Zabytki literatury polskiej

Zabytki literatury polskiej

Pamiętaj, że zabytki języka a zabytki literatury to co innego!

• Słowa, zdania, wreszcie utwory pisane po polsku w średniowieczu – to zabytki języka polskiego. Pozwalają zrekonstruować w pewnej mierze język średniowiecznych Polaków, a także śledzić rozwój polszczyzny.

• Całe teksty literackie napisane po polsku – to już zabytki literackie.

 

Czym się różnią zabytki języka od zabytków literatury polskiej?

Zabytki literatury badamy nie tylko ze względu na język, lecz także treść, kompozycję, przesłanie. Są zarazem zabytkiem języka – ale i całymi utworami literackimi, pokazują, jak kształtowały się początki polskiej literatury.

• Dokumenty, w których pojawiały się pierwsze nazwy polskie:

  • IX wiek – Geograf Bawarski,
  • X wiek – Dagome iudex,
  • XII wiek – Kronika Thietmara,
  • XII wiek – Bulla gnieźnieńska – aż 410 wyrazów polskich!,
  • XIII wiek – Księga henrykowska – pierwsze zdanie polskie!: „Daj ać ja pobruszę, a ty poczywaj”, co oznacza „Daj, niech ja pokręcę żarna, a ty odpocznij”
  • XIII wiek – Bogurodzica – cały tekst (utwór w języku polskim),
  • XIV wiek – Psałterz floriański, modlitwy, zbiory kazań po polsku.

• Zabytki literatury

  • XIII wiek – Bogurodzica
  • XIV wiek – Psałterz floriański, modlitwy, zbiory kazań po polsku,
  • XV wiek – Kazania gnieźnieńskie, Psałterz puławski, Biblia królowej Zofii,
    utwory: O zachowaniu się przy stole, Legenda o św. Aleksym, Lament świętokrzyski.

Dzieła średniowiecznej literatury (polskie i łacińskie)

Historiografia

• Kronika polska Galla Anonima (łacina)
• Kronika polska Wincentego Kadłubka (łacina)
• Roczniki Jana Długosza (łacina)

Hagiografia (żywoty świętych)

• Legenda o św. Aleksym,
• Legenda o świętej Dorocie.

Liryka maryjna

• Bogurodzica, XIII wiek
• Żale Matki Boskiej pod krzyżem

Przykład danse macabre

• Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią

Literatura świecka

• Słota, O zachowaniu się przy stole (obyczajność dworu)
• Satyra na leniwych chłopów (konflikt społeczny)
• zachowane we fragmentach zaczątki poezji miłosnej, niektóre w formie listu do ukochanej, pisane także prozą, ale w niektórych widać elementy rymu.

 

Zobacz:

Jakie znasz najdawniejsze zabytki języka polskiego?

Zabytki polskiej literatury średniowiecznej

Charakterystyka epoki średniowiecza

ŚREDNIOWIECZE – TABELA

Jaki zakres dziejów obejmuje polskie średniowiecze?

Pojęcia związane ze średniowieczem

Średniowiecze – TEST 1