Jagna

Jagna, która jest kimś w rodzaju wiejskiej femme fatale i przez niektórych uważana jest za kobietę lekkich obyczajów bez sumienia, ofiarą przerażającego samosądu. Tymczasem nie jest wcale zła ani zepsuta. Jest po prostu tragicznie nieprzystosowana do środowiska, w którym żyje. W wiejskiej gromadzie czuje się jak odmieniec. Nie interesuje jej posiadanie ziemi, morgi ani plony. Jagna, niczym młodopolska artystka, jest oderwana od rzeczywistości, żyje emocjami i przelotnymi nastrojami. Jest wrażliwa i sentymentalna w przeciwieństwie do twardo stąpających po ziemi lipeckich kobiet. Kierują nią niejasne, „artystyczne” i wolnościowe marzenia oraz… silny popęd seksualny. W chwili powrotu chłopów do wsi Jagna uświadamia sobie swoją odrębność i to, że nic jej właściwie nie łączy z mieszkańcami wsi. Uświadamia sobie swoje osamotnienie.

Charakterystyka

Imię: Jagna,

Nazwisko: Paczesiówna (potem Borynowa),

Stan cywilny: poślubia Macieja Borynę. Po kilku miesiącach została wdową.

Rodzina: matka Marcjanna i bracia, Szymon i Jędrek. Matka jest dumna z pięknej córki, rozpieszcza ją, jest wybredna w wyborze kandydata na męża dla Jagny, dba o interesy dziewczyny (to ona zmusza Borynę, by zapisał Jagnie ziemię), nie zmusza jej do pracy, jest w miarę wyrozumiała dla romansów Jagny (im bliżej ślubu z Boryną, tym mniej). Bardzo kocha córkę. Gdy Jagna zostaje skatowana i wywieziona na wozie z gnojem ze wsi, ślepa matka biegnie jej na ratunek. Dla synów nie była aż tak dobra – przeciwnie, traktowała ich jak parobków, i chociaż byli dorośli, biła ich i wrzeszczała na nich.

Wygląd: najpiękniejsza dziewczyna w Lipcach. Bujna blondynka, piękne fiołkowe oczy, dorodna, silna, rumiana, pięknie i kolorowo ubrana. Silna i zdrowa.Umiejętności: pięknie wycina, jak nikt umie ozdobić izbę, pięknie maluje wielkanocne jajka.

Zainteresowania: opowieści Rocha i Jasia, tańce, życie towarzyskie, podziwianie piękna natury.

Mężczyźni w jej życiu (najważniejsi):
- Maciej Boryna – mąż, znacznie od niej starszy;
- Antek Boryna – syn Macieja i mąż Hanki, namiętny i pociągający mężczyzna, jeden z jej najważniejszych kochanków;
- Mateusz zwany Gołębiem – jakaś stara historia, ale pozostało silne przywiązanie Mateusza do dziewczyny i ciągły erotyzm między nimi;
- Jaś, syn organisty – chyba platoniczna miłość Jagny, która uwielbia ślicznego kleryka;
- Wójt – połączyła ich namiętność, ale nie jest to taka chemia jak w przypadku Antka.

Smutny koniec: Jagna zostaje wykluczona z wiejskiej społeczności za złe prowadzenie się. Ciężko choruje i nie może dojść do siebie.

Mocne strony: piękna, zmysłowa, życzliwa, radosna, kocha piękno, pewna siebie, umie odpowiedzieć złośliwie czepiającym się jej ludziom, utalentowana artystycznie, wrażliwa na niedolę, nie jest chciwa ani skąpa.

Słabe strony: nieostrożna, cechuje ją silny popęd seksualny, którego nie umie pohamować, zbyt pewna siebie, nie umie podporządkować się prawom wsi.

Biografia

Jagna żyła spokojnie w domu matki, która była łagodna i wyrozumiała dla pięknej córki – jej dumy. Jagna miała wiele propozycji małżeństwa, ale Dominikowa wszystkie odrzucała. Do czasu, aż do Jagny nie wystartuje Maciej Boryna – człowiek co prawda już niemłody, bo przed sześćdziesiątką i dwukrotny wdowiec, za to jaki bogaty… Jagna tymczasem romansuje z synem Boryny, namiętnym i rozkochanym w niej Antkiem.

Dominikowa sprzyja Maciejowi i dochodzi do zrękowin (zaręczyn). Jagna przyjmuje propozycję zamążpójścia obojętnie, bez entuzjazmu.

Boryna, ponaglany przez Dominikową, zapisuje Jagnie 6 mórg ziemi i daje na zapowiedzi (ksiądz ogłasza z ambony wiadomość o planowanym ślubie).

Dochodzi do wielkiej kłótni Boryny z dziećmi, które czują się pokrzywdzone zapisem na rzecz Jagny. Zwłaszcza Antek i Hanka są wściekli – pracowali na jego polu jak parobkowie, a nie zanosi się na to, by cokolwiek dostali. Boryna jest hardy i dumny, mówi, że ziemia jest tylko jego i może z nią robić co mu się podoba. Antek, aby dowalić ojcu. Maciej wyrzuca Antka z żona ze swojego domu. Małżonkowie przenoszą się do starego Bylicy, ojca Hani. Maciej długo nie może zapomnieć o słowach syna, który wyraźnie dał mu do zrozumienia, że Jagna to znana całej wsi puszczalska…
To pierwszy przykład nielojalności Antka wobec Jagny. Mimo tej złej opinii o Jagusi, Antek jeszcze długo będzie się do niej zalecał. Nawet jako mężatkę.

Nadchodzi dzień wesela Jagny. Jest ono bardzo huczne, bogate, chwalą je wszyscy mieszkańcy wsi. Boryna jest szczęśliwy i dumny, bo Jagna wygląda przepięknie. Ale dziewczyna jest jakby nieobecna duchem, obojętnie przyjmuje pieszczoty i miłe słowa Macieja. W czasie oczepin nie pozwala obciąć sobie warkocza.

W trakcie wesela umiera Kuba, parobek Boryny. Zachorował na gangrenę i sam obciął sobie nogę. Wykrwawił się i umarł z wycieńczenia.

Jagna, jako mężatka, nie może zapomnieć o Antku. Spotykają się, budząc podejrzenia Boryny – gdy znajduje na śniegu zapaskę Jagny, nie wierzy, że to Łapa (pies) wywlókł to z chałupy (taka historyjkę zmyśliła Jagna na poczekaniu). Namiętne spotkanie kochanków miało miejsce np. w oborze.

Boryna budzi coraz większe obrzydzenie Jagny, coraz wyraźniej widać jego oznaki starzenia się – przygarbił się, trzęsą mu się ręce itd.

Gdy Boryna umiera, czuje ulgę pomieszana ze złością na Macieja, że zabrał jej kawałek życia. Zostaje wdową.

Jagna jest zafascynowana młodziutkim klerykiem Jasiem. To raczej uczucie platoniczne. Chłopcu podoba się śliczna kobieta, a ją wzrusza delikatność i chłopięcy urok Jasia. Jednak niewinna scena sprawia, że kobiety we wsi są wściekłe. Uważają, że nienasycona Jagna chce sprowadzić na zła drogę kandydata na księdza. Hanka, która po śmierci Boryny czuje się w domu coraz pewniej, wyrzuca Jagnę z domu. Aby jej udowodnić, że nie dba o majątek, Jagusia rzuca Hance pod nogi zapis sześciu mórg sporządzony przez Macieja.

Seksualne wyczyny z wójtem przepełniają czarę goryczy zawistnych kobiet ze wsi. Uradzają, że Jagna musi zostać wygnana. Dokonują nad nią samosądu. Zbitą do krwi i poniżoną wywożą na wozie pełnym gnoju poza wieś. Odtąd Jagna jest wykluczona z gromady. Przed wściekłą gromadą bronią Jagnę matka i Mateusz. Antek powiedział, że podda się woli gromady – jeśli większość zadecyduje, że Jagna jest zakałą wsi, on nie będzie miał nic przeciwko temu… A jeszcze nie tak dawno namawiał ją na namiętne randki… Trudno powiedzieć, czy Antek jest tchórzem, czy docenił Hankę i nie chce jej ranić, czy może najważniejsze jest dla niego życie z gromadą a nie własne sentymenty.

Po tym wydarzeniu Jagna ciężko zachorowała. Nie jest już pełną życia, wesoła dziewczyną. Pielęgnuje ją matka.

Najważniejsze momenty w życiu bohaterki

Zaręczyny z Maciejem Boryną.
Ślub i wprowadzenie się do jego domu.
Potajemne spotkania z Antkiem, przystojnym synem Macieja.
Śmierć Macieja, Jagna zostaje wdową.
Znajomość z Jasiem – czuła i piękna.
Hanka wyrzuca wdowę z domu zmarłego męża. Jagna wraca do matki.
Romans z wójtem.
Lincz i wypędzenie Jagny ze wsi.
Ciężka choroba, utrata radości życia.

Związki Jagny z innymi postaciami

Maciej Boryna – mąż, którego wybrała Jagnie matka (ze względu na jego majątek). Jagna trochę brzydzi się dużo starszym od siebie mężczyzną – ale Boryna jest zachwycony młodą i śliczną żoną, dowartościowuje go ona ze względu na jego wiek. Nadskakuje jej, przytula ją, jest bardzo miły. Chciałby mieć dziecko z Jagną – podziwia jej krzepkość i siłę, jest pewien, że urodziłaby zdrowe, dorodne dziecko. Trochę przeszkadzają mu plotki o romansach Jagny i jest zazdrosny. Zapisuje jej dużo ziemi, narażając się na gniew dzieci i konflikt z nimi. Gdy jest już pewien, że Jagna go zdradza, staje się zimny i podejrzliwy. Jagna przyjmuje wieść o jego śmierci z ulgą. Gdy Boryna leży na śmiertelnym łożu, w złości nazywa go starym dziadem, który zmarnował jej życie.

Antek Boryna – syn Macieja. Łączy go romans z Jagną oparty na silnym pożądaniu i fascynacji. Nawet gdy Jagna zostaje żoną jego ojca, nie rezygnuje – krąży wokół niej, namawia na erotyczne schadzki. Gdy jednak widzi, jak pracowita i zapobiegliwa jest jego żona Hanka, zaczyna bardziej szanować żonę i już jej nie zdradza (romans Antka z Jagną był przyczyną wielu łez kobiety). Jest silnie związany z gromadą – gdy mieszkańcy Lipiec postanawiają wygnać Jagnę, nie staje w jej obronie…

Kleryk Jaś, syn organisty – piękny, naiwny, pełen uroku młodzieniec. Bardzo podoba mu się Jagna, ale ich znajomość jest raczej niewinna. Jagna podziwia mądrość Jasia, chętnie słucha jego opowieści. Młody kleryk jest zmieszany w towarzystwie pięknej kobiety o bujnych kształtach. Nie może uwierzyć, że Jagna ma taką złą opinię we wsi. Zostaje wysłany przez rodziców do Częstochowy, co ma go uchronić od złego wpływu kusicielki. Rodzicom bardzo zależy na duchownej karierze syna. Księdzu też.

Marcjanna Paczesiowa – matka Jagny, energiczna i zapobiegliwa, pragnie szczęścia córki – a tym w jej rozumieniu będzie ślub z bogatym, niemłodym Maciejem. Jest dumna z urody Jagny i broni jej przed zawistnymi plotkarkami. Okazuje się, że niedaleko pada jabłko od jabłoni – gdy matka wypomina Jagnie romanse, dziewczyna przypomina matce, że w młodości podobno nie była od niej lepsza… Jagnie niczego nie brak w domu, jest traktowana ulgowo – najcięższe roboty wykonują jej synowie.

Hanka Borynowa – żona Antka. Jest wściekła na Jagnę za romans z jej mężem. Hanka wie, że nie jest tak ładna jak Jagna, ale pociesza się, że zatrzyma Antka przy sobie, bo jest jego żoną i matką jego dzieci. Gdy Boryna umiera, Hanka wypędza Jagnę z domu. Mimo wszystko współczuje jakoś Jagnie i jakoś ją rozumie. Nie może tylko pojąć, dlaczego Jagna rzuciła jej pod nogi zapis ziemi, którego dokonał na żonę Boryna – uważa, że Jagna jest nienormalna. Nie mieści jej się w głowie, jak można nie dbać o ziemię…

Józka – córka Boryny. Na początku lubi Jagnę jako utalentowaną artystkę i miłą dziewczynę. Jednak gdy zamieszkują pod jednym dachem, jest zazdrosna o względy ojca. Po śmierci Boryny buntuje się przeciwko Jagnie.

Mateusz zwany Gołębiem – bardzo przywiązany do Jagny, można powiedzieć, że to jej przyjaciel. Tylko on przeciwstawia się lipeckiej gromadzie i broni Jagny przed chłopami szturmującymi dom Paczesiowej. Zostaje przy tym poturbowany i wie, że nie obroni Jagny.

Rocho – Jagna lubi tego wędrowca, który zajmująco i ciekawie opowiada. Rocho jest mądry i wie, że Jagna ma niespokojną naturę. Obawia się o jej los w lipeckiej gromadzie.

Podobne postacie literackie

Afrodyta (Wenus) – bogini miłości, piękna i zmysłowości. Miała wielu kochanków i wzbudzała pożądanie u wszystkich mężczyzn, zupełnie jak Jagna. Ponadto Wenus urodziła się z morskiej piany, czyli tak jakby wzięła się znikąd. Jagna też sprawiała wrażenie zupełnie innej dziewczyny niż przeciętne wieśniaczki – co innego ją interesowało (lubiła wycinać, wykonywać różne ozdoby, słuchać opowieści np. Jasia czy Rocha), nie była przywiązana do posiadania ziemi. No i kochała piękno – ładne stroje, ładne ozdoby w izbie, piękno natury i… urodę mężczyzny.

Nana – tytułowa bohaterka powieści Emila Zoli – piękna, pożądana przez wszystkich „artystka” (miała paskudny głos i ruszała się beznadziejnie). Obie bohaterki łączy zawiść kobiet, siła przyciągania mężczyzn i podobny typ urody – piękne jasne włosy, jasne oczy, jasna cera, krągłe ciało.

Emma Bovary – tęskni za czymś nieokreślonym i czuje (podobnie jak Nana), że nie pasuje do świata, w którym przyszło jej żyć.

O utworze źródłowym

Chłopi Władysława Reymonta to cykl powieściowy w czterech tomach (Jesień, Zima, Wiosna, Lato). Za tę powieść – wspaniałą epopeję chłopską – pisarz otrzymał Nagrodę Nobla w 1924 r. Reymont nie przedstawia bynajmniej obrazu „wsi spokojnej, wsi wesołej” – chłopi nieraz zachowują się jak rozwścieczone zwierzęta, jak żądny krwi motłoch – np. w scenie walki o las czy wyrzucenia Jagny ze wsi.

Chłopi to wiejska epopeja, bo cechują utwór: rozmach narracyjny autora, szeroka panorama życia wiejskiego, obiektywizm w traktowaniu bohaterów i ich losów.

Dzieło

Chłopi

Autor

Władysław Reymont

Czas i miejsce akcji

Akcja rozgrywa się we wsi Lipce, w zaborze rosyjskim. Czas powieści obejmuje mniej więcej dziesięć miesięcy ostatniego dziesięciolecia XIX w. – od wczesnej jesieni do późnego lata. W tym czasie Jagna zdążyła już zaręczyć się, wyjść za mąż i zostać wdową…

Co to za typ bohaterki?

Wiejska piękność i ktoś w rodzaju femme fatale.
Odmieniec – nie interesuje jej posiadanie ziemi, majątek, nie jest chciwa ani skąpa.
Uwodzicielka, bardzo zmysłowa, kieruje się popędem biologicznym.
Żyje zgodnie z naturą, jest silnie związana z przyrodą.
Tęskniąca za czymś nieokreślonym.
Wykluczona z wiejskiej gromady i skrzywdzona przez nią.

Znaczenie postaci

Jagna jest symbolem sił witalnych, popędu seksualnego i biologizmu, a także silnego (również psychicznego) związku z naturą. Wyróżnia się na tle lipeckich kobiet i bohaterek literatury polskiej – mimo że jest prostą chłopką, ma w sobie coś z egzaltowanej Racheli z Wesela Wyspiańskiego…

Jagna symbolizuje:

matkę Ziemię
wieczną kobiecość
nieposkromiony erotyzm

Pojęcia związane z tą bohaterką

Epopeja – Pan Tadeusz Adama Mickiewicza to epopeja szlachecka, zaś Chłopów nazywamy epopeją chłopską. Powieść zawiera przekrój społeczny środowiska chłopskiego, ukazuje hierarchię panującą na wsi – od księdza i najbogatszych gospodarzy po żebraków.
U źródeł epopei leży starożytny epos, utwór o dużych rozmiarach, zazwyczaj wierszowany, z wszechwiedzącym narratorem, pisany stylem wysokim. Pierwsza epopeja narodowa to Pan Tadeusz – tak po raz pierwszy określił to dzieło Zygmunt Krasiński, umieszczając je w jednym szeregu z Iliadą. Mianem epopei bywają też określane wielkie, przekrojowe powieści: Chłopi, Nad Niemnem, Noce i dnie, Wojna i pokój.
Moment przełomowy, w którym zostali ukazani tytułowi chłopi, to zmiany społeczno-ekonomiczne i koniec patriarchatu.

Bohater zbiorowy – bohaterem zbiorowym powieści jest cała społeczność wiejska, choć na pewno w Lipcach znajdziemy silne indywidualności, wyróżniające się na tle gromady, takie jak Maciej, Jagustynka, Jagna czy Mateusz.

Naturalizm – prąd literacki najpopularniejszy w drugiej połowie XIX w. Inspiracją była naturalistyczna filozofia, nauki ścisłe i przyrodnicze oraz koncepcje Hipolita Taine’a i Karola Darwina.

Cechy charakterystyczne naturalizmu:
- Człowiek postrzegany był jako część natury. Podobnie jak zwierzęta, kierował się popędem biologicznym. Dużą rolę w życiu człowieka odgrywał popęd seksualny.
- Pisarz miał być podobny do badacza przyrody – jak on skupić się na drobiazgowej analizie faktów i zjawisk, a przedtem nad długą obserwacją środowiska, które chce sportretować. Pracę nad powieściami naturalistycznymi poprzedzały długie studia, które trwały nawet kilka lat. Reymont zamieszkał na wsi i z bliska obserwował chłopów.
- Dokumentaryzm zamiast fikcji literackiej.
- Autentyzm języka i brutalność obrazowania (np. śmierć Kuby w oborze po samodzielnej amputacji nogi)
- Dokładne i szczegółowe opisy.
- Ukazywanie okrucieństwa życia, w którym panuje walka o byt – jak w świecie zwierząt. Wygrają ją najsilniejsze i najbardziej odporne jednostki…

Promotorem, teoretykiem i jednym z największych przedstawicieli naturalizmu był Emil Zola, autor studium Powieść eksperymentalna i do dziś czytanych powieści naturalistycznych, takich jak Nana, Germinal, Ziemia, W matni.

Zobacz:

Charakterystyka Jagny, bohaterki Chłopów Reymonta

Chłopi Władysława Reymonta

Młodopolska epopeja wiejska – Chłopi Władysława Stanisława Reymonta

Jagna – charakterystyka

Dlaczego powieść Reymonta Chłopi możemy nazwać epopeją?

Chłopi Reymonta – powieść mitologizująca.

Chłopi Reymonta na maturze

Chłopi w pytaniach i odpowiedziach

Chłopi – prace pisemne

Maciej Boryna – charakterystyka