Tag "oświecenie w Polsce"
Ludzie oświecenia wcale nie są pomnikowymi sylwetami. Tu się słyszy, że Trembecki swoje tłumaczenia w karty przegrał, tam się czyta, że Książę Poetów był nie lada smakoszem, wielbił egzotyczne delicyje i precjoza, a Adam Naruszewicz, choć w szacie duchownej, miał co nieco do powiedzenia o wdziękach niewieścich. Zerknijmy na konterfekty oświeconych Polaków: Ignacy Krasicki Zasługuje na pierwsze miejsce wśród oświeceniowych twórców. Był kapłanem, biskupem, poetą i pierwszym powieściopisarzem. Typowy człowiek oświecenia – głoszący ideały rozumu
Podobnie jak Pijaństwo, ta satyra skonstruowana jest na zasadzie dialogu. Jest to rozmowa między dwoma szlachcicami – znajomymi, którzy spotkali się przypadkowo. Jeden z nich, pan Piotr, właśnie się ożenił z ładną i dość bogatą kobietą. Nie jest jednak zadowolony z tego małżeństwa i z kwaśną miną przyjmuje gratulacje zdziwionego tym zachowaniem kompana. Jego żona to bowiem arcymodna kobieta, bezkrytyczna wielbicielka i naśladowczyni francuskich wzorów. Opisując wybryki damy, Krasicki wspomaga
Zaprezentuj satyrę Ignacego Krasickiego Pijaństwo. Pijaństwo to ciekawa satyra zabawna, a przy tym napisana z typowym dla Krasickiego zjadliwym, ostrym poczuciem humoru. Tematem satyry – jak wskazuje sam tytuł – jest pijaństwo, wada narodowa Polaków. Ta satyra jest dialogiem między dwoma znajomymi, jak się domyślamy z przedstawianych przez nich realiów, szlachcicami-Sarmatami. Jeden z rozmówców opowiada znajomemu o pijatyce, w której uczestniczył i jej fatalnych dla jego samopoczucia skutkach. Ta satyra jest
Sens i rola natury w literaturze. Na przykładzie wybranych dwóch epok wskaż, jak różnie pojmowali temat przyrody twórcy. Komentarz Temat pozornie łatwy, nie wychodzi poza kanon lektur szkolnych. Czytajmy jednak uważnie polecenie! Uwaga, nie wystarczy wymienić i omówić utworów, trzeba samodzielnie wyciągać wnioski, wskazywać podobieństwa i różnice między literaturą obu epok, umieć pokazywać funkcje przyrody w utworach. Natura jest istotnym motywem literatury właściwie wszystkich epok. Wybierając dwie epoki zgodnie z zaleceniem tematu, warto
Na czym polega oryginalność satyry Żona modna Ignacego Krasickiego? Ignacy Krasicki w satyrze Żona modna potrafił znakomicie zachować umiar – nakreślił bardzo słodki, a jednocześnie niezwykle okrutny obraz kobiecej próżności, głupoty, egoizmu i tyranii. Krasicki przekazuje właściwie obrazek, scenę z życia codziennego, nie siląc się na karykaturę czy malownicze efekty. Przedstawia wszystko tak po prostu, a przez wydźwięk problemu jest jeszcze mocniejszy – bo tak jest i nic na to nie można zaradzić. Nieszczęsny małżonek
Dydaktyzm bajek wpisany jest w istotę gatunku. W alegorycznym kostiumie – w formie przypowieści o zwierzętach, rzadziej przedmiotach lub roślinach – przekazuje ukryte, ale nietrudne do odczytania prawdy o ludziach i zasadach, którymi rządzi się świat. Przesłania bajek Krasickiego rzadko bywają optymistyczne (Wół minister), ale w oczach wnikliwego obserwatora rzeczywistość nie przedstawiała się zbyt różowo. Jakie wady zarzucał współczesnym? Motyw prawa powraca w różnych kontekstach. Krasicki pokazuje, że nie dla wszystkich jest ono jednakowe. W utworze Dwa psy
Twórcy oświecenia wobec spraw państwa i narodu. Zanim zaczniesz pisać Oto kilka podpowiedzi: Może nadasz swojej pracy jakiś tytuł? Albo poprzedzisz ją mottem? Odpowiednim cytatem mógłby być np. fragment Hymnu do miłości ojczyzny Ignacego Krasickiego: Święta miłości kochanej ojczyzny, czują cię tylko umysły poczciwe! […] Byle cię można wspomóc, byle wspierać, Nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać. Nie bój się zrezygnować z rozprawki, jeśli tylko masz ciekawy pomysł na inną
Horacy Do Mecenasa (20, II) Niezwykłe mając i niekruche skrzydła wzlecę poeta z dwóch natur złożony w przejrzysty eter nie będę już dłużej mieszkał na ziemi i wyższy nad zawiść wzgardzę miastami ja co z ubogiego rodu wyszedłem a goszczę u ciebie ja Mecenasie mój drogi nie umrę nie będę więźniem za wodami Styksu Tuż tuż chropawa mi skóra golenie ściska przemieniam się w ptaka o białym łbie u ramion
Od początków oświecenia, postulując konieczność rozrachunku z sarmatyzmem, ludzie pióra starali się ukazać możliwość powstania nowego typu społeczeństwa. Dlatego mówili o konieczności ukrócenia anarchii szlacheckiej przez zniesienie przywilejów liberum veto i wolnej elekcji, wzmocnienie władzy królewskiej i stworzenie nowoczesnej armii. Te cztery postulaty, wyrażone mniej lub bardziej bezpośrednio, pojawiają się w bardzo wielu utworach literackich. Najwyraźniej zaś formułowane są w publicystyce politycznej. Publicystyka to dział piśmiennictwa, zajmujący się sprawami aktualnymi, niekoniecznie w formie literackiej. Rozkwit publicystyki to
Oświecenie wobec sarmatyzmu. Za ogromnie ważki powód przeczuwanego upadku Rzeczypospolitej uważano szlachecki sarmatyzm, a ściślej – styl życia ukształtowany pod wpływem ideologii sarmatyzmu. Chodzi oczywiście o egoizm i sobiepaństwo szlachty, jej, ugruntowane w XVII wieku, przekonanie o własnej niezwykłości, wynikające z wiary w mit sarmacki wyróżniający szlachtę polską jako grupę wybraną spośród reszty świata. Przekonanie to stało się podstawą stylu życia, który okazał się dla Rzeczypospolitej bardzo niebezpieczny: szlachcic Sarmata uważał, że ma prawo do szczególnych przywilejów,
Wymień „reduty oświecenia” – najważniejsze instytucje kulturalne, stowarzyszenia i szkoły. Zacznij: Ważne instytucje związane ze szkolnictwem to Collegium Nobilium, Szkoła Rycerska, Komisja Edukacji Narodowej, Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych. Ważne czasopisma to Monitor i Zabawy Przyjemne i Pożyteczne. Duże znaczenie miały także Biblioteka Załuskich oraz Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Rozwiń: Collegium Nobilium to elitarna szkoła pijarska, założona przez Stanisława Konarskiego. Wprowadzono tam zasady nowoczesnej pedagogiki i zniesiono karę chłosty. Szkoła Rycerska powstała z inicjatywy króla; jej
Przedstaw wielkie idee myślicieli oświeceniowych (Rousseau, Wolter) i omów ich echa w wybranych dziełach literatury polskiej. Zacznij: Twórczość i myśli obu filozofów spotkały się w Polsce z dużym oddźwiękiem. Klasycyści cenili zwłaszcza Woltera – podziwiano jego polemiczny temperament, umiejętność krytycznego myślenia, prosty, żywy i jasny styl. Rousseau ceniony był przez sentymentalistów, którzy głosili hasło powrotu do natury i pierwotnych, autentycznych uczuć. Rozwiń: Ignacy Krasicki (pisząc powieść o dziejach Mikołaja Doświadczyńskiego) przejął z Kandyda Woltera pewne cechy bohatera,
Przedstaw rolę teatru i dramatu w polskim oświeceniu. Zacznij: Dzięki inicjatywie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego powstał Teatr Narodowy w Warszawie – pierwsza zawodowa scena zorganizowana na wzór zagranicznych ośrodków. Do teatru chodziła oczywiście szlachta, ale także mieszczanie, a nawet plebs. Mimo żywych reakcji publiczności i dużego znaczenia faktu, jakim było powstanie narodowej sceny, teatr nie odgrywał w oświeceniu polskim wielkiej roli. Rozwiń: Teatr ustępował publicystyce i zaangażowanej poezji. Otwarcie miało miejsce w listopadzie 1765 r. – wystawiono
Charakterystyka pisarstwa Ignacego Krasickiego Zacznij: Ignacy Krasicki był bardzo płodnym i wszechstronnym twórcą. Uprawiane przez niego gatunki to satyra, bajka, powieść, poemat heroikomiczny, hymn. Rozwiń: To jeden z największych twórców polskiego oświecenia, zwany księciem poetów. Był mistrzem bajki epigramatycznej (krótkiej, parowersowej, zakończonej ostrą puentą – w odróżnieniu od rozbudowanych, dość długich bajek Jeana La Fontaine’a i Stanisława Trembeckiego), uważany jest za autora pierwszej polskiej powieści nowożytnej. Ponadto dużą rolę odegrał jego Hymn do miłości
Ukaż walkę z sarmatyzmem i cudzoziemszczyzną w literaturze polskiego oświecenia. Zacznij: Ludzie epoki oświecenia przypisywali Sarmatom same najgorsze cechy: warcholstwo, brak zmysłu politycznego, ciemnotę, zacofanie, obojętność na losy państwa, prywatę, ksenofobię. „Skonstruowali” ideał Sarmaty oświeconego – obywatela szanującego tradycję i obyczaj, ale wykształconego, głoszącego potrzebę reform, zainteresowanego polityką, patrioty. Piętnowano nie tylko fanatyczne przywiązanie do tradycji, ale i bezkrytyczne, ślepe uleganie modom – zwłaszcza modzie francuskiej, której jednym ze skutków było zanieczyszczanie
Przedstaw cechy oświeceniowej komedii politycznej (na wybranym przykładzie). Zacznij: Najłatwiej będzie Ci wykonać to polecenie, jeśli wybierzesz Powrót posła Juliana Ursyna Niemcewicza. Jego wystawienie było wydarzeniem kulturalnym i politycznym. Zadania utworu: ośmieszenie konserwatywnych i niechętnych reformom Sarmatów, kosmopolitów i zwolenników francuszczyzny, propagowanie ideału Sarmaty oświeconego i reform Sejmu Wielkiego. Rozwiń: Akcja tej komedii jest prosta, schematyczna, postacie ukazane są na zasadzie kontrastu (czarne i białe charaktery) i choć fabuła dotyczy starań o rękę ładnej i mądrej dziewczyny, na
Ignacy Krasicki – twórca gorzki czy śmieszny? Jakie dostrzegasz walory twórczości Ignacego Krasickiego? Zanim zaczniesz pisać W temacie chodzi oczywiście o twórczość Krasickiego, nie o samego poetę. To oznacza, że niepotrzebne będzie relacjonowanie wszystkich faktów z jego życia. Nie chodzi także o streszczanie utworów księcia poetów, a raczej o ich ocenę. I rozważenie problemu, który zachęca do postawienia wielu pytań: Dlaczego utwory Krasickiego są zabawne? Czemu służy ten śmiech? Jak jest wywoływany? W jakim stopniu jest wymieszany z goryczą?
Oświeceniowe idee wspierać miało wiele instytucji publicznych, których powstawanie popierali światli obywatele włącznie z samym królem. Najważniejsze związane są z edukacją. To czas powstania pierwszego, jak byśmy dziś powiedzieli, ministerstwa oświaty – Komisji Edukacji Narodowej. Miała ona zająć się wykorzystaniem olbrzymiego majątku skasowanego zakonu jezuitów dla stworzenia nowatorskiego systemu szkolnictwa, w którym kształcić się będą obywatele nowoczesnego społeczeństwa, zyskując wiedzę o naturze świata. Powszechny dostęp do edukacji zapewnić miały na
Treny jest to słynne dzieło Jana Kochanowskiego, poświęcone zmarłej córce Urszuli, wydane w roku 1580. Tworzył je poeta po śmierci ukochanej, kilkuletniej córeczki, która miała być „spadkobierczynią lutni”, czyli talentu poetyckiego Kochanowskiego. Bohaterką jest nie tylko Urszulka – choć zbolały poeta często ją wspomina. Tematem głównym Trenów stają się uczucia rozpaczającego ojca, jego bunt, wreszcie uspokojenie – stanowią one zatem analizę własnych odczuć i własnej duszy, konfrontację z wcześniejszymi poglądami filozoficznymi. Pierwsze
Z historii bajki Pierwsze bajki literackie miały jeszcze charakter ludowy. Powstały w starożytnej Grecji w VI wieku p.n.e. Za ich twórcę uważa się półlegendarnego poetę frygijskiego – Ezopa. Do historii przeszedł jako człowiek niezwykle mądry, ale zarazem niebywale szpetny. Sam pozbawiony urody, nie uznawał piękności bez rozumu. Formułował w bajkach moralistyczne nauki o prawdziwym szlachectwie duszy płynącym z wartości intelektu i cnoty. Bajka tak dalece zrosła się z imieniem Ezopa, że wszystkie inne zbiory tych utworów powstałe w późniejszych
