Renesans w Polsce
Wybierz np. Jana Kochanowskiego i Mikołaja Sępa Szarzyńskiego Argumenty za wyborem: możliwość przywołania wielu utworów spójna, jednolita wizja Boga, świata i człowieka Argumenty przeciw: niejednolita wizja Boga, świata i własnej egzystencji (ewolucja poglądów) możliwość przywołania tylko jednego zbioru wierszy: Rytmy abo wiersze polskie BÓG w Pieśniach (w tym słynny hymn: Czego chcesz od nas, Panie…) i w tłumaczeniu Psalmów Dawidowych Kochanowski wielbi Boga – Stwórcę świata, dobroczyńcę człowieka. w Trenach –
Publicystyka jest działem piśmiennictwa najmniej trwałym i uniwersalnym. Jak każdy typ literatury silnie sprzęgniętej z rytmem dziejących się wypadków przemija wraz z czasem, by ustąpić pola następnym palącym kwestiom. Jest formą wypowiedzi na tematy najbardziej aktualne, ma ambicję poprawiania rzeczywistości, a przynajmniej korygowania jej elementarnych błędów. Próbuje oddziaływać na opinię publiczną, kształtować jej poglądy, dlatego posługuje się metodą perswazji. Wiąże się więc nieodłącznie z impresywną funkcją języka. Komentuje, przedstawia fakty
Ważne informacje: Utwór jest parafrazą ody Do Mecenasa Horacego – tematem jest więc rola i nieśmiertelność poety. Pieśń XXIV zamyka zbiór – można się zatem spodziewać, że będzie swego rodzaju podsumowaniem snutych w całym cyklu rozważań. Cechy kompozycyjne: Utwór składa się z 6 zwrotek, a każda z nich z 4 trzynastozgłoskowych wersów (średniówka po 7. sylabie; 7+6). Rymy parzyste. Utwór przybiera postać mowy zwróconej do słuchaczy: teza (zwrotki 1. i 2.) – poeta nie umrze, tak
Cechy twórczości Renesansowy klasycyzm. Praktykuje gatunki antyku. Nawiązuje do Horacego w formie i treści. Liczne nawiązania do mitologii. Dba o kunsztowną budowę utworów. Buduje dzieła harmonijne. Operuje metaforą, epitetami, licznymi środkami stylistycznymi. Nurty, pojęcia stoicyzm humanizm epikureizm horacjanizm – idea złotego środka patriotyzm Możliwe tematy Renesansowa filozofia w wybranych pieśniach. Obraz Boga w wierszach Kochanowskiego. Koncepcja poety i poezji. Piękno natury i wsi. Jak poeta postrzega powinności obywatelskie? Portret ojca
1. Relacja człowiek – Bóg Człowiek bez Boga jest niczym i nie osiągnie żadnych wartości. Bóg – pokój, piękno, prawo, szczęście, Wiekuista Mądrość. Człowiek – proch, cień, istota „rozdwojona w sobie”. Nie ma już tej ufności i bliskości pomiędzy człowiekiem a Bogiem, jaką spotkaliśmy w twórczości Jana Kochanowskiego. 2. Życie ludzkie – walka Walka z szatanem, Walka z pokusami, ciała i świata. To, co u Jana z Czarnolasu było uporządkowaną harmonią, w poezji Sępa-Szarzyńskiego staje się terenem walki. 3. Wartości prawdziwe
Jan Kochanowski (1530–1584) Nazywany Janem z Czarnolasu (gdzie mieszkał wraz z rodziną), ojcem poezji polskiej. Choć przed nim zdarzały się utwory pisane po polsku, dziś z podziwem patrzymy na bogactwo języka i środków poetyckich używanych przez Kochanowskiego, który na długi czas ustanowił wzorce poetyckie naśladowane przez innych artystów. Skojarz gatunki fraszki Ponad 300 krótkich utworów, które Kochanowski tworzył przez całe życie. Często dzieli się je na utwory z tzw. okresu dworskiego – gdy poeta
Od czego zacząć? Człowiek nosi w sobie potrzebę zdobycia głębokiej wiedzy o sobie samym, o otaczającym go świecie. Nurtują go też pytania o to, czy istnieje jakaś inna, wyższa, lepsza rzeczywistość. Jeżeli tę rzeczywistość nazywa Bogiem (jak czynili m.in. twórcy renesansowi), to pyta, jak wygląda oblicze Stwórcy: czy jest On Bogiem zemsty czy miłości, pojednania czy kary. Jaki jest stworzony przez Niego świat: czy jest to miejsce przyjazne i przytulne, czy nieprzyjemne i wrogie. I wreszcie on
Jan Kochanowski jako autor „Trenów”: zbolały ojciec, perfekcyjny artysta czy rozczarowany filozof? Wszystkie trzy role spełnia Jan Kochanowski jako autor cyklu Trenów. Może to trochę oburzać. Bo jak to – artysta i filozof? Chodzi przecież o Urszulkę, zmarłą ukochaną córkę poety, spadkobierczynię talentu… O nią chodzi, jej chciał poświęcić swoje wiersze, wyrazić swój ból, więc chcemy widzieć w Kochanowskim przede wszystkim zbolałego ojca. I tak jest, ale to za mało. Mówi się nawet, że Treny mają
Pieśni – filozofia życia Jana Kochanowskiego Zbiór Pieśni Jana Kochanowskiego ukazał się w 1586 roku już po śmierci poety. Składał się on z dwóch, liczących każda po dwadzieścia pięć pieśni ksiąg oraz dołączonej do nich Pieśni świętojańskiej o Sobótce. Utwory Kochanowskiego wydane zostały (w opracowaniu poety) w drukarni Łazarzowej, czyli Januszewskiej. Można pozwolić sobie na stwierdzenie, że w Pieśniach zawarł Kochanowski swój program poetycki i filozoficzny. Utwory zawarte w tomie
Żywot człowieka poczciwego Mikołaja Reja, który propaguje model życia harmonijnego, uporządkowanego, w zgodzie z naturą. Znajdziemy w jego koncepcji elementy epikureizmu i stoicyzmu. Antyczny umiar oraz korzystanie z dóbr natury to też ideały renesansowe. Pieśni i fraszki Jana Kochanowskiego. Pieśni refleksyjne, w których chwali dzieło stworzenia Boskiego (podobnie jak w Psalmach), urodę świata, swojego domostwa – jest to renesansowa afirmacja życia, miłości, także poezji. Cnota i rozum to wartości, którym hołduje. Przywołuje hasła epikurejskie (korzystaj z chwili, chwytaj dzień!)
TEMATY renesansowej literatury O ojczyźnie mówili: Mikołaj Rej Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej Piotr Skarga, Kazania sejmowe. O filozofii istnienia, konstrukcji wszechświata i człowieku: Mikołaj Rej – Żywot człowieka poczciwego – wizja życia zgodnego z naturą. Jan Kochanowski – wszechświat: harmonijna, pełna ładu, reguł przyrody, misterna struktura. Jan Kochanowski – Treny – załamanie renesansowej wizji ładu wszechświata i powrót do niej. O wzorcach postępowania (pareneza): Mikołaj Rej
Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem – Rej jako obserwator – prześmiewca – szermierz nowych idei. W Krótkiej rozprawie… Mikołaj Rej ujawnił talent do wnikliwej obserwacji świata, wychwytywania jego sprzeczności i kwitowania ich rubasznym humorem. Utworowi nadał kształt udramatyzowanej sceny, w której występują przedstawiciele trzech stanów społecznych ówczesnej Rzeczypospolitej: szlachty, duchowieństwa i chłopstwa. „Powiadacze”, jak nazywa ich autor, wiodą ze sobą polemiczny dialog, odsłaniający napięcia klasowe, krytykujący
Odpowiedź na to pytanie odnaleźć można w samych Trenach. Wprawdzie, nazywając córeczkę słowiańską Safoną (Safona to sławna grecka poetka, żyjąca na przełomie VII i VI wieku p.n.e.), wyraźnie sugeruje Kochanowski jej niezwykły talent poetycki, ale nie możemy traktować jako rzeczywistości słów Urszulki, którymi żegna ona swoją matkę: Już ja tobie, moja matko, służyć nie będę Ani za twym wdzięcznym stołem miejsca zasiędę; Przyjdzie mi klucze położyć, samej precz jechać, Domu rodziców swych
Postacie Odprawy posłów greckich Odprawa posłów greckich Jana Kochanowskiego to sztuka pozostająca wzorem literatury zaangażowanej. Utwór o wymowie politycznej adresowany do zwierzchników państwa, na których spoczywa odpowiedzialność za jego losy, napomina do dbania nie tylko o własne interesy, ale powierzone im interesy ogółu. I dlatego nie traci na aktualności! Charakterystyka bohaterów Antenor – człowiek honorowy, prawy, nieprzekupny, wierzący, żyje zgodnie z nakazami boskimi. Jego mądrość, modelowa postawa moralna, odwaga cywilna oraz patriotyzm składają
Ideał władcy, ascety i rycerza należał do epoki poprzedniej. W renesansie zaczęto głosić nowe postawy i kuto wzorce godne naśladowania. Oto one. Wzór ziemianina Bohater Żywota człowieka poczciwego Mikołaja Reja Rozważnie gospodaruje i zarządza majątkiem. Dba o umiar i harmonię życia. Jest zapobiegliwy, ufa rozumowi i naturze, dba o rodzinę, czeladkę, jest spokojny o przyszłość. Nie jest zbyt uczony. Pouczenia Reja dotyczą także wychowania młodzieży, ożenku i pożytków ze starości. Ideał patrioty Antenor z Odprawy posłów greckich Jana Kochanowskiego
Obraz Boga w Trenach ulega zmianie w stosunku do tego, jaki dominował w dotychczasowej twórczości poety. Wcześniej często pojawiał się w niej zachwyt nad wspaniałym porządkiem pełnego dobroci świata, rozumnie rządzonego przez Boga. Wyrazem miłości i zaufania do takiego Stwórcy jest Hymn (Czego chcesz od nas, Panie). Przypomnij sobie jednak, że i przed Trenami wizerunek Boga nie był tylko jednoznacznie optymistyczny. Obie fraszki O żywocie ludzkim sugerują niejako obojętność Boga wobec człowieczej codzienności; choć, przyznać trzeba, obojętność
Jan Kochanowski pierwszy w literaturze polskiej uczynił małe dziecko pełnoprawnym bohaterem utworu literackiego. Urszulka, która „więcej nad trzydzieści miesięcy nie miała” (Tren XII), była dzieckiem niezwykłym, utalentowanym, zasługującym na miano „Safo słowieńskiej”. To oczywiste, że poeta nie mógł łatwo pogodzić się ze stratą utalentowanej córki i dał temu wyraz w Trenach. Chyba najpiękniejszy, a zarazem najbliższy prawdy portret Urszulki znajdujemy w Trenie VIII, w którym w prostych słowach mówi się
Obrazy wsi w literaturze renesansu. Renesansowe utwory pokazujące obrazy wsi można wyraźnie podzielić na dwie grupy: idealizujące życie na wsi (Pieśń świętojańska o Sobótce Jana Kochanowskiego, Żywot człowieka poczciwego Mikołaja Reja ), pokazujące wieś – zwłaszcza sytuację chłopów – w sposób realistyczny (Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem Mikołaja Reja, Żeńcy Szymona Szymonowica). Wstęp pracy powinien wprowadzić ten podział – literackie tradycje sielanki i zachwyt nad życiem ziemiańskim łączą się w literaturze renesansu
Chociaż Mikołaj Rej nie był typowym humanistą i określenia „poeta doctus” na pewno nie można mu przypisać, to jednak obcowanie z jego twórczością pozwala przyjrzeć się, przynajmniej w pewnej mierze, głównym trendom, kierunkom, tendencjom literatury renesansu. Związki z epoką są wielostronne, obejmują kilka zasadniczych kwestii. Oto najważniejsze z nich: Pisarstwo Reja reprezentuje rozpowszechniony w kulturze renesansu model literatury popularnej, operującej „niskim stylem”, zanurzonej w życiu, w fizyczności, wielbiącej niewyszukany, jowialny
Żywot człowieka poczciwego stanowi jedną z części obszernego dzieła Zwierciadło, będącego zgodnie z tym, co sugeruje tytuł, lustrzanym odbiciem życia obyczajowego w Polsce szesnastowiecznej. Sam Żywot… uważa się za przetransponowaną artystycznie biografię autora, za nakreślonym tam wzorem osobowym szlachcica ziemianina kryje się sam pisarz. Czym zatem winien odznaczać się ów ziemianin, którego Rej określa mianem „poczciwy”? Po pierwsze, ów „człowiek poczciwy” jest wpisany w kolisty czas natury, podporządkowany jej odwiecznemu,
