Dwudziestolecie międzywojenne
Czas rewolucji i wynalazków. Epoka ogromnych kontrastów. W literaturze i sztuce – wiele różnych kierunków artystycznych (od skrajnej awangardy do tradycji!), ciekawych dzieł, wybitnych twórców. To czas jazzu, radia i kina, królami masowej wyobraźni stają się Charlie Chaplin czy Rudolf Valentino. W Stanach – czasy prohibicji i sławnych gangsterów, takich jak Al Capone. Król Anglii abdykuje, by ożenić się ze swoją ukochaną – amerykańską rozwódką Wallis Simpson. Świat „zmaleje” – coraz powszechniejsze staną się dopiero co
Na mapie poetyckiej dwudziestolecia międzywojennego zajął miejsce całkowicie odosobnione. Nie należał do żadnego z ówczesnych ugrupowań literackich, nie brał udziału w krzykliwym, kontestacyjnym życiu warszawskich i krakowskich środowisk artystycznych. Wtopiony w pejzaż polskiej prowincji, najpierw w Hrubieszowie, potem w Zamościu kreował swoje tajemnicze, poetyckie bezświaty, dystansując się wobec awangardowych trendów, którym hołdowali poeci ze stolicy. We wspomnieniach i anegdotach jawi się jako niepokaźny człowiek urody bardzo przeciętnej. Jego niewielki wzrost stał
W niezwykłej atmosferze rodzinnego domu od najmłodszych lat wzrastał w przeświadczeniu, że ma zostać geniuszem. Jego ojciec – Stanisław Witkiewicz – znakomity malarz (twórca stylu zakopiańskiego) wychowywał syna w kulcie indywidualizmu i nieprzeciętności. Aby uniknąć ograniczeń swobodnego rozwoju i wypaczenia psychiki, jakie, zdaniem Witkiewicza – seniora, niósł system szkolny, nie posłał małego Stasia do żadnej szkoły, ale wybrał dla niego domową edukację. Nie miała wiele wspólnego z powszechnie praktykowaną nauką u
Pierwotnie powieść miała nosić tytuł Schematy i uzasadniać tym samym, że konwencje obyczajowe, stereotypy myślowe, role społeczne determinują kształt naszej osobowości, kierują naszym postępowaniem. W trakcie pracy nad utworem autorka odeszła nieco od wstępnych zamierzeń, postanowiła poszerzyć problematykę psychologiczną powieści o krąg rozważań filozoficznych. Obiektem najwyższego pisarskiego zainteresowania Nałkowskiej była analiza złożonych motywów ludzkiego postępowania, nawet tych najbardziej ukrytych, jak ślepe instynkty i popędy. Człowiek nie istniał dla niej jako
Wydana w 1924 roku powieść Żeromskiego stała się przyczyną sporów nie tylko stricte literackich, ale także politycznych. Szczególne emocje wzbudziła ostatnia scena powieści, w której to główny bohater maszeruje na Belweder. Odczytana nie do końca trafnie, jako wyraz akceptacji dla rewolucyjnego zrywu, wywołała ostrą krytykę zwłaszcza ze strony konserwatywnych środowisk ziemiańskich i burżuazyjnych. Zmusiła samego Żeromskiego do wielokrotnego tłumaczenia się i wyjaśniania, iż sens końcowej sceny jest zupełnie inny, nie
Świat między wojnami Daty graniczne: 1918-1939 11 października 1918 r. we francuskim Compiègne podpisano zawieszenie broni między aliantami a Niemcami. Było to zakończenie I wojny światowej. Finał epoki – rok 1939 zakończył burzliwe dwudziestolecie. . Hasła epoki Zobaczyć świat inaczej! Odrzucić naśladownictwo, odtwarzanie – tworzyć świat od nowa, po swojemu układać i komponować jego elementy! Niech atelier artysty będzie swoistym laboratorium, a twórca kreatorem! Nie ma jednego wzorca piękna – dzieła obłąkanych,
Najważniejsze wydarzenie: Polska niepodległym krajem!!! 11 XI 1918 – odzyskanie niepodległości po 123 latach niewoli. Atmosfera w odzyskanej ojczyźnie Entuzjazm. Radość z odzyskanej wolności. Entuzjazm i optymizm młodych, upojenie życiem – oto charakterystyka środowisk artystycznych początków dwudziestolecia. Poeci, pisarze odrzucili wielkie narodowe tematy, zapragnęli pisać nareszcie o pięknie, wiośnie, miłości… Wybuch energii twórczej. Nawet prowokacyjne i demonstracyjne zerwanie z tematami narodowymi i wyzwoleńczymi. Już są niepotrzebne! „Ojczyzna moja wolna, wolna, więc zrzucam z ramion płaszcz Konrada” – oznajmia
Przedwiośnie Stefana Żeromskiego Powieść Temat: Przedwiośnie jest powieścią polityczną – jest próbą ustosunkowania się pisarza do aktualnych spraw kraju, przedstawia groźbę istniejącej sytuacji, krytykuje, lecz szuka także dróg reformy. Powieść przedstawia dzieje młodego chłopaka – Cezarego Baryki. Jego życiorys (rewolucja w Baku, wojna polsko sowiecka, ziemiaństwo, Warszawa) jest ilustracją poszukiwania własnej drogi w życiu, ale i prawdy o Polsce. Co jest ważne? Pisarz konfrontuje w utworze trzy różne drogi naprawy Polski:
Autor Franz Kafka – pisarz pesymistyczny. Jeden z najważniejszych twórców dwudziestego wieku. Zdominowany przez ojca, chory na gruźlicę, niezadowolony ze swojej biurowej pracy, niezdecydowany w sprawie miłości… Kim był? Geniuszem czy cichym urzędnikiem od ubezpieczeń? Z pewnością można go nazwać ofiarą sprzeczności: na przykład – talent artysty a nużąca praca w biurze. Własne marzenia, a silna osobowość surowego ojca. Pragnienie miłości i rezygnacja z małżeństwa. W końcu pochodzenie – Kafka
Mistrz neologizmów, autor utworów bardzo poważnych i… tych dla dzieci. Julian Tuwim (1894-1953) Poeta, urodzony w Łodzi i z Łodzią często kojarzony, choć mieszkał także w Warszawie i na emigracji. Znany przede wszystkim z grupy poetyckiej Skamander, jednej z czołowych grup dwudziestolecia międzywojennego. W czasie wojny przebywał na emigracji, w 1946 r. wrócił do kraju. Możemy go więc wiązać z dwoma epokami literackimi: dwudziestoleciem międzywojennym i literaturą powojenną. Był bardzo płodnym twórcą. Pisał utwory o bardzo zróżnicowanym nastroju – wystarczy wspomnieć
Dziwne stwory jak Dusiołek, ludzkie pokraki jak Bajdała, niby-śmieszne historyjki, w których ukryte są poważne pytania i problemy dotyczące ludzi, wszechświata i Boga. Bolesław Leśmian (właśc. Lesman) (około 1878*-1937) Poeta, eseista, jeden z najwybitniejszych prozaików polskich XX w. Pochodził ze spolszczonej rodziny żydowskiej (jego kuzynem był Jan Brzechwa). Lata szkolne aż do studenckich Leśmian spędził na Ukrainie (w Kijowie), gdzie ukończył wydział prawa. Około 1901 r. Leśmian przebywał już w Warszawie, w 1903 r. wyruszył w podróż
Na pierwszy rzut oka sytuacja wygląda banalnie: panicz uwodzi córkę kucharki, ale żeni się z „odpowiednią” panną. Jak w wielu romansach mamy oszukiwaną żonę, zemstę odrzuconej kochanki itp. A jednak Nałkowska od pierwszego zdania każe nam zerwać ze schematyzmem myślenia: Krótka i piękna kariera Zenona Ziembiewicza, zakończona tak groteskowo i tragicznie, dała się teraz od strony tego niedorzecznego finału rozważyć całkiem na nowo. Połączenie sprzecznych określeń uniemożliwia jednoznaczną ocenę losów
Jaka to epoka? Bolesław Leśmian jest poetą dwóch epok – Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego. Zawsze możesz o nim pisać: W 1937 r. w mowie pogrzebowej ku czci pisarza Roman Kołoniecki (polski poeta oraz tłumacz poezji francuskiej) nazwał Leśmiana wielkim poetą, który umiał „anielsko świat lekceważyć”, a zarazem „tak zmysłowo go kochać”. Poetyckie neologizmy Leśmiana są szeroko znane. Wprowadził on do polskiej liryki takie istoty, jak Śnigrobki, Dusiołki, Znikomki i
Co to za typ bohatera? Typowy przedstawiciel swojego pokolenia – urodził się w 1900 r., więc w chwili odzyskania niepodległości przez Polskę miał 18 lat, przeżył I wojnę i uczestniczył w wojnie 1920 r., także w bitwie, która przeszła do historii pod nazwą „cudu nad Wisłą”. Bohater dojrzewający – taki, którego osobowość i poglądy właśnie się kształtują. Szukający swojego miejsca w życiu. Charakterystyka – kwestionariusz osobowy Wiek: w chwili, gdy poznajemy bohatera, ma 14 lat i jest uczniem gimnazjum w Baku na
Marcel Proust i jego rewolucja w dziedzinie prozy To oczywiście nowatorski cykl powieściowy W poszukiwaniu straconego czasu. Jak pokpiwają niektórzy, nie należy czytać tego dzieła przed ukończeniem czterdziestego roku życia – mamy więc jeszcze czas. Ale może warto zapamiętać, że jest to cykl złożony z następujących tomów: W stronę Swanna (1913), W cieniu zakwitających dziewcząt, Strona Guermantes, Sodoma i Gomora, Uwięziona, Nie ma Albertyny, Czas odnaleziony (1927). Dzieło to, to zarazem wielkie epitafium prozy dziewiętnastowiecznej,
Kim jest człowiek? Czy możliwe jest poznanie go w pełni? Jak na jednostkę wpływa społeczeństwo? To pytania pojawiające się w literaturze dwudziestolecia międzywojennego. W okresie tym rozwija się psychologia, a zainteresowanie nią widać także w literaturze, podobnie jak różnego rodzaju inspiracje filozoficzne: Bergsonizm – przeświadczenie o wyższości intuicji nad naukowymi metodami opisu świata. „Nasza osobowość, budując się w każdej chwili z nagromadzającego się doświadczenia, zmienia się nieustannie”. Freudyzm – psychika ludzka jest bardziej skomplikowana, wielopoziomowa (id, ego, superego).
11 listopada 1918 r. to jedna z najradośniejszych dat w polskiej historii – po 123 latach niewoli i staraniach kilku pokoleń udało się wreszcie odzyskać niepodległość. Dlatego w Polsce dominują wówczas nastroje szczęścia i optymizmu, inaczej niż na Zachodzie, gdzie doświadczenia I wojny światowej wywołały katastrofizm, pesymizm. Młodzi poeci cieszą się ze zwolnienia z obowiązku pisania głównie o sprawach narodowych. To męczące dziedzictwo poddawane jest teraz dyskusji, a do literatury wchodzą nowe tematy: życie codzienne, fascynacja teraźniejszością… Bardzo wielu pisarzy
Ważną cechą literatury lat 1918-1939 jest niezwykła wręcz różnorodność. W kulturze tego okresu sąsiadują ze sobą kierunki artystyczne, które wyraźnie odwołują się do tradycji, z tendencjami awangardowymi, zrywającymi z dorobkiem poprzednich epok. Do pierwszej grupy należą np. neoklasycyzm czy akmeizm (klasycyzujący nurt w poezji rosyjskiej). Ich twórcy: Thomas Stearns Eliot, Paul Valéry, a także Anna Achmatowa czy Osip Mandelsztam są dalecy od eksperymentów formalnych, proponują poezję intelektualną o kunsztownej formie. Kierunki awangardowe –
1. Ważnymi myślicielami i naukowcami okresu międzywojennego byli między innymi Albert Einstein, Zygmunt Freud, Iwan Pawłow, William James. Podane zostały pojęcia określające ich światopogląd bądź kierunek, jaki stworzyli. Które z nich przyporządkowano błędnie? a) Albert Einstein – behawioryzm b) Zygmunt Freud – psychoanaliza c) Jwan Pawłow – teoria względności d) William James – pragmatyzm 2. Behawioryzm to teoria, która zakłada, że: a) wiedzę o człowieku należy budować tylko na podstawie
1. Wymień najważniejsze, Twoim zdaniem, wydarzenia historyczne dwudziestolecia międzywojennego. a) …………………………………………………………………………………………………………………………………… b) …………………………………………………………………………………………………………………………………… c) …………………………………………………………………………………………………………………………………… d) …………………………………………………………………………………………………………………………………… 2. Wymień tendencje filozoficzne Europy dwudziestolecia międzywojennego. Jedną krótko scharakteryzuj. Odp. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3. Podaj prawidłową odpowiedź. Surrealizm głosił: a. oderwanie od rzeczywistości, odwrót od jej imitowania i naśladowania; b. że należy uwolnić wyobraźnię artysty od nakazów, a należy eksponować sny, wizje, głębsze pokłady psychiki ludzkiej; c. że naturalne kształty należy sprowadzić do
