SIDEBAR
Określ funkcje danego tekstu Takie polecenie pojawia się w teście maturalnym nader często. Każda wypowiedź (także analizowany na maturze tekst) służy porozumieniu między nadawcą a odbiorcą, czyli pełni funkcję komunikatywną. Ma ona różne odmiany w zależności od celu wypowiedzi: a) Funkcja informatywna – informuje, czyli przekazuje informacje – i to na nich skupia się uwaga odbiorcy. Rozpoznajemy ją po takich cechach, jak: brak słownictwa oceniającego i nacechowanego emocjonalnie, brak środków stylistycznych (porównań, metafor itp.), zdania
Styl artystyczny – głównym celem nie jest przekazanie informacji, ale spowodowanie zaskoczenia, wywołanie wzruszenia czy zachwytu, pokazanie oryginalności autora. Cechy tego stylu: zależność przede wszystkim od indywidualności twórcy, swobodne wykorzystywanie środków językowych występujących w innych odmianach stylistycznych (np. w stylu urzędowym czy naukowym), odmianach środowiskowych (np. w języku uczniowskim) czy regionalnych (np. w gwarze), obecność różnego rodzaju środków artystycznych. Chociaż tekst przeznaczony do analizy nie może być tekstem literackim, pewne elementy stylu artystycznego mogą
Jeśli przygotowujesz temat związany z diabłem, wyobrażeniami zła, Sądem Ostatecznym czy seksualnymi podtekstami w sztuce, szukaj materiału w tym tekście. Możesz również wykorzystać niektóre informacje jako ozdobnik do tak modnych tematów o moralności. Diabły zazwyczaj napawały ludzi przerażeniem. Właściwie nie wiadomo dlaczego, bo przecież, choć przeraża postać Lucyfera, liczne były też szeregi swojskich i chyba sympatycznych Bajorów, Czeczotów, Markotów, Skomrotów, Kusych i Węglików. Były to diabły o przezwiskach i mentalności rozpuszczonych, a często niedorozwiniętych umysłowo, wiejskich parobków. Nie grzeszyły
Gdzie wykorzystać wiedzę filozoficzną? Przy tematach obejmujących zagadnienia: Jednostka wobec zbiorowości. Różnorodne ujęcia zagadnienia utopii. Utopie i antyutopie w literaturze. Dialog twórców literatury z filozofami. Uprzedmiotowienie człowieka jako problem w literaturze i sztuce. Modele życia ludzkiego w literaturze. Mity w literaturze. Dydaktyzm w literaturze. Problemy życia społecznego i ich literacki wyraz. Państwo i władza jako temat wybranych utworów literackich. Literatura i jej związki z myślą filozoficzną. Utopia to w dosłownym tłumaczeniu z języka greckiego „miejsce, którego nie ma”. Nazwa pochodzi od tytułu dzieła angielskiego pisarza
ŚREDNIOWIECZE Moralitet – gatunek dramatyczny, który rozwinął się w późnym średniowieczu (przełom wieków XV i XVI). Należące do niego utwory miały charakter dydaktyczno-filozoficzny i przedstawiały walkę upersonifikowanych (uosobionych) pojęć moralnych (Dobra, Cnoty, Wiary, Zła, Występku, Pychy) o duszę ludzką (tzw. psychomachia). Pojawiający się w nich człowiek pozbawiony był jakichkolwiek indywidualnych rysów psychicznych, stanowił symbol kondycji ludzkiej („człowieka w ogóle”), w pełni więc zasługiwał na angielskie określenie Everymana (Każdego). Misterium – gatunek średniowiecznego dramatu religijnego. Fabuła – wydarzenia
ŚREDNIOWIECZE Wiersz zdaniowy (średniowieczny) – w tym najstarszym polskim systemie wersyfikacyjnym wers pokrywał się ze zdaniem. Nie stosowano przerzutni (przenoszenia części zdania do następnego wersu), średniówka (przedział intonacyjny wewnątrz dłuższych wersów) była słabo zaznaczona. Klauzulę (koniec zdania lub jego członu) często podkreślały rymy współbrzmienia uzyskane przez powtarzanie takich samych form gramatycznych, np. „nosimy” – „prosimy”; „bożycze” – „człowiecze”. Chociaż nie przestrzegano jednakowej liczby sylab w wersach, już w najdawniejszych utworach możemy zaobserwować ciążenie
Architektura Tympanon – półkolista płaszczyzna wytworzona pomiędzy prostokątnym zakończeniem drzwi a ostatnim łukiem, zawsze ozdobiona rzeźbą. Rzeźba przedstawiała np. zesłanie Ducha Świętego, sceny Sądu Ostatecznego. Portal – ozdobne obramienie otworu wejściowego, na które składają się elementy architektoniczne i rzeźbiarskie. Średniowieczny portal monumentalny był dekorowany rzeźbą figuralną i dekoracyjną. Filar – w architekturze pionowa podpora, najczęściej wolno stojąca, o funkcji podobnej do kolumny, o przekroju wielobocznym, najczęściej czworobocznym. Jest jednym z najdawniejszych elementów dźwigających. Szczególnego znaczenia nabrał z chwilą
Ludzie-marionetki. Porównaj sposób ujęcia tego motywu w wierszu Jana Kochanowskiego O żywocie ludzkim i fragmencie Lalki Bolesława Prusa. 1) Fraszki to wszystko, cokolwiek myślemy, Fraszki to wszystko, cokolwiek czyniemy; Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy, Próżno tu człowiek ma co mieć na pieczy. Zacność, uroda, moc, pieniądze, sława, Wszystko to minie jako polna trawa; Naśmiawszy się nam i naszym porządkom, Wemkną nas w mieszek, jako czynią łątkom. Jan Kochanowski O żywocie ludzkim
Od czego zacząć? Człowiek nosi w sobie potrzebę zdobycia głębokiej wiedzy o sobie samym, o otaczającym go świecie. Nurtują go też pytania o to, czy istnieje jakaś inna, wyższa, lepsza rzeczywistość. Jeżeli tę rzeczywistość nazywa Bogiem (jak czynili m.in. twórcy renesansowi), to pyta, jak wygląda oblicze Stwórcy: czy jest On Bogiem zemsty czy miłości, pojednania czy kary. Jaki jest stworzony przez Niego świat: czy jest to miejsce przyjazne i przytulne, czy nieprzyjemne i wrogie. I wreszcie on
Tolerancja i fanatyzm. Moralność. Wiara. Narodziny zła. Władza. Antysemityzm. Współczesność w kostiumie historycznym. Powieść-parabola. Najlepsza książka Szczypiorskiego. Wiosną roku 1458 miasto Arras nawiedzone zostało klęską zarazy i głodu. W ciągu miesiąca niemal piąta część obywateli straciła życie. W październiku roku 1461 z niewyjaśnionych przyczyn nastąpiło słynne Vauderie d’Arras. Były to okrutne prześladowania Żydów i czarownic, procesy o urojone herezje, a także wybuch łupiestwa i zbrodni. Po trzech tygodniach przyszło uspokojenie. W jakiś czas potem Dawid, biskup Utrechtu, bastard księcia burgundzkiego
Powieść Andrzeja Szczypiorskiego Początek to książka niezwykła. Jest bowiem efektem refleksji autora o Polsce i Polakach z okresu, gdy Szczypiorski był internowany w czasie stanu wojennego. Po 13 grudnia 1981 roku pisarz przebywał w Białołęce, a następnie w Jaworzu. Powieść, mimo że jej głównym tematem, obejmującym właściwy czas akcji, jest holocaust, w istocie jest próbą odpowiedzi na to, co się stało z Polską i Polakami po doświadczeniach dwóch totalitaryzmów. Główne wątki Oryginalna jest kompozycja książki, o zakłóconej klasycznej chronologii. Bohater, przedstawiając losy
Początek XIX wieku otwiera nowy rozdział w dziejach mody. Ubiór coraz mniej mówi o pozycji społecznej swego właściciela. Francuscy arystokraci, dbający o czystość swojej sfery, ubolewają, że nie są w stanie ustalić przynależności klasowej człowieka, którego widzą po raz pierwszy. Frak, jeszcze kilkadziesiąt lat wcześniej noszony przez elity, jest teraz ubiorem dla wszystkich. To znak demokratyzacji mody. Bycie modnym przestaje być wyłącznym przywilejem dobrze urodzonych. Staje się przywilejem ludzi majętnych. Domatorki Po burzliwym okresie
Lata 1580-1620: wczesny barok Ukształtowanie się rzeczypospolitej szlacheckiej (w roku 1569 – unia lubelska) z monarchią elekcyjną (w roku 1573 – elekcja Henryka Walezego i Artykuły henrykowskie). W roku 1586 – elekcja Zygmunta III. Kolejno panują wybierani królowie z dynastii Wazów. Początki kontrreformacji, ale jednocześnie ożywionej działalności innowierców. Okres kształtowania się barokowych prądów w literaturze polskiej. Powstają pierwsze arcydzieła epoki. Cywilizacja, nauka, sztuka • 1602 r.: założenie ariańskiej Akademii Rakowskiej. • 1617 r.: ogłoszenie polskiej wersji kościelnego indeksu ksiąg
Białogłowy Ideał średniowiecznej urody kobiecej to szczupła blondynka, o białej jak mleko cerze, wysoko sklepionym, wypukłym czole, jasnych oczach i długich, trefionych włosach. Tak jak dziś, i wtedy kobiety miały swoje sposoby na zbliżenie się do ideału. Znały recepty na maści i kremy wygładzające cerę, których podstawowym składnikiem był tłuszcz wieprzowy, oliwa z oliwek i mleczko migdałowe. W wyniku głodówek ich oblicza stawały się, zgodnie z obowiązującym kanonem piękna, mizerne i blade, a efektem ściskania i bandażowania „nadmiaru” ciała była wiotka
Wszelkie utwory napisane po polsku w średniowieczu – to zabytki języka polskiego. Pozwalają zrekonstruować w pewnej mierze język średniowiecznych Polaków, a także prześledzić rozwój polszczyzny. Należy odróżnić zabytki języka od zabytków literatury polskiej. Te ostatnie bowiem badamy nie tylko ze względu na język, lecz także z uwagi na treść, kompozycję, przesłanie. To zabytki języka, ale nie tylko. Zabytki języka polskiego • Polskie wyrazy pospolite lub nazwy własne, które pojawiają się w tekstach łacińskich. •
Średniowiecze to nie tylko jedna z wielu epok. To czas, kiedy narodziło się polskie państwo i polski język. Początki naszej kultury sięgają jednak jeszcze czasów starożytnych, więc o nich w naszej podróży do źródeł także musimy wspomnieć. Wspólnota indoeuropejska Jakieś trzy tysiące lat przed naszą erą na stepowych w większości terenach od Indii aż po Europę Środkową mieszkały plemiona, które posługiwały się jednym językiem – nazywanym dziś praindoeuropejskim. Spójrzcie na mapę, jak wielki to obszar!
Jak udawać Greka? Ubiór grecki składał się zawsze z materiału w kształcie prostokąta. Najpopularniejszym strojem, noszonym zarówno przez mężczyzn, jak i kobiety, był chiton – zszyty po bokach lniany worek, z otworami na szyję i ramiona. Spinano go na ramionach ozdobnymi agrafami, tak zwanymi fibulami. Aby był nieco krótszy, przepasywano się, zwykle dość szerokim pasem, tak że powyżej talii tworzył się wałek z fałd. Reprezentacyjny chiton, zakładany na uroczyste okazje, sięgał do stóp, noszony na co
Trzej elektrycerze Określ czas i miejsce akcji Miejsce akcji: wymyślona przez autora planeta Kryonia. Czas akcji: daleka przyszłość. Co jest tematem opowiadania? Próba zdobycia bogactw krainy Kryonii. Była to planeta utworzona z lodu – piękna i kusząca swymi bogactwami. Jednak były to bogactwa pozorne – pod wpływem ciepła lodowe klejnoty roztapiały się. O zrabowaniu klejnotów myślało wielu śmiałków. Klęska elektrycerzy to przestroga dla awanturników, którzy chcą niszczyć bogactwa, nie zdając sobie sprawy z tego, że
Jakie obyczaje rycerskie zostały przedstawione w Krzyżakach Henryka Sienkiewicza? Ślubowanie – rycerz wybierał damę swojego serca i ślubował jej wierną służbę. Dama ta niekoniecznie musiała w przyszłości zostać jego żoną, zdarzały się przypadki, że rycerz składał ślubowanie przed małżonką swego władcy albo innego ważnego rycerza. Zwyczaj składania ślubów na przełomie XIV i XV wieku nie był jeszcze bardzo powszechny. Najlepszy dowód, że Maćko z Bogdańca traktuje śluby Zbyszka jako młodzieńczy wybryk, fanaberię, której nie
Wymień i krótko scharakteryzuj postacie historyczne występujące w powieści Henryka Sienkiewicza pt. Krzyżacy Król Władysław Jagiełło – wielki książę litewski, po ślubie z Jadwigą król Polski. Przygotował kraj do ostatecznej wojny z zakonem krzyżackim i wspólnie z księciem Witoldem zwyciężył pod Grunwaldem. W powieści przedstawiony jako bogobojny, odpowiedzialny, inteligentny, a nawet przebiegły. Zdarzało się, że unosił się gniewem, zwłaszcza gdy ktoś wytykał mu pogańskie pochodzenie lub brak znajomości obyczajów. Ofiarą właśnie takiego gniewu padł Zbyszko. Królowa
