LICEUM
X wiek 966 – chrzest Polski Dagome iudex – dokument zawierający nazwy polskie XI wiek 1025 – koronacja Chrobrego Kronika Thietmara, dalsze nazwy polskie XII wiek 1138 – testament Krzywoustego (rozbicie dzielnicowe) Bulla gnieźnieńska, 410 polskich słów! Kronika Galla Anonima (łac.) XIII wiek 1241 – bitwa pod Legnicą 1226 – Krzyżacy w Polsce Księga henrykowska Bogurodzica Kronika polska Kadłubka (łac.) XIV wiek 1364 – Akademia Krakowska 1370 – śmierć Kazimierza Wielkiego
W Wielkim testamencie zawarł Villon swoistą filozofię życia, bynajmniej nie pokutniczą jak na średniowiecze przystało. Przeciwnie – poniekąd koresponduje z antycznym carpe diem – chwytaj dzień, ciesz się życiem, bo i tak wszystko przemija, nie ma na to rady ani nie ma co zastanawiać się, dlaczego tak się dzieje. Jeśli mowa o przemijaniu, można spodziewać się porównania z ujęciem barokowym – z wierszem Naborowskiego lub Sępa-Szarzyńskiego. Nie dajcie się zwieść podobieństwu. Owszem przemijalność i kruchość podobnie są
Najważniejsze systemy filozoficzne: augustynizm tomizm franciszkanizm Od razu skojarz! Odwołania do koncepcji człowieka sformułowanej przez św. Augustyna pojawiać się będą także w literaturze późniejszej, między innymi w XVII w. Widać je w zapowiadającej poglądy baroku twórczości Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego: Cóż będę czynił w tak straszliwym boju, wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie? (O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem) Święty Augustyn (354 – 430) Aureliusz Augustyn, najwybitniejszy z Ojców Kościoła, nawrócił się, mając ponad trzydzieści lat.
Do gatunków starożytnych przejętych przez średniowiecze należą: carmina (pieśni) tragedia komedia historia satyra Do gatunków nowych zaliczymy m.in.: żywoty świętych dramaty religijne: misteria, dramat liturgiczny i moralitet Szczególnie ciekawym gatunkiem wytworzonym w średniowieczu był moralitet – sztuka dydaktyczna. Jej słynnym bohaterem był Everyman, czyli Człowiek-Każdy, ktoś, kto symbolizował każdą istotę ludzką. Everyman spotykał na swojej drodze alegorie – uosobione cnoty lub grzechy, np. Czystość, Męstwo, Chciwość. Cnoty te roztrząsały abstrakcyjne kwestie moralne,
Wydarzenia Wczesne średniowiecze V-XII w. 476 r. Upadek Cesarstwa Rzymskiego – umowny początek epoki. IX w. Panowanie Karola Wielkiego. 966 r. Chrzest Polski. 1025 r. Koronacja Bolesława Chrobrego. 1096 r. Początek wypraw krzyżowych. Dojrzałe średniowiecze (okres gotycki) XIII – XIV w. 1292 r. Koniec wypraw krzyżowych. 1320 r. Koronacja Władysława Łokietka – koniec rozbicia dzielnicowego w Polsce. 1364 r. Założenie Akademii Krakowskiej. Późne XV w. 1410 r. Bitwa pod Grunwaldem. 1453 r. Zdobycie Konstantynopola – umowna data końcowa epoki. 1492 r.
Liryka to nazwa jednego z trzech rodzajów literackich (obok epiki i dramatu). Zawiera zasób utworów lirycznych, czyli liryków i innych gatunków, które w formie wierszowanej wyrażają uczucia, a nie opis. W starożytnej Grecji epoka liryki przypada na VII i VI w p.n.e. Wówczas liryka była zaliczana do muzyki i z muzyką była związana. Nazwa natomiast pochodzi od liry – instrumentu strunowego, popularnego w Grecji. Poezja liryczna wywodzi się bowiem z muzyki wykonywanej na lirze. Twórcy greckiej liryki Safona VII/VI w. p.n.e.
Zapamiętaj: I) Do 30 roku p.n.e. – okres Republiki, dzieła prozy rzymskiej czasy Cycerona (wielki mówca rzymski) panowanie Cezara (wielki wódz, władca, a także autor pamiętników: O wojnie galickiej, O wojnie domowej) II) I wiek p.n.e. – złoty wiek poezji rzymskiej Wergiliusz Horacy Owidiusz III) I–V w. naszej ery – dojrzałość i schyłek Cesarstwa Mówi się, że Rzymianie przejęli od Greków cały ich dorobek kulturowy; że przywłaszczyli sobie wszystko to, co wymyślili już wcześniej Hellenowie.
Literatura i sztuka antyku, obok Biblii, jest drugim, ogromnie ważnym źródłem późniejszej twórczości artystów całej Europy. Nawiązywano do kultury starożytności w różny sposób. Po pierwsze czerpano z zasobu motywów, wątków, symboli zawartych w mitach, eposie, tragedii i poezji. Do antyku nawiązywali twórcy renesansowi, jak np. Jan Kochanowski, twórcy oświeceniowi, np. Ignacy Krasicki, a także dziewiętnasto- i dwudziestowieczni prozaicy, np. Stefan Żeromski. Twórcy współcześni odwołują się do mitów, do postaci mitycznych, autorów antycznych,
Warto pamiętać o najważniejszych – związanych z antykiem – dokonaniach humanistów XIX i XX wieku. Znajomość nazwisk tych panów i umiejętność wspomnienia o ich dokonaniach może zaowocować punktami za realizację tematu i szczególne walory pracy: Heinrich Schliemann – pionier archeologii, ale najpierw dziewiętnastowieczny kupiec, który miał specyficzne hobby. Były nim eposy Homera, a w szczególności mityczne miasto Troja. Przez większość życia Schliemann w dzień budował (od zera) swoje coraz potężniejsze imperium biznesowo-finansowe. Wieczorami zaś całkowicie samodzielnie (nie uczęszczał na
Prometeusz – najważniejszy z tytanów Według mitologii greckiej to Prometeusz stworzył człowieka z gliny i łez. Nauczył go wielu zajęć m. in. polować a na koniec podarował wykradziony bogom ogień, dzięki czemu ludzkość wydobyła się z mroków ciemności, nie tylko dosłownej ale i w sensie rozwoju cywilizacji. Za dar ognia srodze zapłacił. Rozgniewany Zeus kazał przykuć go do skał Kaukazu, tam zaś zgłodniały sęp (lub orzeł) wyjadał mu odrastającą wątrobę. Po setkach lat męki tytana
Prometeusz – bohater mitologii Garść faktów z życia Prometeusza Terminy i pojęcia związane z Prometeuszem Prometeusz jako bohater utworów literackich Prometeizm w literaturze polskiej Wątki prometejskie w kulturze Prometeusz – bohater mitologii Dobroczyńca ludzkości, w imię jej dobra gotowy do najwyższych poświęceń. Wzór bohaterskiego buntu przeciwko systemowi wartości tolerującemu istnienie zła. Kwestionariusz osobowy Imię: Prometeusz – po grecku znaczy: przezorny, przewidujący. Koneksje rodzinne: syn tytana Japeta i okeanidy Klimene, zaliczany do boskiej generacji tytanów; brat
Mówi się, że Rzymianie przejęli od Greków cały ich dorobek kulturowy; że przywłaszczyli sobie wszystko to, co wymyślili już wcześniej Hellenowie. Czy to prawda? Rzymianie rzeczywiście wzięli od Greków bardzo dużo: przede wszystkim cały panteon, czyli wszystkich bogów i związaną z nimi mitologię, wiele gatunków literackich, filozofię, podstawowe porządki architektoniczne. Wszystkie te dziedziny kultury i sztuki przerobili jednak na własną modłę: bogom nadali swoje imiona, architekturę uczynili bardziej monumentalną, poezję doskonalili. . Trzej
Pierwsze dzieła literatury greckiej powstały około VIII w. p.n.e. Wcześniejsze źródła pisane, zachowane na glinianych tabliczkach z okresu cywilizacji kreteńskiej, świadczą jedynie o wydatkach i sprawach gospodarczych pałacu w Knossos. Prawdziwą literaturę, co prawda mówioną, przekazywaną ustnie, stworzył dopiero niewidomy aojda, czyli pieśniarz, Homer. Dwa przypisywane mu poematy epickie: Iliada i Odyseja – stały się najważniejszymi tekstami kultury zarówno dla samych Greków, jak i dla całej późniejszej cywilizacji europejskiej. Iliada i Odyseja to eposy bohaterskie: poematy narracyjne
Początki literatury w Grecji i Rzymie W antyku pojawia się, wprowadzony przez Poetykę Arystotelesa, podział na znane nam dzisiaj rodzaje literackie, a także większość gatunków. Uważa się, że literatura grecka wyrosła z obrzędów religijnych, że jej źródło stanowi mitologia. Historie mitologiczne to przecież bardzo dobry materiał literacki. Świat mitologii greckiej jest wyjątkowo barwny i dynamiczny. Bogowie nie są posągami siedzącymi na Olimpie. Co chwila mieszają się do ludzkich spraw, mają na ziemi swoich
Apokalipsa świętego Jana to ostatnia księga Nowego Testamentu, a zatem ostatnia księga Biblii. W języku greckim apokalipsa znaczy dosłownie: objawienie – czyli to, co objawione, ujawnione. Skąd taki tytuł? Otóż tekst ten jest owocem wizji, jaką Jan – niektórzy twierdzą, że Jan apostoł – miał na wyspie Patmos. Autor został tam zesłany w okresie prześladowania chrześcijan u schyłku I wieku. Wtedy też powstała jego Apokalipsa, mówi się, że w latach 93–96. Bóg objawił wówczas Janowi przyszłe
Bohaterowie Starego Testamentu Noe Bóg postanawia zniszczyć grzeszną ziemię i zapowiada potop. Nakazuje Noemu zbudować arkę, w której ten ukryje się ze swoją rodziną i na której pokład wprowadzi po jednej parze zwierząt. Noe uwierzył Bogu i przez wiele lat, wyśmiewany przez ludzi, budował arkę. Była to dla niego próba wiary. On i jego rodzina ocaleli. Symbolem przymierza Noego z Bogiem i obietnicy Stwórcy, że nie będzie już tak okrutnie
Stworzenie świata Sześć dni Bóg stwarzał świat, dopiero siódmego dnia postanowił odpocząć – i dlatego po dziś dzień ludzie święcą niedzielę jako dzień odpoczynku. Większość z nas zna biblijną historię stworzenia świata. Nie będziemy jej zatem opowiadać, za to wyodrębnimy to, na co warto zwrócić uwagę. Punkt wyjścia – to bezład, pustkowie i ciemność. Bóg stwarza niebo i ziemię i oddziela światłość od ciemności. Zauważamy podobieństwo do kosmogonii mitologicznej. Mezopotamska wersja także jest podobna – pierwsi, straszni bogowie wyłaniają
Dla wielu kultur, nie tylko hebrajskiej i chrześcijańskiej, Biblia stała się źródłem wielu ważnych prawd dotyczących Boga, człowieka i prowadzonego przez wieki dialogu Stwórcy z ludźmi. Zarówno Nowy Testament, jak i Stary Testament to wielkie księgi o ludzkości, jej namiętnościach, słabościach, wierze, zwątpieniu i sile – złożoności ludzkiej natury. Mówią o ludzkich lękach, marzeniach, nadziejach. Stawiają pytania zawsze aktualne, dotyczące Boga, człowieczeństwa, życia, śmierci, ludzkich potrzeb duchowych i materialnych. Ilustrują je raz w sposób prosty, innym razem niedosłownie, symbolicznie.
Biblia to zapis historii upadku i zbawienia człowieka. W Starym Testamencie szczegółowo przedstawia dzieje Narodu Wybranego – Izraela, a w Nowym Testamencie opisuje życie i naukę Jezusa, Zbawiciela ludzi, oraz pierwsze lata działalności chrześcijan. Apokalipsa świętego Jana dzieje ludzkości i historię zbawienia kończy wizją Sądu Ostatecznego, pokonaniem szatana. Jest więc Biblia zamkniętą całością: pokazuje świat i człowieka od chwili stworzenia i pierwszego upadku aż po czas przyjścia Mesjasza, Jego śmierć i zmartwychwstanie, dzięki któremu człowiek może osiągnąć zbawienie.
Biblia jest tyglem i źródłem przeróżnych gatunków. Jest ich w niej całe mnóstwo! Może być tak, że jedna księga łączy wiele gatunków, a może być i tak, że cała składa się z utworów reprezentujących jeden gatunek. Mało jest jednak w Piśmie Świętym ksiąg jednorodnych pod względem gatunkowym. Należą do nich Księga Psalmów czy Księga Przysłów. Wiele ksiąg ma wymiar historyczny, na przykład Księga Królewska, Księga Samuela, Księga Powtórzonego Prawa. Niektóre to
