EPOKI LITERACKIE
Filozofia pozytywna Pozytywizm to jeden z głównych nurtów filozofii XIX nawiązujący do niektórych pomysłów oświeceniowych. Tylko w Polsce nazywa się tak całą epokę literacką – ale właśnie bezpośrednio od teoretycznych dzieł filozofów europejskich. W połowie XIX wieku terminy „filozofia pozytywna”, „pozytywizm” stały się popularne za sprawą sześciotomowego dzieła francuskiego filozofa i socjologa Augusta Comte’a – Kursu filozofii pozytywnej. Autor wskazywał w nim na konieczność zreformowania życia społecznego tak, aby zapanowały
Stanisław Ignacy Witkiewicz (1885-1939) Witkacy – bo tak się nazwał w odróżnieniu od ojca, także literata i krytyka literackiego Stanisława Witkiewicza – był umysłem wszechstronnym, renesansowym. Witkacy to malarz, powieściopisarz, krytyk literacki, poeta i nade wszystko dramaturg i reformator teatru. Przerósł swoją epokę, jego oryginalne pomysły, wizje, nowatorstwo teatralne przekroczyło ramy dwudziestolecia. Jest twórcą filozoficznej teorii Czystej Formy – którą stosował przede wszystkim do teatru i dramatu. To, co stworzył w dramacie, kontynuowali wybitni twórcy powojenni
Mianem poetów podziemia, poetów apokalipsy spełnionej określa się ludzi młodych, urodzonych około roku 1920, którzy wkraczali w dojrzałość i tworzyli w czasie wojny i okupacji. Byli poetami czynu – wcielali w działanie i udowadniali w życiu prawdę głoszonych przez siebie słów, dlatego nazwano ich tyrteuszami. Ujrzeli świat zagłady – śmierć, upadek dawnego świata, rozpad wartości moralnych – dlatego nazwano ich pokoleniem apokalipsy spełnionej. Wojna określiła ich młodość, odebrała im dojrzałość,
O czym jest Odyseja? Na Odyseję Homera składają się 24 księgi opowiadające o tułaczce Odyseusza spod Troi do ojczyzny – Itaki. Dziesięć lat jest na wojnie, a kolejnych dziesięć zabiera mu, obfitująca w przygody, podróż do domu. Czym jest Odyseja? Odyseja jest opowieścią o wielkiej podróży. Niesie w sobie myśl, że życie ludzkie jest wędrówką obfitującą w przygody, wybory, powodzenia i porażki. Jest pochwałą życia – najważniejszy wybór Odyseusza to odrzucenie nieśmiertelności. Jest eposem o człowieku i ludzkiej
Pamiętaj, że zabytki języka a zabytki literatury to co innego! Słowa, zdania, wreszcie utwory pisane po polsku w średniowieczu – to zabytki języka polskiego. Pozwalają zrekonstruować w pewnej mierze język średniowiecznych Polaków, a także śledzić rozwój polszczyzny. Całe teksty literackie napisane po polsku – to już zabytki literackie. Czym się różnią zabytki języka od zabytków literatury polskiej? Zabytki literatury badamy nie tylko ze względu na język, lecz także treść, kompozycję, przesłanie. Są zarazem
Ramy czasowe i podział polskiego romantyzmu 1818 – teoretyczny początek. Kazimierz Brodziński wydał rozprawę O klasyczności i romantyczności, tudzież o duchu poezji polskiej, w której stwierdził fakt istnienia w kulturze europejskiej dwu nurtów artystycznych, klasyczności i romantyczności. 1822 – praktyczny początek romantyzmu. Adam Mickiewicz wydał Ballady i romanse – zbiór 14 ballad, który praktycznie, literacko realizował założenia romantyzmu. 1822-1830 – wstępna faza romantyzmu. Młodzi twórcy krystalizują swój program, piszą młodzieńcze utwory, przesycone baśniowością i uczuciowością. Powstaje w tym czasie wiele
Epoka Współczesność Tragiczne doświadczenia II wojny światowej (holokaust). Dzieło Tom opowiadań Pożegnanie z Marią (1948) Ważne utwory: Pożegnanie z Marią, Dzień na Harmenzach, U nas w Auschwitzu…, Proszę państwa do gazu, Ludzie, którzy szli. Forma utworu Narrator: człowiek obeznany z realiami obozu – vorarbeiter Tadek; zamierzona kreacja autorska, choć imię sugerowałoby autobiograficzność tekstu. Narracja: behawiorystyczna – więźniowie przedstawiani od strony gestów i zachowań (redukcja psychiki). Opis: bardzo szczegółowy, niekiedy brutalny. Język: pozbawiony emocjonalności, liczne idiomy nazywające
Legenda o świętym Aleksym To jeden z najważniejszych zabytków polskiej literatury. Jest to polskie tłumaczenie popularnego żywotu świętego – Aleksego. Nie jest jedyne, ale najsłynniejsze i reprezentatywne zarówno dla gatunku, jak i typu ascety, średniowiecznego wzorca parenetycznego. Treścią Legendy… są dzieje Aleksego, które spełniają wszelkie wymogi modelu biografii świętego. Mamy więc opis narodzin i młodości, jego małżeństwa, które się nie spełnia, bowiem młodzian złożył ślub czystości i wyruszył na tułaczkę. Obserwujemy upokorzenia i ubóstwo, które znosi
Jeśli będziesz pisać o wierszach Tetmajera W poezji Tetmajera szukaj dekadentyzmu – zwłaszcza w pierwszym okresie swej twórczości poeta często tworzył liryki przepojone dekadenckim światopoglądem. Sprawdź, którego ze sztandarowych postulatów epoki dotyczy utwór: czy postrzegania świata i człowieka w myśl nastroju dekadenckich, czy nirwany, czy sztuki, czy piękna natury? Jeśli piękno, to Tatr – nie zdziw się, jeśli wiersz pejzażowy będzie sławił urodę gór, wówczas też – obok zachwytu naturą
Psychoanaliza (freudyzm) – od nazwiska twórcy Zygmunta Freuda. Freud zadał podstawowe pytanie: Co jest przyczyną lęków, nerwic, nierównowagi człowieka? Jak do nich dotrzeć? Gdzie tkwią? Odpowiedź Freuda: nie wszystko człowiek sobie uświadamia. Usiłował poprzez hipnozę, analizę snów, skojarzeń, a nawet pomyłek językowych pacjenta znaleźć przyczynę, która powoduje chorobę. Odkrył, że psychika ludzka posiada 3 pokłady: Ego (jaźń) – to warstwa powierzchniowa, „reprezentacyjna”, kierowana rozumną myślą i uzależniona od wymogów społecznych. Tylko
Zbigniew Herbert U wrót doliny Po deszczu gwiazd Na łące popiołów zebrali się wszyscy pod strażą aniołów z ocalałego wzgórza można objąć okiem całe beczące stado dwunogów naprawdę jest ich niewielu doliczając nawet tych którzy przyjdą z kronik bajek i żywotów świętych ale dość tych rozważań przenieśmy się wzrokiem do gardła doliny z którego dobywa się krzyk po świście eksplozji po świście ciszy ten głos bije jak źródło żywej wody jest
Rycerze Kilka ważnych pytań związanych z rycerstwem: Kim był rycerz? To przedstawiciel najwyższej klasy społecznej – człowiek pochodzący z wysokiego rodu. Posiada herb, zawołanie, majątek, jego ród wsławił się zazwyczaj dokonaniami na polu bitwy. Mieszka na zamku. Podlegają mu mieszkańcy należących doń ziem. Ma wasali – podległych mu rycerzy, często sam jest wasalem możniejszego pana. Jego zawód, sens istnienia i chluba to rzemiosło wojenne. Obyczajowość rycerska stanowi trzon średniowiecznej kultury – dlatego
Naczelna idea: Teatr jest miniaturą świata realnego, świat jest teatrem! Koncepcja theatrum mundi Świat jest teatrem, aktorami ludzie. Świat to scena – ludzkie życie toczy się według scenariusza odgórnie ustalonego, od dawna nakreślonego przez siły wyższe. Podstawowa cecha – UMOWNOŚĆ. Umowność jest wyrazem idei: świat przedstawiony na scenie jest metaforą świata rzeczywistego. Naczelną zasadą tego świata musi być ład moralny. Podział tragedii na akty i sceny! Źródłem inspiracji dla Szekspira były wierzenia
Klasycyzm To główny i najważniejszy nurt oświecenia. Tworzą go najpotężniejsze umysły epoki, składają się nań największe dzieła tych czasów. Klasycyzm współgra z bieżącym życiem politycznym państwa, twórcy tego nurtu potrafią łączyć filozofię rozumu, naukę o ogólnych prawach dotyczących ludzkości z patriotyzmem. Do klasyków należą: Ignacy Krasicki, Adam Naruszewicz, Julian Ursyn Niemcewicz, Stanisław Trembecki. Tematy klasycyzmu: problematyka moralna (etyczna), sprawy kraju (polityczna), obyczaje (portret społeczeństwa i człowieka). Jak tworzyli klasycy? Praktykowali gatunki wywodzące się z antyku –
Forma wiersza Moja piosnka (II) swą formą przypomina litanię. Składa się z sześciu zwrotek – każda z nich kończy się słowami: „Tęskno mi, Panie…”. Trochę to podobna konstrukcja do Hymnu (Smutno mi, Boże…) Juliusza Słowackiego, w którym słowa „Smutno mi, Boże” funkcjonują na zasadzie refrenu. Adresatem wypowiedzi poetyckiej jest Bóg, któremu „ja” liryczne, pielgrzym-tułacz zwierza się ze swej tęsknoty za ojczyzną. Nadawca występuje w pierwszej osobie, o czym świadczą zwroty: „tęskno mi”, „nie wiem”. Jest
Nowe cele sztuki w dwudziestoleciu międzywojennym „Zobaczyć świat inaczej” – taki cel stawiają sobie artyści nowej epoki. Oczywiście, taki pogląd wynika z przemian techniczno-filozoficznych w nowym, powojennym świecie, z osiągnięć nauki i filozofii. Jeśli fizyka wkroczyła w głąb materii i rozbiła atom – dlaczego nie rozbić dawnych kanonów sztuki, ujrzeć i przedstawić świat inaczej? Nie naśladować świata, lecz czerpać z bogactwa jego elementów i konstruować go na nowo! Artyści nowej epoki sformułowali kilka niezwykle cennych zasad sztuki Sztuką
Wiek XX to okres wielkich totalitaryzmów, systemów władzy, które starają się podporządkować sobie całe społeczeństwo, kontrolować każdy przejaw aktywności człowieka. W takim państwie jednostka jest bezsilna wobec wszechmocy systemu, zostaje uprzedmiotowiona (stanowi tylko drobną cząstkę całości). Cechy totalitaryzmu: Całkowite zniewolenie wynika z monopolistycznej ideologii – rządzi jedna partia wykluczająca wszelki sprzeciw, nie ma opozycji. Często na czele tej partii stoi jakiś charyzmatyczny przywódca (Hitler, Stalin czy Wielki Brat). Wszelkie środki masowego przekazu
Zwróć uwagę na: Wizytę Odyseusza w krainie śmierci – to często przytaczany fragment. Ważne jest spotkanie z matką, z którą rozmawia, ale nie może jej objąć, dialog z Achillesem, który powiada, że wolałby być najlichszym z ludzi, ale żyć… Takie fragmenty i wizja pośmiertnej krainy może być zestawiona z fragmentami Piekła z Boskiej komedii Dantego. W takim przypadku nie zapomnij, że oba dzieła i obu autorów różni podstawowa sprawa –
Epika średniowiecza Epos rycerski Pieśń o Rolandzie (cykl karoliński), XII w. Dzieje Tristana i Izoldy, XII w. Opowieści Okrągłego Stołu (cykl arturiański) Pieśń o Cydzie Słowo o wyprawie pułku Igora Poemat Powieść o Róży Wielki testament Villona, XV w. Boska Komedia Dantego Opowieść ramowa Opowieści kanterberyjskie Chaucera, XIV w. Hagiografia Złota legenda Jakuba de Voragine’a, XIII w. Historiografia kroniki Przykłady utworów średniowiecznych Przykład hagiografii Złota legenda Jakuba de Voragine Ten bardzo popularny przez długie
Rycerz I – Don Kichot z La Manchy Autor Miquel Cervantes to postać nietuzinkowa – wcale nie był cichym pisarzem, lecz żołnierzem, walczył dzielnie przeciw innowiercom i zaliczył sporo żołnierskich przygód. W jednej z nich stracił władzę w ręce. Nazwano go wówczas Jednorękim z Lepanto. Później został porwany przez piratów! Ci uczynili zeń niewolnika w Algierze, skąd uciekał kilkakrotnie i kilkakrotnie został złapany. Na szczęście wydano go w końcu za okup, bo inaczej świat nie znałby dziś Don Kichota!
![Moja piosnka [II] – Cyprian Kamil Norwid](https://aleklasa.pl/wp-content/uploads/2013/08/Norwid-Moja-piosnka-II-858x350_c.jpg "Moja piosnka [II] – Cyprian Kamil Norwid")
