Pamiętaj, że zabytki języka a zabytki literatury to co innego!
- Słowa, zdania, wreszcie utwory pisane po polsku w średniowieczu – to zabytki języka polskiego. Pozwalają zrekonstruować w pewnej mierze język średniowiecznych Polaków, a także śledzić rozwój polszczyzny.
- Całe teksty literackie napisane po polsku – to już zabytki literackie.
Czym się różnią zabytki języka od zabytków literatury polskiej?
Zabytki literatury badamy nie tylko ze względu na język, lecz także treść, kompozycję, przesłanie. Są zarazem zabytkiem języka – ale i całymi utworami literackimi, pokazują, jak kształtowały się początki polskiej literatury.
- Dokumenty, w których pojawiały się pierwsze nazwy polskie:
- IX wiek – Geograf Bawarski,
- X wiek – Dagome iudex,
- XII wiek – Kronika Thietmara,
- XII wiek – Bulla gnieźnieńska – aż 410 wyrazów polskich!,
- XIII w. – Księga henrykowska – pierwsze zdanie polskie!: „Daj ać ja pobruszę, a ty poczywaj”, co oznacza „Daj, niech ja pokręcę żarna, a ty odpocznij”
- XIII wiek – Bogurodzica – cały tekst (utwór w języku polskim),
- XIV wiek – Psałterz floriański, modlitwy, zbiory kazań po polsku.
- Zabytki literatury
- XIII wiek – Bogurodzica
- XIV wiek – Psałterz floriański, modlitwy, zbiory kazań po polsku,
- XV wiek – Kazania gnieźnieńskie, Psałterz puławski, Biblia królowej Zofii,
utwory: O zachowaniu się przy stole, Legenda o św. Aleksym, Lament świętokrzyski.
Dzieła średniowiecznej literatury (polskie i łacińskie)
Historiografia
- Kronika polska Galla Anonima (łacina)
- Kronika polska Wincentego Kadłubka (łacina)
- Roczniki Jana Długosza (łacina)
Hagiografia (żywoty świętych)
- Legenda o św. Aleksym,
- Legenda o świętej Dorocie.
Liryka maryjna
- Bogurodzica, XIII wiek
- Żale Matki Boskiej pod krzyżem (Lament świętokrzyski)
Przykład danse macabre
Literatura świecka
- Słota, O zachowaniu się przy stole (obyczajność dworu)
- Satyra na leniwych chłopów (konflikt społeczny)
- zachowane we fragmentach zaczątki poezji miłosnej, niektóre w formie listu do ukochanej, pisane także prozą, ale w niektórych widać elementy rymu.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/liceum/c155-powtorka-z-epok-literackich/c159-sredniowiecze/zabytki-jezyka-polskiego-2