EPOKI LITERACKIE
Biografia Odyseusza Imię: Odyseusz lub Odys, łacińskie – Ulisses. Jego imię – szczególnie rzymskie: Ulisses – symbolizuje przebiegłość. Kiedy trzeba, bohater ten ucieka się do podstępu, a nawet kłamie. Odyseusz był królem Itaki, mężem wiernej Penelopy. Nie chcąc brać udziału w wojnie trojańskiej udaje obłąkanego, jednak jego podstęp zostaje odkryty. Z żalem opuszcza swą żonę oraz narodzonego właśnie syna Telemacha i wraz z innymi królami greckimi udaje się pod Troję. Przez dziesięć
Powieść – co to za gatunek? Powieść – to gatunek należący do epiki, prozatorski, obszerny, prezentujący świat i zdarzenia dotyczące bohaterów. Cechą powieści jest obecność narratora i świata przedstawionego. W świecie powieści rozgrywa się fabuła, określone są czas i przestrzeń, wyznaczeni bohaterowie główni i poboczni. Powieść może opowiadać o zwykłych ludziach i zdarzeniach prawdopodobnych, ale także o fantastycznych lub wyobrażonych. Jak to było Powieść kształtuje się jako nowożytny i popularny
Kiedy powstał wiersz? Bema pamięci żałobny rapsod powstał w 1851 r., w rocznicę śmierci generała Józefa Bema. Józef Bem uczestniczył w powstaniu listopadowym, walczył w Wiośnie Ludów, potem w wojsku tureckim. Stał się dla Norwida symbolem nieugiętej postawy w walce o wolność wszystkich ludów. Motto utworu Mottem utworu są słowa Hannibala – kartagińskiego wodza: Przysięgę złożoną ojcu aż po dzisiejszy dzień tak zachowałem. Poeta podkreślił w ten sposób patriotyzm Józefa Bema, który mimo służenia pod innymi sztandarami (w armii
Adam Mickiewicz odgrywa kluczową rolę w kreacji polskiej poezji patriotycznej. Wpłynął na to czas historyczny – lata niewoli, którą bardzo boleśnie odczuwali poeci, zesłanie, emigracja, próby walk niepodległościowych. Do tej pory w polskiej literaturze mieliśmy do czynienia z liryką patriotyczną bardziej reformatorską niż emocjonalną – jak na przykład Pieśni Jana Kochanowskiego czy wiersze Wacława Potockiego. Na tle tym oryginalnie rysuje się Hymn do miłości ojczyzny Ignacego Krasickiego. Tymczasem w romantyzmie
Autor – Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy) był jednym z najbardziej kontrowersyjnych i ekscentrycznych artystów XX w. Powieściopisarz, dramaturg, krytyk sztuki, malarz, rysownik, filozof, matematyk. Uznano go za prekursora awangardy, tak w prozie, jak i w dramacie. Kiedy 17 września 1939 r. armia radziecka wkroczyła do Polski, Witkacy popełnił samobójstwo. Epoka – dwudziestolecie międzywojenne. Stalin rozpoczyna swe dyktatorskie rządy. W Niemczech rodzi się faszyzm. Hitler dochodzi do władzy.. Rodzą się: ekspresjonizm, futuryzm,
Dramat realizmu socjalistycznego (1949-1956) To sztuki dydaktyczne zgodne z nakazem ideologicznym o tematyce propagandowej. Ponieważ był to teatr sztuczny, nie przetrwał długo. Kontynuacje dramatu tradycyjnego Rozpoczęły się wraz z końcem wojny i trwają nadal. Częściej zmienna bywa tu tematyka niż konstrukcja dramatu – o prawdopodobnych realiach, umotywowanej akcji i realistycznych bohaterach. Tworzyli ten typ: Jerzy Szaniawski Dwa teatry, Kowal, Pieniądze i gwiazdy. Leon Kruczkowski Niemcy, Pierwszy dzień wolności. Jaki typ dramatu uprawiał Jerzy Szaniawski? Dramat nowych
Renesans Ludzie renesansu nazwali minione wieki średnimi i deprecjonowali epokę – siebie uznając za spadkobierców świetnego antyku. Mimo to jednak w literaturze odrodzenia można się dopatrzyć przykładów kontynuowania pewnych średniowiecznych wątków i motywów bądź nawiązywania do średniowiecznych wzorców literackich i kulturowych. Wiekom średnim zawdzięcza renesans popularność literatury parenetycznej, moralizatorskiej. Przykład: Żywot człowieka poczciwego Mikołaja Reja, Dworzanina Łukasza Górnickiego. Wiele dramatów Williama Szekspira odbywa się właśnie w scenerii średniowiecznej. Szekspir szukał inspiracji w kronikach i eposach wieków średnich.
Twórcy Młodej Polski Gabriela Zapolska Autorka naturalistycznych dramatów i powieści była… osobowością oryginalną i prowokującą otoczenie! To ona wymyśliła termin:, ,zmowa mężczyzn” upatrując w niechęci wszelkich dyrektorów i reżyserów przyczyny niepowodzeń własnych i koleżanek. Zresztą Zapolska uważała się za aktorkę, nie za pisarkę, pragnęła rywalizować z samą Heleną Modrzejewską, tymczasem przeszła do historii jako literatka. Niestety, nie miała szczęścia w życiu osobistym, ma na koncie dwa nieudane małżeństwa, a wszelkie jej próby związania się z kimś kończyły się w rezultacie
Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego formułują teorię Polski jako mesjasza narodów, a Polaków jako narodu wybranego. Paryż. Rok 1832. Wielka Emigracja. Polacy na obczyźnie nie są wcale pogodzeni… W tej sytuacji istnieje wielka potrzeba idei i programu, który by ich połączył. Adam Mickiewicz pisze Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego w nadziei, że dzieło to spełni taki właśnie cel. . Czym jest historia? Na to pytanie odpowiada Mickiewicz, że jest to teren, na którym
Europejska sztuka realizmu Wiernie odtworzyć realny świat! Takie zadanie postawili sobie pisarze epoki – i nie tylko oni. Identyczny cel przyświecał twórcom sztuk plastycznych. Realizm jest więc najważniejszym nurtem w malarstwie tych czasów. Malarz realizmu chce mówić prawdę o swoim świecie, stwarzać fotografie ludzkiego życia, a nie tylko wybierać uznane przez autorytety akademickie. Oprócz realizmu odnotujmy też modny wówczas nurt historyczny (naszym mistrzem w tej dziedzinie był przecież Jan Matejko), a dla ciekawych – zjawisko prerafaelitów.
Julian Tuwim był najbardziej reprezentatywnym poetą Skamandra, a jego twórczość jest znamienna i ważna w historii międzywojennej literatury. . Etapy twórczości poety I okres – młodzieńczy, obejmuje lata 1918-1926 Był to etap radosny, w którym twórczość mieszała się z działalnością w kawiarniach i kabaretach, okres studencki – imprez i skandali, dynamicznego ruchu artystycznego w Warszawie. W życiu Tuwima to epoka Pikadora, „wojna o wiosnę” – skandal, jaki wywołał swoim „grzesznym” wierszykiem, pisanie do
Tadeusz Konwicki stosował w swojej twórczości trzy stałe charakterystyczne elementy: Bohater Jest to najczęściej człowiek chory na amnezję (utratę pamięci), z reguły rówieśnik autora. Piętnem jego psychiki są ciągłe powroty do czasów wojny. To człowiek-każdy – wtłoczony w historię i uzależniony od jej biegu. Często prześladuje bohatera motyw „wykonania wyroku” – z wielostronną analizą tego wydarzenia, motyw partyzantki, w której uczestniczył. Oczywiście, nie jest to bohater jedyny. Bywa nim też morderca kobiet (Nic albo nic) lub
Bona Sforza (1494-1557) W czasach, gdy od kobiety – także królowej – oczekiwano głównie urody i uległości, poślubiona Zygmuntowi Staremu mediolańska księżniczka nie ukrywała swego silnego charakteru. Dynamiczna, starannie wykształcona, nie chciała żyć w cieniu męża. Marzyła, by stać się władczynią z prawdziwego zdarzenia, bardziej niż dworskie rozrywki interesowała ją polityka i ekonomia. Zależało jej na wzmocnieniu państwa, stworzeniu silnej monarchii i utrzymaniu dynastii, dlatego starała się skupić wokół siebie stronnictwo dworskie. Kupowała też majątki
Jako romantyzm krajowy określa się dzieła poetów, którzy w dobie romantyzmu tworzyli na terenie kraju, w Polsce, nie zaś na emigracji. Należy bowiem uświadomić sobie, że Mickiewicz, Słowacki, Krasiński, a nawet późniejszy Norwid – pisali swoje główne dzieła za granicą. Tymczasem to jeszcze nie cały romantyzm. Na terenach rozbiorowej Polski także istniało życie literackie, była grupa poetów, która kraju nie opuściła, i ich dorobek literacki nazywa się romantyzmem krajowym. Jest jeszcze jedno miano, jakim
W pozytywizmie dominuje proza Chyba nigdy przedtem w polskiej literaturze proza nie była tak ważna i nie miała tak wybitnych osiągnięć. Podstawowym gatunkiem literackim została, oczywiście, powieść. Najpierw modna była powieść tendencyjna (np. Marta), potem powieść realistyczna (np. Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej). Powieść tendencyjna Była skomponowana tak, by udowadniać założoną z góry tezę – np. konieczność kształcenia warstw niższych. Zrodziła się z postulatów utylitaryzmu. Oznacza to, iż ma ona nie tylko bawić, ale przede
Ludzie, którzy tworzyli dwudziestolecie Poeci: starsi: Stefan Żeromski, Bolesław Leśmian, Leopold Staff – ci, którzy zaczynali w Młodej Polsce, a w dwudziestoleciu prezentują już twórczość dojrzałą. młodzi: skamandryci (Julian Tuwim, Jan Lechoń, Antoni Słonimski, Kazimierz Wierzyński, Jarosław Iwaszkiewicz), futuryści (Jasieński, Wat, Czyżewski, Stern), awangardziści (Julian Przyboś, Józef Czechowicz), samodzielni (Władysław Broniewski, Konstanty Ildefons Gałczyński). Poetki: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Kazimiera Iłłakowiczówna. Pisarze: Maria Dąbrowska, Zofia Nałkowska, Maria Kuncewiczowa. Twórcy awangardowi: Witkacy, Witold Gombrowicz, Bruno
Tematyka religijna – zajmuje niewątpliwie pierwsze miejsce w powyższym zestawieniu. Tu zaliczymy żywoty świętych i lirykę maryjną, modlitwy i kazania, moralitety i misteria oraz dramat liturgiczny oraz wiersze religijno-dydaktyczne: Skarga umierającego. Bogurodzica XIII wiek, Żale Matki Boskiej pod Krzyżem. Śmierć (danse macabre) – to te utwory, które zawierają motyw tańca śmierci, modny w literaturze i sztukach plastycznych. François Villon – Wielki testament, motyw danse macabre w literaturze, śmierć Rolanda w Pieśni o Rolandzie. Miłość – pojawia się w poematach i romansach
Mikołaj Sęp-Szarzyński O poecie: Żył krótko i jeszcze w czasach renesansu, bo w latach 1550-1581. Uznajemy go jednak za prekursora baroku. Zmarł młodo, pozostawił zbiorek Rytmy abo wiersze polskie, które wydał pośmiertnie jego brat. Niewiele wiadomo o utalentowanym twórcy: pozostały dokumenty procesów czy pożyczek, jakie zaciągnął, informacje o zagranicznej edukacji i podróżach (był zapewne we Włoszech), bywał na dworach Starzechowskich i Tarłów. Był Sęp-Szarzyński człowiekiem wykształconym, a jego poezje ceniono wysoko, choć w 30 lat po śmierci popadł w zapomnienie
Wyspa Robinsona Cruzoe Robinson trafił tu na skutek katastrofy statku, którym podróżował. Jest rozbitkiem skazanym na samotność na bezludnej wyspie. Spędzi tu niemal 29 lat! Początkowo zupełnie sam, później z Piętaszkiem, organizuje na wyspie życie, tworzy swoistą dwuosobową społeczność. Przez lata odczytywano jego losy jako obraz ludzkiej siły i zaradności, powstała powieść o przetrwaniu, o tym, jak człowiek może pokonać przeciwności losu i własną samotność. Daniel Defoe napisał klasyczną powieść przygodową – ale podjął też
Co się dzieje w powieści? Jej treść to kilka epizodów z życia pisarza-pilota, luźno powiązane opowieści o przygodach samego twórcy, jego przyjaciół i napotkanych ludzi. Ważne miejsce w powieści Saint-Exupéry’ego zajmuje Sahara. Pustynia jest tu zjawiskiem natury, którym autor jest zafascynowany, miejscem sprawdzającym człowieka i obnażającym prawdę o ludzkości. Pisarz wraca myślą do oazy, opisuje obyczaje mieszkańców pustyni, Maurów i ich niebezpieczną „przyjaźń” z białymi; samotnego, starego sierżanta z posterunku w Mauretanii, sierżanta, który płakał na widok ludzi i marzył o pięknej kuzynce
