LICEUM
Czy Makbet – tytułowy bohater tragedii Szekspira – jest odpowiedzialny za swoje zbrodnie? A czy jest cokolwiek lub ktokolwiek, na kogo można zrzucić ciężar uczynionej przez siebie zbrodni? Czy człowiek może liczyć na coś takiego? To pytanie zadaje Szekspir swoim odbiorcom – nie my Szekspirowi. Zauważ: Makbet jest mordercą, w dodatku królobójcą. Zabił goszczącego w jego progach króla Dunkana. Zabijał dalej, by ukryć swoją zbrodnię! Innymi słowy – Makbet to tyran żądny
O miłości szlachcica Federigo degli Alberighi do Monny Giovanny. To nieco dziwna historia: młodzieniec kocha damę, która go nie chce. Mimo to urządza na jej cześć przyjęcie, popisuje się na turniejach tak, że traci wszystko oprócz ukochanego sokoła. Zubożały, wraca na wieś – tam żyje samotnie, polując z sokołem. W tym czasie Monna Giovanna zostaje wdową i z małym synkiem przenosi się na wieś – oczywiście w sąsiedztwo Federiga. Spotyka ją kolejne nieszczęście –
Boccaccio bardzo solidnie przyłożył się do pracy nad zbiorem swych nowel. Krążył wśród kupców, wędrowców, wysłuchiwał przeróżnych opowieści dworskich i ludowych. Przeszukiwał też dostępne mu rękopisy. Spisywał historie powszechnie znane, przerabiał je, uzupełniał, a co najważniejsze – wzbogacał szczegółowymi opisami wnętrz, strojów i obyczajów. Nie pomijał realiów historycznych: wypraw krzyżowych, walk politycznych wewnątrz państwa włoskiego. Główny temat nowel Boccaccia to miłości różne jej przejawy. Podział nowel na dziesięć dni ułatwia utrzymywanie opowieści w jednorodnej tonacji.
Badacz i znawca tej epoki – Jerzy Ziomek – napisał: […] dzieje renesansu można śledzić jako historię wszelkiego rodzaju odkryć: geograficznych, filologicznych, archeologicznych, odkryć odrębności jednostki w stosunku do natury, społeczeństwa, Boga. I faktycznie, odkryć było w renesansie mnóstwo. Kolumb i jego następcy odkryli nowe lądy, Kopernik zszokował świat stwierdzeniem, że centrum wszechświata jest Słońce, a Ziemia i inne planety krążą dookoła niego – na nowo odkrył Kosmos. Człowiek odkrył, że dzięki miłości, wolności i poczuciu własnej
Można by odpowiedzieć: idealnych. Szczęśliwe to były czasy, jeśli ich władcy byli tak wzorowi… Odważni i rozważni, pobożni, miłujący lud swój, a jeszcze więcej swoich rycerzy, miłosierni – ale surowi, hojni – ale gospodarni itd., itd. Literatura nie ma obowiązku odzwierciedlać absolutnej prawdy historycznej. Portrety parenetyczne nie mogą eksponować wad czy śmiesznostek człowieka. I dlatego na stareńkich kartach średniowiecznej literatury figurują władcy idealni. Karol Wielki – główna postać cyklu karolińskiego. Jest postacią historyczną
Utworem obrazującym stosunki panujące w średniowiecznym społeczeństwie jest Satyra na leniwych chłopów. Zawiera ona konflikt pan – kmieć, który musiał być żywy w tak zhierarchizowanym świecie, jakim była epoka średniowiecza. Społeczeństwo średniowieczne składało się z następujących stanów: szlachta, duchowieństwo, mieszczanie i chłopi. Satyra na leniwych chłopów prezentuje punkt widzenia pana i ukazuje sposoby, jakich używali chłopi, aby uniknąć świadczenia pańszczyzny. „Chytrze bydlą z pany kmiecie” – widać, iż autor krytykuje nieuczciwe czyny chłopów, którzy oszukują w pracy,
Zestaw najważniejszych tematów literatury średniowiecznej. Tematyka religijna liryka maryjna żywoty świętych (Legenda o św. Aleksym) kazania modlitwy dramat liturgiczny wiersze religijno-dydaktyczne (Skarga umierającego) Miłość Dzieje Tristana i Izoldy Powieść o Róży Cykl arturiański listy Heloizy i Abelarda liryka miłosna (np. prowansalska) Śmierć motyw danse macabre: Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią Topos rycerza Pieśń o Rolandzie O królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu historia Walcerza Udałego Pieśń o Cydzie Słowo o wyprawie Igora Obyczaje Słota O zachowaniu się przy
Oczywiście, że nie tylko literatura współczesna zainteresowała się zamierzchłą epoką wieków średnich. Która z epok ukochała średniowiecze najbardziej? Romantyzm! To romantycy czerpali pełną garścią ze skarbów literatury ludowej, średniowiecznych podań, legend, kronik. To cały prąd w romantyzmie nazywa się gotycyzmem. To romantycy wskrzeszali średniowiecznych bohaterów i w tejże scenerii umieszczali fabułę. Ruiny zamczysk romańskich, gotyckie katedry inspirowały romantyczną wyobraźnię. Oto dowody: Katedra Marii Panny w Paryżu – Victor Hugo, Poezja ruin
Omów problematykę średniowiecznej literatury o charakterze świeckim. Zacznij od legendy o Tristanie i Izoldzie, która jest przykładem średniowiecznego utworu o tematyce miłosnej. Tristan, osierocony przez rodziców, przebywał na dworze swego wuja – króla Marka. Otrzymał od niego misję przywiezienia mu żony – irlandzkiej królewny Izoldy Złotowłosej. Gdy Tristan i Izolda wsiadali na statek, matka królewny powierzyła służącej (Brangien) flakon z napojem miłosnym. Tajemniczy eliksir przeznaczony był dla narzeczonych – Marka i Izoldy. Jednak na skutek pomyłki
Niestety, epika rycerska właściwie się w naszej literaturze nie rozwinęła. Jedyny przykład znajdujemy w Kronice Janka z Czarnkowa – jest to dość zawiła opowieść o losach rycerza Walgierza Wdałego (powieść o Walgierzu Udałym). Wdały, Udały, Walgierz, Walter, Walcerz – to różne wersje nazwiska tej samej osoby. Jego przygody zaiste mogłyby posłużyć za kanwę wieloodcinkowego serialu. Żył w dawnych, pogańskich jeszcze czasach. Rządził w Tyńcu, a w Wiślicy, po sąsiedzku, Wisław Piękny. Walgierz w romantyczny sposób zdobył swoją żonę –
Gall Anonim prezentuje wzór władcy chrześcijańskiego na przykładzie czynów i osoby króla Bolesława Krzywoustego. Warto zauważyć, że takim ideałem jest również opisywany przodek Krzywoustego – Bolesław Chrobry. Obaj królowie mają podobne cechy: Idealny władca to człowiek „sprawiedliwy i rycerski”. Jest to wielki i sławny mąż, który walczy z pogaństwem w imię wiary chrześcijańskiej. Innymi jego cechami są: „męstwo, moc, pobożność, mądrość”. Król powinien być „srogi”, lecz „sprawiedliwy, przebiegły i mądry” w walce. Za jego panowania w kraju panuje
Przykład hagiografii – Legenda o św. Aleksym. Najstarsza pieśń (hymn) polska – Bogurodzica. Przykład liryki maryjnej – Lament świętokrzyski. Utwory literatury świeckiej: Słota O zachowaniu się przy stole, Satyra na leniwych chłopów. Przykład literackiej realizacji danse macabre – Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią. Przykłady historiografii: Kronika Gall Anonim, Kronika polska Wincenty Kadłubek, Kronika Janko z Czarnkowa. Zobacz: Wymień znane Ci zabytki języka polskiego Dlaczego dzieje świętego Aleksego są typową hagiografią? Czy znasz przykład epiki
Zabytki języka polskiego to nie tylko stare polskie teksty, lecz nawet pojedyncze polskie nazwy czy słowa, które znajdujemy w dokumentach historycznych. Dlatego zabytki języka polskiego dzielimy następująco: Najdawniejsze – nazwy polskie w tekstach łacińskich: Geograf bawarski – dzieło, które zawiera opis średniowiecznej Europy, pochodzi zaś z IX wieku. Znajdują się tam nazwy polskie, takie jak Opolanie, Dziadoszanie. Dagome iudex – dokument, w którym Mieszko I oddaje państwo polskie pod opiekę papieża (991 rok). Znajdują się
Jeśli chodzi o literaturę powszechną, do kanonu arcydzieł należą: Pieśń o Rolandzie – epos rycerski, Francja XI w. Dzieje Tristana i Izoldy – romans rycerski, Francja XII w. Złota legenda Jakuba de Voragine – popularny zbiór żywotów świętych, Francja XIII w. Romans o róży – zwany czasem francuską „Iliadą”! Poemat o miłości, część I napisał Guillaunie de Lorris (XII w.), po jego śmierci kontynuował Jean de Meung. O królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu – ballady bretońskie,
Trudność tego pytania polega na tym, że musisz wyrazić swoją opinię na temat świętości, stosunku do Boga i ludzi. Od czego zacząć? Od przybliżenia postaci św. Franciszka – człowieka dobrze i bogato urodzonego, który potrafił zrezygnować z wygodnego życia: rozdał majątek ubogim i postanowił nieść pomoc i wsparcie wszystkim potrzebującym. Od wskazania postawy franciszkańskiej we współczesności. Tu koniecznie przywołaj postać św. Teresy z Kalkuty, która do końca życia zadziwiała świat swoją pokorą, otwartością wobec ludzi chorych
Święty Augustyn w założeniach swojej filozofii ukazuje dramat człowieka umieszczonego między niebem a ziemią, między aniołami a zwierzętami. Dramat człowieka polega na ciągłym rozerwaniu, szamotaniu się pomiędzy pragnieniem zwykłego, ludzkiego szczęścia na ziemi a tęsknotą za wiecznością i ideałem nieba. Życie pomiędzy trwogą a nadzieją staje się koszmarem. Jest to życie w świecie dualistycznym – czyli jakby dwoistym, podwójnym, złożonym z przeciwstawnych wartości: dobro-zło, niebo-piekło, zbawienie-potępienie, dusza-ciało. Człowiek musi wybierać, pomiędzy tymi wartościami, nie ma drogi pośredniej. Oczywiście
Powszechnie wiadomo, że na tak sformułowane pytanie należy odpowiedzieć coś w rodzaju: „Nie, w średniowieczu nie starano się zniszczyć antycznego dziedzictwa kulturowego, wiele ze starożytnych myśli i założeń było tu kontynuowanych, modyfikowanych i wykorzystywanych”. Tak też w rzeczywistości było. Postarajmy się jednak wyjaśnić to dokładniej i mniej stereotypowo. W czasach tuż po upadku cesarstwa rzymskiego, w wyniku wędrówki ludów, w Europie w sferze kultury ścierają się ze sobą tradycje samodzielnych plemion germańskich oraz cesarstwa wschodnio- i zachodniorzymskiego. Okres ten trwa
Bardzo wiele prawzorców zachowań, uniwersalnych postaw czy mądrości zostało utrwalonych w dorobku starożytności. Wybierzmy kilka: Bunt Z antyku – mit o Prometeuszu, o Ikarze, i Antygona. Te trzy postacie wystarczą, by zobrazować trzy rodzaje ludzkiego buntu: pełen poświęcenia dla dobra ludzkości bunt Prometeusza przeciw bogom, bunt syna Ikara przeciw nakazowi ojcowskiemu, bunt obywatelki Antygony przeciw okrutnemu rozkazowi władcy. Z Biblii – bunt przeciw Bogu – to motyw, który często ukazuje Pismo Święte, przestrzegając przed
Czym są cuda? To zjawiska, które nie wynikają z praw przyrody. Dar ich czynienia miał Jezus. Cuda Jezusa traktowane są jako znaki świadczące o mocy Boga. Nie da się metodą historyczną lub naukową udowodnić faktu występowania cudów – relacje ewangelistów na temat cudów różnią się, były przecież, jak cała Biblia, kształtowane przez dziesięciolecia tradycji ustnej. Cuda Chrystusa utrwalone przez Pismo Święte traktuje się obecnie jako wyraz Jego mocy i możliwość ingerencji w sprawy
Jezus Chrystus – najważniejsza osoba Nowego Testamentu. Jego dzieje są swoistym mitem religii chrześcijańskiej: kolejne w roku święta dotyczą Jego narodzin, męki i zmartwychwstania. Dla chrześcijan – Syn Boży, który stał się człowiekiem, twórca chrześcijaństwa, Mesjasz, nieuznany przez Żydów, dla wszystkich – postać historyczna (wspominana przez rzymskich kronikarzy) i zarazem jedna z absolutnie najmocniejszych w dziejach europejskiej kultury. Idea miłości bliźniego, pokory i wyrozumiałości głoszona przez Chrystusa należy do najważniejszych elementów kultury, Jego męka i śmierć
