nieskończenie wiele. Można wymienić tu miłość macierzyńską (uosabia ją choćby bogini Reja) i miłość siostrzaną (Antygona). Ważne miejsce w mitologii i literaturze biorącej motywy z mitów jest miłość kobiety i mężczyzny – przykładem może być miłość Parysa i Heleny, warto także pamiętać, że Afrodyta była boginią miłości, że temat ten podejmowali lirycy greccy m.in. Safona. Patriotyzm i umiłowanie ojczyzny to następny uniwersalny motyw
MIMESIS w dosłownym tłumaczeniu oznacza naśladowanie. Co ma naśladować sztuka? Rzeczywistość, musi odwzorowywać prawdziwe życie, kopiować prawdopodobne życiowo sytuacje. Według Pitagorasa najlepszą sztuką naśladującą przeżycia człowieka jest taniec. Inny uczony starożytny – Demokryt – poszukiwał odzwierciedleń życia w naturze. Platon natomiast w malarstwie i poezji. Pojęcie mimesis rozwinął Arystoteles w Poetyce. Według niego wszystko, co ukształtowała przyroda, człowiek może naśladować w malarstwie, rzeźbie, poezji, muzyce. W literaturze występują różne gatunki, które różnią się sposobem naśladowania:
Poezja tyrtejska Termin ten pochodzi od poezji Tyrteusza, poety podejmującego w swej twórczości motyw walki o ojczyznę. Poezja tyrtejska oznacza poezję czynu, zagrzewającą do walki, opiewającą bohaterstwo tych, którzy potrafią oddać życie dla swojego kraju. Tyrteusz (gr. Tyrtajos) – żył w VII w p.n.e. Zagrzewał do walki Spartan, którzy podobno właśnie dzięki jego poezji pokonali wroga. Sam Tyrteusz był wodzem w II wojnie meseńskiej. Uważał, że nie ma piękniejszej śmierci niż w pierwszym szeregu, podczas walki
Liryka to nazwa jednego z trzech rodzajów literackich (obok epiki i dramatu). Zawiera zasób utworów lirycznych, czyli liryków i innych gatunków, które w formie wierszowanej wyrażają uczucia, a nie opis. W starożytnej Grecji epoka liryki przypada na VII i VI w p.n.e. Wówczas liryka była zaliczana do muzyki i z muzyką była związana. Nazwa pochodzi od liry – instrumentu strunowego, popularnego w Grecji. Poezja liryczna wywodzi się bowiem z muzyki wykonywanej na lirze. Uwaga! Grecy dla określenia poezji lirycznej używali też
Arystoteles – nurt materialny Arystoteles (385-322 r. p.n.e.) – pilny uczeń Platona, stworzył teorię sprzeczną z idealizmem. Arystoteles był synem nadwornego lekarza króla Macedonii. Był sam potem nauczycielem królewicza Aleksandra Wielkiego. Ten człowiek twardo stąpał po ziemi i nie odpowiadała mu nauka, która prowadzi myśl ludzką poza realny świat. Idee czy nie idee Powiedział – badajmy ten świat, który znamy! Trzymajmy się tego, co możemy sprawdzić doświadczeniem – a idee?
Platon – pierwszy idealista Platon był uczniem Sokratesa, ale stworzył własne teorie, które zaważyły na całej późniejszej filozofii. Najważniejszy pomysł to jaskinia platońska. Oto wyobraźmy sobie, że żyjemy w jaskini, skuci kajdanami. Nie możemy obejrzeć się za siebie, patrzymy tylko na ścianę przed sobą, jak na ekran. A z tyłu bije światło jak w kinie. Co widzimy na ekranie? Tylko cienie – prawdziwych przedmiotów czy osób nie możemy dostrzec. Co z tego wynika? Jaskinia
W VII w. p.n.e. w starożytnej Grecji żył Tales z Miletu i jego uczniowie. Ich pomysły to według historyków początki filozofii. Tych pierwszych filozofów, między innymi Talesa, Heraklita, nazwano filozofami jońskimi. Oto co głosili: Tales z Miletu – WODA! Początkiem wszechrzeczy i pierwszym elementem istnienia jest woda! Jest konieczna do wszelkich form życia, co więcej, sama potrafi przekształcić się w inne formy, lód i parę. To woda jest prasubstancją! Tales z Miletu nazywany jest OJCEM FILOZOFII. Heraklit z Efezu
Iliada została stworzona na kanwie mitu o jabłku niezgody i dotyczy wydarzeń związanych z wojną trojańską. Eris – bogini niezgody, rzuciła na stół jabłko z napisem „Dla najpiękniejszej”. Trzy boginie: Hera, Atena i Afrodyta, poprosiły Parysa o rozstrzygnięcie sporu, której z nich należy to jabłko przyznać. Parys wybrał Afrodytę, gdyż bogini obiecała mu miłość najpiękniejszej na ziemi kobiety – Heleny. W konsekwencji Afrodyta pomogła Parysowi porwać Helenę do Troi (Parys był synem króla Troi – Priama), a Achajowie pod
