ANTYK
Antygona musi wybrać między dwoma racjami, z których obie są równie ważne i sprzeczne ze sobą. Jako kochająca siostra, wierna prawu boskiemu czuje się zobowiązana do pochowania i uczczenia zwłok brata Polinejkesa. Jeśli tego nie uczyni, nie tylko ciało zmarłego zostanie pohańbione, lecz – według wierzeń religijnych Greków – dusza Polinejka nie zazna spokoju. Z kolei, z drugiej strony Antygona wejdzie w konflikt z prawem państwowym, gdyż Kreon zabronił pod karą śmierci pochować Polinejkesa, uznając go za
Sofokles nawiązuje do mitu Labdakidów. Antygona jest córką Edypa, a siostrą Polinejkesa i Eteoklesa oraz Ismeny. Sofokles umieszcza akcję tragedii w chwili, gdy obaj bracia już nie żyją. Walcząc o władzę, doprowadzili do wojny – Eteokles nie dopełnił umowy i po roku panowania nie odstąpił tronu bratu Polinejkesowi, a Polinejkes, uzyskawszy w królestwie Argos pomoc, napadł na Teby, aby dochodzić swoich praw. Obaj bracia giną, a władzę obejmuje Kreon. Eteoklesa nakazuje pochować jako bohatera, ze wszelkimi honorami. Jeśli
Jeśli tragedia przedstawia tragiczne losy, musi być napisana bardzo poważnie. Na tym właśnie polega decorum. Poważny temat wymaga poważnego stylu. Tragedii czy eposowi przypisany był styl wysoki, odpowiednie postacie, wydarzenia odpowiedniej rangi. Żadnych żartów, śmiechów, chichów. Nie przystoi również do tragedii wyprowadzić ani postaci z ludu, ani rubasznego humoru – to domena komedii. Takie były reguły i nikt zasady decorum nie naruszał. Kto w literaturze nowożytnej odważył się wystąpić przeciw decorum? Nawet w tragicznych
Inaczej los lub przeznaczenie. Starożytni Grecy wierzyli, że człowiek ma przypisany z góry, zaprogramowany los, bieg wydarzeń w życiu, których nie da się uniknąć. Właśnie fatum decydowało o dziejach bohaterów takich jak Edyp czy Kreon. To, co zrządzone przez bogów, musiało nastąpić – stąd pogląd, który głosi, iż życie to ułożony z góry scenariusz i wszystko w nim jest zaplanowane – nazywa się fatalizmem. Także słowo fatalny – czyli nieszczęsny, zły, pochodzi od fatum, gdyż zapowiedziane
Jest to inaczej nieszczęśliwe zbłądzenie bohatera, które polega na zderzeniu rzeczywistej sytuacji bohatera z tym, co wie on na własny temat, np. popełnia zbrodnię, czyn, który wynika z niewiedzy. Przykładem sytuacji, w której zaistniała ironia tragiczna, jest moment, kiedy Edyp zabija Lajosa i żeni się z Jokastą, nie wiedząc, że są to jego rodzice, a wręcz przeciwnie, przecież uciekł z Koryntu, aby uniknąć spełnienia przepowiedni, iż zabije własnego ojca i ożeni się z matką. Zobacz: Co to jest fatum?
Popularnością wśród greckich tragików cieszyła się historia Edypa i jego rodziny – Antygona (sztukę o takim tytule napisał nie tylko Sofokles, ale i Eurypides oraz kilku innych mniej znanych tragików), Król Edyp, Edyp w Kolonie Sofoklesa. Równie popularne były motywy związane z wojną trojańską – Filoktet (sztukę pod takim tytułem napisał i Ajschylos, i Sofokles, i Eurypides), Ajas Sofoklesa oraz późniejsze losy jednego z bohaterów trojańskich, Agamemnona, zamordowanego przez żonę Klitajmestrę. Śmierć ojca pomszczona przez jego dzieci to temat
Tragizm – jest to sytuacja, w której bohater musi dokonać wyboru pomiędzy dwoma równorzędnymi racjami. Każda decyzja, jaką podejmie, będzie miała negatywne skutki. Konflikt tragiczny – istota tragedii – to istnienie dwóch równorzędnych racji, pomiędzy którymi nie sposób dokonać wyboru. Przykładem mogą być losy bohaterów Sofoklesa. Nieszczęsny bohater znajduje się niejako w sytuacji bez wyjścia. Jeśli wybierze decyzję a – przegra, jeśli b – też przegra. Trzeciego wyjścia nie ma. Przyznasz, że to
Z reguły trzech jedności zrezygnował Szekspir, za co został ostro skrytykowany przez większość swoich współczesnych. Dopiero po jakimś czasie odstąpienie Szekspira od klasycznych wzorców zostało uznane za arcygenialne. Szekspir wprowadził sceny zbiorowe, zrezygnował z chóru, przenosił akcję z miejsca na miejsce (zmiany scenografii), przeplatał ze sobą kolejne wątki, zakłócając następstwo czasowe, rozbudował wątki poboczne. Reguły trzech jedności przestrzegał Jan Kochanowski w Odprawie posłów greckich… jedność miejsca – plac przed pałacem króla Priama, jedność
Jest to zasada jedności miejsca, czasu i akcji. Jedność miejsca polega na umieszczeniu akcji i bohaterów w danym miejscu, np. na dziedzińcu pałacowym. Widzowie oglądają aktorów tylko w tym miejscu, wydarzenia, które dzieją się poza nim (poza sceną) są relacjonowane, opowiadane przez przybywające postacie. Jedność czasu polega na dążeniu twórców antycznych do tego, aby czas trwania akcji równał się czasowi trwania tragedii na scenie. Istniały zatem sztuki, których akcja ograniczała się do kilku godzin,
Znany nam dzisiaj gatunek dramatyczny, podzielony na akty i sceny, różni się całkowicie od tragedii starożytnej. Początkowo tragedia składała się z następujących części: prologos – aktor wygłaszał zapowiedź tragedii, parodos – wejście chóru na scenę i odśpiewanie pieśni, epeisodion – czyli „epizod”, część akcji, stasimon – czyli komentarz chóru, epeisodion – kolejne wydarzenia, stasimon – znów komentarz chóru, kommos – scena lamentu, exodos – końcowa pieśń i wyjście chóru. Zwróć uwagę, że epejsodiony, czyli
MIMESIS w dosłownym tłumaczeniu oznacza naśladowanie. Co ma naśladować sztuka? Rzeczywistość, musi odwzorowywać prawdziwe życie, kopiować prawdopodobne życiowo sytuacje. Według Pitagorasa najlepszą sztuką naśladującą przeżycia człowieka jest taniec. Inny uczony starożytny – Demokryt – poszukiwał odzwierciedleń życia w naturze. Platon natomiast w malarstwie i poezji. Pojęcie mimesis rozwinął Arystoteles w Poetyce. Według niego wszystko, co ukształtowała przyroda, człowiek może naśladować w malarstwie, rzeźbie, poezji, muzyce. W literaturze występują różne gatunki, które różnią się sposobem naśladowania:
Dramat wywodzi się ze świąt Dionizosa, czyli boga urodzajów i wiecznej beztroski, lecz także boga narodzin i śmierci. Ze świętem Dionizosa łączyły się specjalne obrzędy i procesje. W miastach (wiosną) odprawiano Dionizje Wielkie, na wsiach (jesienią) Dionizje Małe. Pieśni obrzędowe nazwane były dytyrambami. Z dytyrambu wykształcił się dialog Koryfeusza (przewodnika chóru) z chórem. Koryfeusz dał także początek pierwszemu aktorowi, którego wprowadził Tespis (VI w. p.n.e.). W VI w. p.n.e. z chóru wyodrębniają się aktorzy: pierwszego wprowadził Tespis, dwóch
Określenia „skargi Simonidowe” użył Kochanowski w Trenach, ale nie tylko on znał siłę strof Symonidesa, który jak nikt inny potrafił wzbudzać żal i wzruszenie słuchaczy. Słuchając patetycznych strof Symonidesa – ludzie płakali. Jeśli więc utwór ma siłę wzbudzenia takiej reakcji, to mamy właśnie do czynienia ze łzami Symonidesa. Nie mów nigdy – człowiecze – co przyniesie ci jutro, Nie obliczaj jak długo będzie trwać czyjeś szczęście: Los odmieni się zanim lotna mucha
Anakreontyk – utwór poetycki, sławiący uroki życia, erotykę, biesiady. Twórcą tego gatunku był Anakreont, żyjący w VI w. p.n.e. poeta, który opiewał Erosa – bożka miłości, taniec i ucztowanie. Przykładem mogą być utwory pt. Słodki bój, Igraszki, Piosenka. Są krótkie, zgrabne, jakby przeznaczone do uczt i rozrywek, do flirtowania z damami – i takie zresztą obrazy z greckiego życia rejestrują. Słodki bój – ,,bój z Erosem” – ,,na pięści”, to oczywista przenośnia, skoro potrzebne do tego będą
Safona – pierwsza poetka, patronka twórczości kobiecej jest postacią otoczoną legendą, opowieści o jej życiu ocierają się o plotkę – i dlatego wszystkiego do końca nie wiadomo. Żyła na wyspie Lesbos, pochodziła z arystokratycznej rodziny, zgromadziła wokół siebie krąg dziewcząt (thisasos – wyznawczynie Afrodyty), które kształciła – aż wychodziły za mąż i opuszczały wyspę. Pisała wiersze o miłości, bardzo kobiece, także o sztuce i jej wartości. Plotkarze uczynili z Safony lesbijkę, twierdząc, że wyspa Lesbos jest właśnie ojczyzną miłości
Poezja tyrtejska Termin ten pochodzi od poezji Tyrteusza, poety podejmującego w swej twórczości motyw walki o ojczyznę. Poezja tyrtejska oznacza poezję czynu, zagrzewającą do walki, opiewającą bohaterstwo tych, którzy potrafią oddać życie dla swojego kraju. Tyrteusz (gr. Tyrtajos) – żył w VII w p.n.e. Zagrzewał do walki Spartan, którzy podobno właśnie dzięki jego poezji pokonali wroga. Sam Tyrteusz był wodzem w II wojnie meseńskiej. Uważał, że nie ma piękniejszej śmierci niż w pierwszym szeregu, podczas walki
Termin ten pochodzi od poezji Tyrteusza, poety podejmującego w swej twórczości motyw walki o ojczyznę. Poezja tyrtejska oznacza poezję czynu, zagrzewającą do walki, opiewającą bohaterstwo tych, którzy potrafią oddać życie dla swojego kraju. Tyrteusz (gr. Tyrtajos) – żył w VII w p.n.e. Zagrzewał do walki Spartan, którzy podobno właśnie dzięki jego poezji pokonali wroga. Sam Tyrteusz był wodzem w II wojnie meseńskiej. Uważał, że nie ma piękniejszej śmierci niż w pierwszym szeregu, podczas walki
Liryka to nazwa jednego z trzech rodzajów literackich (obok epiki i dramatu). Zawiera zasób utworów lirycznych, czyli liryków i innych gatunków, które w formie wierszowanej wyrażają uczucia, a nie opis. W starożytnej Grecji epoka liryki przypada na VII i VI w p.n.e. Wówczas liryka była zaliczana do muzyki i z muzyką była związana. Nazwa pochodzi od liry – instrumentu strunowego, popularnego w Grecji. Poezja liryczna wywodzi się bowiem z muzyki wykonywanej na lirze. Uwaga! Grecy dla określenia poezji lirycznej używali też
Liryka to nazwa jednego z trzech rodzajów literackich (obok epiki i dramatu). Zawiera zasób utworów lirycznych, czyli liryków i innych gatunków, które w formie wierszowanej wyrażają uczucia, a nie opis. W starożytnej Grecji epoka liryki przypada na VII i VI w p.n.e. Wówczas liryka była zaliczana do muzyki i z muzyką była związana. Nazwa pochodzi od liry – instrumentu strunowego, popularnego w Grecji. Poezja liryczna wywodzi się bowiem z muzyki wykonywanej na lirze. Liryka w Grecji Strofy safickie Imię Safony kojarzy się
Liryka grecka przekazała potomnym urozmaicone miary wierszowe, nazwy gatunków, a także sposoby ujmowania w poezji ludzkich uczuć i wzruszeń. Tyrteusz pozostał w świadomości ludzi symbolem poety bojownika, patrioty głoszącego, że zaszczytnie jest bić się i umierać za ojczyznę. Od jego poezji wziął się i funkcjonuje po dziś dzień termin „poezja tyrtejska”. Rzecz to piękna zaprawdę, gdy krocząc w pierwszym szeregu, Ginie człowiek odważny, walcząc w obronie ojczyzny. Safona piewczyni miłości, która wprowadziła strofę saficką, czyli zbudowaną z czterech wersów,
