Tag "sarmatyzm"
Sarmata Postać Sarmaty, obecna w kulturze i literaturze polskiej od XVI w., wzbudza wielkie, często sprzeczne emocje. Z jednej strony Sarmata kojarzy się nam z okresem największego rozkwitu Polski, wolnością szlachecką, początkami demokracji, z drugiej upatrujemy w jego (nieco niefrasobliwym) światopoglądzie jednej z przyczyn rozbiorów i rozpadu Rzeczypospolitej. Warto zastanowić się głębiej nad tą niezwykłą dla kultury i historii Polski postacią, zadać sobie pytanie czy Sarmata uosabia nasze dobre czy złe cechy narodowe? Geneza tego typu bohatera Sarmata jest
Sarmatyzm w XIX w. Wstęp I Główne dzieła XIX-wieczne, w których mamy uwieczniony sarmatyzm, to „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza i „Trylogia” Henryka Sienkiewicza. Oczywiście, możemy również wspomnieć o nieco mniej znanych „Pamiątkach Soplicy” Henryka Rzewuskiego, którego do napisania tego utworu zachęcił sam Adam Mickiewicz. We wszystkich tych dziełach dawna formacja kulturowa, jaką był sarmatyzm, została przedstawiona z nutką nostalgii, a co za tym idzie – została wyidealizowana. Wstęp II W dziejach kultury i literatury polskiej losy postrzegania
Wizerunek Sarmaty w Pamiętnikach Jana Chryzostoma Paska. Wstęp I „Pamiętniki”, napisane przez Paska najprawdopodobniej pod koniec życia, stanowią znakomity dokument kultury i mentalności szlachty XVII w., w dodatku – co rzadkie w przypadku dokumentów – pełne humoru i znakomitych scenek obyczajowych. „Pamiętniki” Paska to najwybitniejszy staropolski utwór tego gatunku. Wywarł on duży wpływ na późniejszą literaturę polską – opierali się na nim np. Jędrzej Kitowicz, Henryk Sienkiewicz przy pisaniu Trylogii czy Henryk Rzewuski w pracy
Oświecony obywatel, beztroski Sarmata czy poeta filozof? Który z literackich wzorców epok oświecenia i baroku uważasz za najbliższy Twoim ideałom? Jak zacząć? Przykład I Zacznij od umiejscowienia określonych wzorców osobowych w czasie i zdefiniowania ich. Wspomnij o dzielących je różnicach. Postaw tezę, w której jasno przedstawisz swoją opinię. W epoce baroku istniały różne nurty literackie, w tym: poezja religijna i literatura ziemiańska. Oba wytworzyły charakterystyczne dla siebie wzorce osobowe. Bohater liryczny poetów barokowych jest zagubiony
Sarmatyzm w utworach Jana Chryzostoma Paska i Wacława Potockiego – która twórczość wydaje Ci się bliższa współczesnemu czytelnikowi? Sarmatyzm to temat bardzo popularny. Nie ma pierwszej klasy licealnej, która nie zetknęłaby się z pisaniem o tym zjawisku. W temacie, który proponujemy, jest pewna nowość – porównanie ujęcia dwóch czołowych pisarzy baroku w kontekście odbioru współczesnego czytelnika. Zawsze wyrażaj własną opinię – ale najpierw ją przemyśl… Układ pracy: Wstęp – czym był sarmatyzm? Kim byli
Wojna i kształtowanie ideału rycerza-Sarmaty – ważne tematy literatury barokowej. Komentarz Barok to epoka licznych wojen, ciągnących się długo i przynoszących olbrzymie straty. Nic dziwnego, że stała się bardzo popularnym tematem ówczesnej literatury, skoro konsekwencjami ówczesnego życia politycznego było… czekanie na wojnę, uczestnictwo w niej lub odbudowywanie sił po wojnie właśnie zakończonej i szykowanie się do nowej. Zwróć uwagę na ideał rycerza – Sarmaty. Zastanów się, na ile przypomina on rycerza średniowiecznego, a na
Postawa siedemnastowiecznego szlachcica-Sarmaty i jej pozostałości we współczesnym społeczeństwie. Komentarz W temacie tej pracy zostały zawarte dwa równorzędne problemy: musisz przedstawić postawę szlachcica-Sarmaty, ale też pokazać jej wpływ na świadomość współczesnego Polaka. Pisanie o tym wymaga więc zarówno wiedzy, jak i umiejętności wyciągania wniosków. Temat jest bardzo typowy – zawsze przy okazji baroku omawia się zagadnienia sarmatyzmu. Jak zacząć? We wstępie takiego wypracowania można użyć zestawu pytań, na które potem, w trakcie wywodu,
Pan Tadeusz na egzaminie Treści związane z lekturą, potrzebne do egzaminu Szlachta polska, sarmatyzm, polski dwór i obyczaje, polska tradycja Zwłaszcza tradycja polska, dom, motyw stołu jako element w literaturze mogą być motywem egzaminacyjnym. Tradycję polskości szlacheckiego dworu spotkałeś już w poezji Jana Kochanowskiego. Koniecznie pamiętaj nazwę jego dworu – Czarnolas. Zwróć uwagę na to, że motyw dworu polskiego wiąże się z poczuciem spokoju, ładu, harmonijnego życia na wsi, w
Motyw literacki – polskość i europejskość W każdej epoce pojawiły się utwory, które świadczą o europejskości polskiej kultury, a obok takie, które są istotą polskości. Są też dzieła zarazem polskie i europejskie. Trzeba je usystematyzować i zapamiętać. Co to znaczy europejskość sztuki, kina, literatury? Często przeciwstawia się ją amerykanizacji i uważa za wartość. Nikt jednak dokładnie nie wie, co to jest kino europejskie, literatura europejska. Przeważnie obejmujemy tym terminem literaturę i kino niekomercyjne, autorskie, tworzone bardziej z potrzeby
SARMATYZM – jest to pojęcie, którym nazywamy całokształt obyczajów i kultury szlacheckiej, całą szlachecką formację kulturową wykształconą w baroku, „modną” do połowy XVIII wieku, a oddziałującą nawet na świadomość narodową późniejszych epok. Sarmatyzm polegał na przeświadczeniu szlachty polskiej, iż pochodzi ona od starożytnych Sarmatów – dzielnych jeźdźców – spokrewnionych ze Scytami, ogromnie wojowniczych, którzy rzekomo mieli przywędrować nad Wisłę, osiedlić się tu i dać początek szlacheckiemu rodowi. Teorię tę oparto
Oświecenie wobec sarmatyzmu. Za ogromnie ważki powód przeczuwanego upadku Rzeczypospolitej uważano szlachecki sarmatyzm, a ściślej – styl życia ukształtowany pod wpływem ideologii sarmatyzmu. Chodzi oczywiście o egoizm i sobiepaństwo szlachty, jej, ugruntowane w XVII wieku, przekonanie o własnej niezwykłości, wynikające z wiary w mit sarmacki wyróżniający szlachtę polską jako grupę wybraną spośród reszty świata. Przekonanie to stało się podstawą stylu życia, który okazał się dla Rzeczypospolitej bardzo niebezpieczny: szlachcic Sarmata uważał, że ma prawo do szczególnych przywilejów,
Sarmatyzm stanowi jedno z najbardziej złożonych pojęć z zakresu dziejów kultury dawnej Polski. Odnosi się go do zespołu zjawisk obyczajowych oraz duchowej i umysłowej kultury rzeczypospolitej szlacheckiej od schyłku szesnastego wieku aż po czasy rozbiorów Polski, a nawet poza nie. Sarmatyzm pojmowany był jako pewien sposób myślenia o polskości i jako ziemiańsko-patriarchalny styl życia charakterystyczny dla średniej, drobnej i zaściankowej szlachty, hołdującej rodzimym wartościom. Ideologia sarmatyzmu oparta była na szeroko dyskutowanej tezie renesansowych kronikarzy historyków Macieja Miechowity
Po męsku Chcąc przywdziać ubiór galowy, Sędzia czy Podkomorzy na białą koszulę wkładał żupan. Była to długa suknia męska z wąskimi rękawami zapinana na rząd gęsto umieszczonych haftek lub guziczków. Swoim krojem przypominała księżowską sutannę, lecz była nieco krótsza i wykonana z barwnych tkanin. Na żupan wdziewano długi, sięgający za kolano kontusz w kontrastowym kolorze. Ozdobą tej szaty były wyloty – rozcięte, swobodnie zwisające rękawy. Jedynie młodzi chłopcy mogli nosić
BAROK – szlacheckie obyczaje Szlachecki strój Szlachcic Sarmata pogardzał modą europejską. Nosił kontusz, żupan, pas, posługiwał się szablą przypasaną do boku. Buty dobierano kolorem do żupana: żółte, czerwone, niebieskie, głowy golono, zostawiając na czubku kosmyki, przez co zwano je cebulanymi. Szlachcianka – także strojem podkreślała przynależność stanową i dumę narodową. Nie nosiła spiętrzonych fryzur, tylko warkocz nazywany kosą. Na głowie czapę z lisa z imponującą kitą (lisa upolowanego we własnych lasach), żadnych peruk.
Sarmata o sobie i inni o Sarmacie – podaj przykłady Zacznij: Sarmata o sobie – to Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska, typowego Sarmaty o typowym życiorysie – hulaszcza i wojenno-żołnierska młodość i wiek dojrzały spędzony na gospodarowaniu w majątku. O Sarmatach (z pozycji świadka, obserwatora, komentatora) dużo pisał zaś Wacław Potocki. Rozwiń: Pasek (Pamiętniki) gawędziarskim stylem opowiada o swoim życiu, a przy okazji prezentuje samego siebie. Może wydawać się sympatyczny – znakomity gawędziarz, wesołek, pełen wigoru. Ukazuje
Ukaż walkę z sarmatyzmem i cudzoziemszczyzną w literaturze polskiego oświecenia. Zacznij: Ludzie epoki oświecenia przypisywali Sarmatom same najgorsze cechy: warcholstwo, brak zmysłu politycznego, ciemnotę, zacofanie, obojętność na losy państwa, prywatę, ksenofobię. „Skonstruowali” ideał Sarmaty oświeconego – obywatela szanującego tradycję i obyczaj, ale wykształconego, głoszącego potrzebę reform, zainteresowanego polityką, patrioty. Piętnowano nie tylko fanatyczne przywiązanie do tradycji, ale i bezkrytyczne, ślepe uleganie modom – zwłaszcza modzie francuskiej, której jednym ze skutków było zanieczyszczanie
1. Barok to epoka literacka trwająca: a. przez cały wiek XVIII b. zasadniczo przez cały wiek XVII, ale swymi korzeniami sięga jeszcze końca XVI wieku c. od połowy XVI do połowy XVII wieku Komentarz Barok jako epoka historyczno-literacka obejmuje zasadniczo cały wiek XVII, choć korzeniami sięga jeszcze końca XVI wieku, a w niektórych krajach, np.: w Polsce, trwa jeszcze do połowy XVIII stulecia (czasy saskie). Sama nazwa epoki wywodzi się
Literatura w trosce o losy ojczyzny W środkowej fazie oświecenia, dobie najbardziej intensywnych reform, a także w okresie Sejmu Wielkiego, powstało wiele utworów literackich wspierających dzieło reform. Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Ignacego Krasickiego (1776 r.) ukazują obraz życia przeciętnego szlachcica, wychowanego w typowym sarmackim dworze, czyli rodzinie hołdującej zacofaniu, przesądom i prostackim rozrywkom, wśród nich, oczywiście, pijaństwu, lekceważącej naukę. Pod wpływem doświadczeń – jego nazwisko jest znaczące! – bohater uświadamia sobie jednak szkodliwość takiego wychowania. Przede wszystkim dzięki
Mit sarmacki w literaturze późniejszych epok Sarmatyzm był ideologią o wielkiej sile oddziaływania. Nie przeminął wraz z epoką baroku, trwał w oświeceniu, wkradł się również w epokę romantyczną. Inspirował pisarzy nawet wówczas, gdy zgasł bezpowrotnie. Kontuszowa Rzeczypospolita, trochę zaściankowa, trochę parafialna, warcholsko-pieniacka żyje na kartach wielu utworów. Czasami odpycha i drażni, czasami bawi i śmieszy, czasami lśni pełnym blaskiem. W satyrach Ignacego Krasickiego, nade wszystko w utworze Pijaństwo przedstawiającym obraz wystawnego stylu życia polskiej szlachty, prowadzącego w konsekwencji do pijaństwa
Ustrojem rzeczypospolitej szlacheckiej. Ustrój to system rządzenia, określenie, kto ma prawo głosowania, wybierania władcy, decydowania o państwie. Znamy demokrację – czyli władzę ludu, władzę wszystkich mieszkańców – jeszcze z Aten. Znamy monarchię – gdy krajem rządzi król, a tron w dynastii rządzącej przechodzi z ojca na syna (to monarchia dziedziczna). W rzeczpospolitej szlacheckiej już w XVI wieku ustalono, że państwo jest „wspólną rzeczą” szlachty, czyli władza w Polsce należy do szlachty. Już Jagiellonowie, chcąc uzyskać zgodę polskich panów
