Dramat
Hamatria, czyli wina tragiczna to nie tylko konflikt dwóch równorzędnych racji, to pewna szczególna sytuacja egzystencjalna. Wyjaśnij to pojęcie na wybranych przykładach z literatury antycznej. Słowo „hamatria” pochodzi z języka greckiego i znaczy tyle, co błąd, przewinienie, grzech. Funkcjonuje ono jako termin teoretycznoliteracki (zajrzyj do Podręcznego słownika terminów literackich pod red. J. Sławińskiego!) i określa fałszywe rozumienie przez bohatera literackiego sensu jego sytuacji życiowej. Skutkiem błędnej oceny własnego położenia są
Jak wyglądał teatr grecki? Grecy bardzo cenili teatr, a festiwale teatralne były ważnym elementem ich kultury. Ciepły klimat Grecji pozwalał na to, by spektakle teatralne odbywały się na powietrzu. Stąd wzięła się nazwa amfiteatr. Teatry greckie miały specyficzną budowę, dzięki której widownia mogła pomieścić wiele osób, a głos aktorów był dobrze słyszalny. Tej funkcji – rezonatora dźwięku służyły również specjalne, noszone przez aktorów, maski. Oczywiście, aktorami mogli być tylko mężczyźni. Środek teatru
Genezy tragedii greckiej szukać należy, wg Arystotelesa, w dytyrambie i dramacie satyrowym. Dytyramby były odmianą liryki chóralnej, związane początkowo z kultem boga Dionizosa. W dramatach satyrowych występowali natomiast przebrani za kozły lub satyrów aktorzy. Stąd prawdopodobnie nazwa tragedii: tragon ode – to pieśń kozła. Tragedia starożytna miała bardzo ustrukturyzowaną budowę, zupełnie odmienną od tej, którą znamy dziś. Składała się z następujących części: prologos – aktor wygłasza zapowiedź treści tragedii parodos – wejście chóru na
Nawiązania do Antygony Jak się okazuje, bohaterka mitu i tragedii Sofoklesa podziałała na wyobraźnię twórców różnych epok. Oto niektóre z tych nawiązań: I. W antycznych tragediach dwa razy wątek losów Antygony podjął Eurypides (Fenicjanki), a także Ajschylos w dramacie Siedmiu przeciw Tebom. II. Późniejsze dramaty nawiązujące do Antygony: Godzina Antygony Artura Marii Swinarskiego, dramat w trzech aktach (Paryż, 1960) – konflikt między sześcioma polskimi żołnierzami walczącymi po stronie rewolucji hiszpańskiej (substytut chóru z tragedii greckiej), chcącymi
Cechy antycznej tragedii Zasada trzech jedności czasu (ograniczenie czasu tragedii najwyżej do jednej doby) miejsca (umiejscowienie akcji tylko w jednym miejscu) akcji (ograniczenie treści do jednego, głównego wątku) Istnienie konfliktu tragicznego – dwóch równorzędnych akcji, spośród których nie można dokonać dobrego wyboru. Cokolwiek zrobią bohaterowie, i tak zaprowadzi ich to do nieuchronnej katastrofy. Katharsis – wywoływanie u widza uczucia litości i trwogi. Ograniczona liczba aktorów – na scenie występuje najwyżej trzech aktorów (oprócz Chóru)
Akcja tragedii dzieje się w Tebach, przed pałacem króla Edypa. Z opowieści kapłana, który przyszedł do Edypa w imieniu ludu, dowiadujemy się, że w mieście panuje epidemia dżumy. Zrozpaczeni Tebańczycy proszą króla o pomoc. Jednocześnie pojawia się Kreon – szwagier Edypa – przynosząc wieści z wyroczni apollińskiej: zaraza będzie trwała doputy, dopóki z miasta nie zostanie wypędzony morderca poprzedniego króla – Lajosa. Edyp zarządza śledztwo i w tym celu wzywa
Bohater tragiczny Najbardziej znany model antycznego tragizmu znajduje się w Antygonie Sofoklesa. To konieczność wyboru spośród dwóch równorzędnych racji; konflikt między nimi nieuchronnie prowadzi do katastrofy. Antygona mogła pochować brata i zapłacić życiem za złamanie zakazu Kreona, mogła też uszanować prawo państwowe i narazić się na wyrzuty sumienia i karę bogów. Zauważ, że tragizm Edypa (Król Edyp) jest inny, nie ma swojego źródła w konflikcie tragicznym! Według Arystotelesa warunkiem tragizmu
Według Sofoklesa – Fatum Starożytni Grecy uważali, że nad jego przebiegiem naszego życia czuwają trzy mojry – boginie przeznaczenia: jedna przędzie nić ludzkiego życia, druga ją zwija, trzecia przecina, gdy nadchodziła chwila śmierci. Człowiek nie może więc decydować o swoim życiu, jest igraszką w rękach bogów. Owszem, jest w stanie dokonywać wyborów, ma wolność działania. Tyle że wszelkie jego starania, aby uniknąć nieprzychylnego losu, z góry są skazane na niepowodzenie.
Wraz z rozwojem dramatu rozwijał się także sam teatr jako budowla. W jego przemyślanej i wielokrotnie modyfikowanej konstrukcji wyodrębniły się pewne stałe miejsca, spełniające określone funkcje. Orchestra, czyli tanecznia (od tego dzisiejsza nazwa orkiestra), to zaczątek właściwego teatru – prostokątny lub kolisty plac, na którym stał i wykonywał swoje partie utworu chór. Skene (od tego dzisiejsza nazwa scena) to drewniany barak służący i jako garderoba, i jako dekoracja wypełniająca tło akcji; był pomysłem Ajschylosa. Proskenion (od
Jeden z najstarszych, obok komedii, gatunków dramatu. Jej istotą jest konflikt tragiczny, który dotyczy głównego bohatera. Cechy: Przedstawione wydarzenia oparte są na znanych widzom mitach. Akcja tragedii rozwija się wokół nieuchronnego, niemożliwego do rozwiązania konfliktu. Mamy do czynienia ze zderzeniem zamiarów bohatera i nadrzędnych czynników (Fatum, wola bogów, klątwa). Edyp nie chciał być zabójcą ojca, pragnął być dobrym i sprawiedliwym władcą, doprowadzić królestwo do rozkwitu, być dobrym mężem i ojcem… Wyszło zupełnie inaczej. Główny
Zasada trzech jedności Wydarzenia Króla Edypa rozgrywają się (przed pałacem królewskim w Tebach). To, co się dzieje w innych miejscach, jest opowiadane przez bohaterów, np. Kreon relacjonuje swą wizytę u wyroczni, posłaniec z Koryntu informuje Edypa o śmierci jego przybranego ojca (jedność miejsca). Akcja tragedii obejmuje jeden dzień (jedność czasu). Utwór jest jednowątkowy – koncentruje się na docieraniu przez Edypa do prawdy o własnym losie i konsekwencjach zdobytej wiedzy (jedność
Wyjaśnij pojęcia mimesis i katharsis z poetyki antycznej, przywołując konkretne przykłady literackie. Co to jest mimesis i katharsis? Mimesis w dosłownym tłumaczeniu oznacza naśladowanie. Co ma naśladować sztuka? Rzeczywistość, musi odwzorowywać prawdziwe życie, kopiować prawdopodobne życiowo sytuacje. Według Pitagorasa najlepszą sztuką naśladującą przeżycia człowieka jest taniec. Inny uczony starożytny – Demokryt – poszukiwał odzwierciedleń życia w naturze, Platon w malarstwie i poezji. Pojęcie mimesis rozwinął Arystoteles w Poetyce. Według niego wszystko, co ukształtowała przyroda, człowiek
Historia Edypa Edyp pochodzi z mitycznego rodu Labdakidów. Jest on synem króla Teb Lajosa, który ściągnął klątwę na ród. Lajos będąc w gościnie na dworze Pelopsa, uwiódł a następnie porzucił jego syna Chrysipposa. Za ten występek Pelops rzucił klątwę na ród Lajosa. Wyrocznia delficka przepowiedziała Lajosowi, że umrze on z ręki syna, który później poślubi swą matkę. Gdy więc urodzi się ów syn, Lajos kazał przekłuć mu stopy i porzucić w górach. Jednak
Antygona pochodzi z mitycznego ród Labdakidów, nad którym ciążyła klątwa, będąca konsekwencją występku króla Teb Lajosa. Lajos kiedy był u króla Pelopsa uwiódł jego syna. Kiedy go porzucił i chłopak popełnił samobójstwo, ojciec chłopca rzucił klatwę na Lajosa. Wyrocznia delficka przepowiedziała Lajosowi, że dziecko Jokasty zostanie jego zabójcą i ożeni się z własną matką. Jest kochającą córką Edypa i Jokasty, siostrą Ismeny, Polinejkesa, Eteoklesa, narzeczoną Hajmona (syna Kreona). Cechy charakteru Antygona
Antygona pochodziła z nieszczęsnego rodu Labdakidów. Była jednym z czworga dzieci Edypa – króla Teb i Jokasty – swej matki i zarazem… babki. Wyrocznia przepowiedziała Edypowi straszliwy los – miał zabić ojca i ożenić się z matką. Przepowiednia ta wypełniła się, a gdy matka-babka Antygony poznała tę okropną prawdę, popełniła samobójstwo, ojciec zaś z rozpaczy wykłuł sobie oczy. Władzę w Tebach przejęli jej bracia. Wybucha jednak między nimi spór o nią – to też klątwa, którą rzucił na nich ojciec
Reguły obowiązujące w tragedii greckiej 1. Zasada trzech jedności Jedność miejsca – wszystkie zdarzenia rozgrywały się w jednym miejscu (w komnacie, na placu przed pałacem itd.) To, co się działo poza tą przestrzenią, było relacjonowane – np. przez posłańca. Jedność czasu – wszystko musiało odbyć się w jak najkrótszym czasie (w ciągu jednej doby). Dążono do tego, by czas akcji pokrywał się z czasem spektaklu. Jedność akcji – prezentowano jeden wątek akcji, bez rozwijania epizodów
Wybitni dramatopisarze greccy („wielka piątka”) Tespis (VI w. p.n.e.) – legendarny pierwszy tragik, wprowadził pierwszego aktora, który występował w różnych rolach i prowadził dialog z chórem. Ajschylos (525-456 r. p.n.e.) – wprowadził drugiego aktora, ale nadal przeważały partie chórowe z koryfeuszem. Kładł duży nacisk na dekoracje, ulepszał stroje aktorów – powłóczyste szaty i wyższe koturny. Autor dziewięćdziesięciu tragedii, z których zachowało się dziewięć, w tym Oresteja, Błagalnice. Sofokles (496-406 r. p.n.e.) – wprowadził trzeciego aktora i postacie kobiece, dzięki czemu
Tak. Całość dziejów Edypa i jego rodu to jakby obraz skonstruowany na potwierdzenie tezy: Nie unikniesz swojego losu, to, co przepowiedziała wyrocznia, musi się spełnić i nie ma od tego ucieczki. Nawet jeśli przyszłość uchyli rąbka swej tajemnicy. To właśnie fatalizm – konieczność i nieodwołalność zdarzeń, które mają nastąpić. Zauważmy, że Lajos wiedział, iż syn ma go zgładzić – więc pozbył się go. Edyp dowiedział się, że według wyroczni zabije ojca –
Sofokles nawiązuje do mitu Labdakidów. Antygona jest córką Edypa, a siostrą Polinejkesa i Eteoklesa oraz Ismeny. Sofokles umieszcza akcję tragedii w chwili, gdy obaj bracia już nie żyją. Walcząc o władzę, doprowadzili do wojny – Eteokles nie dopełnił umowy i po roku panowania nie odstąpił tronu bratu Polinejkesowi, a Polinejkes, uzyskawszy w królestwie Argos pomoc, napadł na Teby, aby dochodzić swoich praw. Obaj bracia giną, a władzę obejmuje Kreon. Eteoklesa nakazuje pochować jako bohatera, ze wszelkimi honorami. Jeśli
Tragedia – gatunek dramatyczny powstały w starożytnej Grecji, obejmuje utwory, których ośrodkiem i motorem akcji jest nieprzezwyciężony konflikt między dążeniami wybitnej jednostki a siłami wyższymi, czyli tragizm. Mówiąc inaczej, bohaterowie tragedii są uwikłani w konflikt tragiczny, a ich czas, działanie są uzależnione od siły wyższej, Fatum. Co to jest „fatum”? Inaczej los lub przeznaczenie. Starożytni Grecy wierzyli, że człowiek ma przypisany z góry, zaprogramowany los, bieg wydarzeń w życiu, których nie da się uniknąć. Właśnie Fatum decydowało o dziejach
