ŻiT WYSPIAŃSKI
Autor Stanisław Wyspiański (1869-1907), jeden z najwybitniejszych artystów młodopolskich, a zarazem człowiek renesansu – bo i malarz (jeden z najlepszych uczniów Jana Matejki), i pisarz, poeta, dramaturg, teoretyk teatru oraz sztuki, a także twórca kostiumów oraz dekoracji, reżyser, projektant mebli i wnętrz. W literaturze bliski tendencjom neoromantycznym, trwale zapisał się w historii polskiego dramatu i teatru: twórca nowoczesnego teatru polskiego (por. teatr ogromny); autor m.in. Warszawianki, Wyzwolenia i Nocy listopadowej. Geneza i tytuł dramatu Wesele Stanisława
Powstanie Wesela związane jest z rzeczywistym weselem Lucjana Rydla z chłopką Jadwigą Mikołajczykówną, które miało miejsce w podkrakowskich Bronowicach 20 listopada 1900 r. Na tym weselu był także Wyspiański, który podczas całej zabawy bacznie obserwował gości i słuchał ich rozmów. Dramat powstawał od końca listopada 1900 r. do marca 1901 r. Można więc powiedzieć, że Wyspiański spisywał wrażenia na gorąco. Weselnicy Chłopi Uznają intelektualną wyższość inteligencji. Oczekują od inteligencji kierownictwa i opieki (Wernyhora powierza złoty róg Gospodarzowi). Żywo
Opisz dowolny obraz Stanisława Wyspiańskiego. Czy wiesz coś o okolicznościach jego powstania? Obraz noszący tytuł Chochoły (format 70 x 109 cm) prawdopodobnie powstał w porze roztopów przedwiosennych w lutym 1899 r. Niektóre szczegóły sytuacyjne (na przykład: mur biegnący po lewej stronie, rodzaj lamp oświetlających Planty i ich rozstawienie) powodują, że intuicyjnie łączymy ten obraz z serią widoków Plant, malowaną przez Wyspiańskiego na przełomie lat 1894/95. Drugie skojarzenie to okolice mieszkania ciotki Wyspiańskiego Stankiewiczowej, skąd w lipcu 1898 r.
Porównaj kompozycję i narrację „Ludzi bezdomnych” i „Lalki”. Lalka i Ludzie bezdomni to dwie wybitne polskie powieści. Obydwie XIX-wieczne, ale o ile Lalka jest dziełem dojrzałego pozytywizmu, o tyle Ludzie bezdomni należą już do świata modernistycznego i wpisują się w XX-wieczną historię literatury (data wydania to 1899 rok). Lalka: konwencja realistyczna, narracja auktorialna, narrator wszystkowiedzący i przezroczysty, nie ujawnia się czytelnikowi (poza partiami narracji pierwszoosobowej w pamiętniku Rzeckiego). Kompozycja powieści jest zwarta, poszczególne rozdziały stanowią logiczną ciągłość, wynikają jeden z drugiego,
Wyjaśnij pojęcie Teatr ogromny, odnoszące się do koncepcji teatru, którą chciał realizować Wyspiański. Teatr ogromny – koncepcja teatru, którą chciał realizować Stanisław Wyspiański jako artysta i reformator ówczesnego teatru. Ta koncepcja zakładała, że zdarzenie teatralne powinno przekraczać granice poszczególnych sztuk, być wielką syntezą sztuk. Dramat to nie tylko sztuka słowa, ale również malarstwo, muzyka… Z tą syntezą bardzo wyraźnie mamy do czynienia w Weselu. Ideę syntezy sztuk artysta realizował w swoich dziełach –
Stanisław Wyspiański – dramatopisarz, poeta, malarz, grafik, portrecista, ilustrator książek, architekt wnętrz, twórca witraży, kostiumolog, artysta teatru… Rozlicznymi talentami, wszechstronnością zainteresowań, niepospolitą pracowitością zadziwiał i poruszał. Był w istocie artystą o nieprzeciętnych możliwościach: wszechstronnym, oryginalnym i nowatorskim a jednocześnie głęboko polskim. W swoich niesamowitych wizjach chciał uchwycić istotę polskości i objawić ją w symbolicznym skrócie. Pisał dramaty symboliczne, tragedie współczesne, rapsody historyczne i wiersze liryczne. Projektował ilustracje do krakowskiego Życia, Iliady Homera i poezji Lucjana Rydla. Malował pastelowe pejzaże, autoportrety,
Wypisz elementy dwóch światów w Weselu Stanisława Wyspiańskiego: zwykły, typowy świat wiejskiego wesela i świat przedziwny, „nie z tej ziemi”. Elementy świata realistycznego: Dekoracje weselne, sala biesiadna, weselna muzyka, weselne stroje dokładnie opisane w didaskaliach. Obecność Państwa Młodych i gości weselnych. Flirty, rozmowy, dyskusje gości. Elementy świata fantastycznego: Ożywienie zwykłego chochoła i pojawienie się innych nierealistycznych postaci – Widma, Stańczyka, Rycerza Czarnego, Hetmana, Upiora i Wernyhory – z obrazu Jana Matejki. Z wymienionymi postaciami spotkacie się dopiero w liceum
Epoka Wyspiańskiego Młoda Polska – Kraków. Młoda Europa – Paryż. Przełom wieków XIX i XX. Ponad sto lat temu. Maksyma „Obyś żył w ciekawych czasach” sprawdza się przy biografii Wyspiańskiego w sposób szczególny – bo były to czasy wyjątkowe dla artystów. Szalone – bohema artystyczna, apoteoza sztuki, poczucie końca wieku. Naprawdę nowatorskie pomysły w dziedzinie malarstwa, poezji, teatru. Paryż poetów, takich jak Rimbaud, Baudelaire, szaleńców i skandalistów, z kolei Kraków
Tego się naucz! Dobrze byłoby umieć: Wskazać w dramacie elementy realistyczno-obyczajowe. Taki charakter ma akt I, który zawiera 38 scen ukazujących relacje między chłopami a inteligencją (na przykładzie rozmowy Czepca z Dziennikarzem, Pana Młodego z Panną Młodą i innych). Wskazać elementy fantastyczno-symboliczne. Taki charakter ma drugi akt, w którym mamy do czynienia z pogłębioną analizą psychologiczną postaci; pojawiają się wtedy osoby dramatu. Pamiętaj, bardzo ważne jest, byś pamiętał, jakie widmo
Oto dziś dzień krwi i chwały, oby dniem wskrzeszenia był! (…) Powstań Polsko, krusz kajdany, Dziś twój tryumf albo zgon. To pierwsze słowa La Varsovienne, pieśni napisanej na wieść o wybuchu powstania listopadowego przez francuskiego poetę Casimira Delavigne’a, w tłumaczeniu Karola Sienkiewicza. Muzykę skomponował Karol Kurpiński. Zasada kompozycyjna tej pieśni oparta jest na antytezie – słowa niosą ze sobą radość, nadzieję na wywalczenie niepodległości, ale ukazują też tragiczną alternatywę – śmierć.
Pierwszy z trzech dramatów Stanisława Wyspiańskiego poświęconych powstaniu listopadowemu. Kolejne to Lelewel i Noc listopadowa. Ostateczna wersja utworu została opublikowana w 1898 r. i wtedy także wystawiona. Bohaterowie Postacie fikcyjne: Maria, Anna, Młody Oficer (narzeczony Anny) oraz Stary Wiarus. Postacie historyczne: Chłopicki (jako jedyny wymieniony w spisie osób) oraz inni uczestnicy powstania wyliczeni jedynie w didaskaliach, bo są to raczej statyści widowiska: Skrzynecki, Pac, Umiński, Wysocki, Barzykowski, Małachowski, Rybiński i
Dramat ukazał się w 1904 r., a jego powstanie związane jest z jedynym pobytem Stanisława Wyspiańskiego w Warszawie w 1898 r. Wielkie wrażenie zrobiły na artyście Łazienki, dlatego swój historyczny dramat umieścił przede wszystkim w nich (7 scen z 10). Noc listopadową nazywa się często „dramatem Łazienek”. . To dramat miejsca, postaw i zdarzeń Wszystkie wydarzenia utworu rozgrywają się w ciągu jednej nocy – 29 listopada 1830 roku. Wyspiański nie
Wesele jest dramatem realistyczno-symbolicznym, dziełem artysty, który z „małej sensacji towarzyskiej stworzył dramat narodowy”. Na ogół mówi się, upraszczając nieco sprawę, że: I akt ma charakter realistyczny, II akt – fantastyczny, III akt – symboliczny. Warstwa realistyczna przypomina jasełka Oglądamy szopkę-izbę, do której zmęczeni goście wychodzą wypocząć, przysiadają, prowadzą rozmowy. Bohaterowie, rozmawiający na ogół w parach, czasem w kilka osób, po zakończeniu dialogu znikają ze sceny, ustępując miejsca innym. Często są to pary
Na podstawie fragmentów III aktu Wesela Stanisława Wyspiańskiego i Ojczyzny chochołów Kazimierza Wierzyńskiego wskaż, jakie wady i słabości społeczeństwa polskiego dostrzegają ci twórcy. Bazując na fragmentach tych dzieł i własnej wiedzy, zastanów się, jaką rolę w naszej kulturze i tych właśnie utworach odgrywają chochoł i chocholi taniec. Stanisław Wyspiański, Wesele, akt III, scena 37 (fragment) (A zaklęte słomiane straszydło, ująwszy w niezgrabne racie podane przez drużbę patyki – poczyna sobie jak grajek-skrzypak – i – słyszeć się daje
Na podstawie przytoczonej sceny oraz znajomości Wesela Wyspiańskiego rozważ związki postaci Wernyhory z romantyzmem. Stanisław Wyspiański Wesele (fragmenty) GOSPODARZ Pan-Dziad z lirą – Wernyhora! Wy mnie znany – spodziewany, Wy, o którym jeszcze wczora tylko we śnie, tylko w marze: jak owi dawni mocarze, Wy na koniu, siwym koniu, poprzed dom mój, z wieścią. WERNYHORA Słowem! GOSPODARZ Wy ze Słowem – Wy ze Słowem! WERNYHORA Ja z Rozkazem. GOSPODARZ Rozkaz-Słowo! Dawno serce już gotowo tem wezwaniem piorunowem.
Opisz obraz Stanisława Wyspiańskiego pt. „Chochoły”. Czy wiesz coś o okolicznościach jego powstania? Obraz noszący tytuł Chochoły (format 70 x 109 cm) prawdopodobnie powstał w porze roztopów przedwiosennych w lutym 1899 r. Niektóre szczegóły sytuacyjne (na przykład: mur biegnący po lewej stronie, rodzaj lamp oświetlających Planty i ich rozstawienie) powodują, że intuicyjnie łączymy ten obraz z serią widoków Plant, malowaną przez Wyspiańskiego na przełomie lat 1894/95. Drugie skojarzenie to okolice mieszkania ciotki Wyspiańskiego Stankiewiczowej, skąd w lipcu
Wesele Stanisława Wyspiańskiego pytaniem o świadomość narodową Polaków. Budowa Wesela Stanisława Wyspiańskiego przypomina jasełka, ludową szopkę. W jednym pomieszczeniu pojawiają się różne postacie – przedstawiciele różnych warstw ówczesnego społeczeństwa zaboru austriackiego. Na weselu poety Rydla rzeczywiście zebrali się ludzie reprezentatywni dla tej społeczności. Możemy bowiem wyróżnić wśród uczestników wesela grupę inteligencji, reprezentowaną przez Poetę, Dziennikarza, Pana Młodego, Gospodarza. Jest tu także grupa chłopów bronowickich: Czepiec, Klimina, Dziad, Ojciec, Panna Młoda, Marysia. Warunki
Artyzm Wesela Wyspiańskiego Wstęp I „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego to dramat. To dzieło określa się mianem dramatu realistyczno-symbolistycznego. Badacze twórczości Stanisława Wyspiańskiego często mówią o jego nierówności artystycznej – że obok fragmentów świetnych pod względem językowym, niesłychanie wyrazistych, pojawiają się również fragmenty dużo gorsze, czasem nawet przypominające… bełkot. „Wesele” to jednak dramat o dużej wartości artystycznej, znakomity pod każdym względem. Wstęp II Stanisław Wyspiański był twórcą wszechstronnym: nie tylko dramaturgiem, ale również cenionym
Historia oraz współczesność w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego. Komentarz do tematu Temat o tyle trudny, o ile trudność stanowi interpretacja symbolicznych dramatów. Problemem może być też skonstruowanie pracy o historii i współczesności, które w utworze się przenikają, a także sformułowanie własnych wniosków. Przydatne sformułowania: silnie osadzony w realiach współczesnego autorowi życia, ujawnianie rozbieżności między dwiema warstwami społecznymi, kontrastowe ukazanie przeszłości i teraźniejszości, skompromitowanie bohaterów, będących ucieleśnieniem dominujących w społeczeństwie postaw i poglądów. Historia oraz współczesność w Weselu Jak zacząć? Od razu
Wesele na maturze Geneza i tytuł dramatu Wesele po raz pierwszy zostało wystawione 16 marca 1901 roku na scenie krakowskiego Teatru Miejskiego. Łączyło się ze skandalem towarzyskim, gdyż na widowni zasiedli ci, którzy stali się pierwowzorami bohaterów dramatu. Nawet niektóre zdarzenia czy rozmowy oparte były na rzeczywistych. Tytułowe wesele odbyło się kilka miesięcy wcześniej, 20 listopada 1900 roku w podkrakowskich Bronowicach. Poeta Lucjan Rydel (w dramacie Pan Młody) ożenił się