Posts From redakcja
Stanisław Wokulski występuje w powieści jako bogaty kupiec galanteryjny. Przeszłość tej postaci wskazuje jednak, że nie zawsze pan Stanisław opływał w dostatki. Pochodził ze zubożałej szlachty i od zawsze ciężko pracował. Jako młody chłopak (rok 1860) pracował jako subiekt w kawiarni Hopfera, służył gościom i znosił rozmaite upokorzenia. Zdecydował się kształcić, wstąpił do Szkoły Przygotowawczej, zdał egzamin do Szkoły Głównej, co wzbudziło sensację w Warszawie: subiekt, który chce studiować – to nie mieściło się w głowie!
Zacznij Lalka Bolesława Prusa to jedna z największych powieści polskiego pozytywizmu. Jej główny bohater – kupiec Stanisław Wokulski – to człowiek, którego osobowość kształtowała się w dobie romantyzmu, ale dorosłe życie upływało w czasach pozytywizmu. Epoki te były tak skrajnie różne, że trudno sobie wyobrazić, iż w jednym bohaterze mogą skupić się cechy zarówno romantyka, jak i pozytywisty. Ale tak właśnie jest w przypadku Stanisława Wokulskiego. Cechy pozytywistyczne Każdy bohater pozytywistyczny powinien w swoim życiu dążyć do
Nowy prąd w poglądach, literaturze i sztuce zaistniał pod wieloma nazwami. U nas nazywamy ten etap Młodą Polską, a w innych krajach nosił nazwę: Młode Niemcy, Młode Włochy, Młoda Francja czy Młoda Skandynawia. Koniec wieku XIX przyniósł bunt synów przeciw ojcom pozytywistom, przeciwko materializmowi ich epoki. Jak to się stało? Imiona epoki Fin de siècle – bo koniec wieku; Modernizm – bo „nowe” występuje przeciw staremu (modern – nowoczesne); Dekadentyzm – bo schyłek wieku; Neoromantyzm
Ten niemiecki filozof, który urodził się i znaczną część życia spędził w Gdańsku, swoje koncepcje tworzył w pierwszej połowie dziewiętnastego wieku. Dopiero jednak pod koniec stulecia jego idee znalazły szeroki oddźwięk – wśród modernistycznych artystów i teoretyków sztuki. Przede wszystkim – były doskonałą pożywką dla zwolenników poglądów dekadenckich – Schopenhauer bowiem z całą siłą starał się dowieść kompletnej bezsensowności ludzkiego życia. Jego podstawowym motorem bowiem, według filozofa, jest popęd życiowy – wola życia – siła,
Filozofia Fryderyka Nietzschego Fryderyk Nietzsche był filozofem na swoje czasy zupełnie niezwykłym. Nie budował systemu mającego wyjaśnić naturę świata. Nie tworzył tajemniczo brzmiącej, półmatematycznej terminologii. Ba – on nawet nie starał się przyjmować modnej wówczas obiektywizującej, „naukowej postawy” wobec zjawisk, którymi się zajmował. Jego filozofia jest dalece subiektywna – formułowana z punktu widzenia niezależnej jednostki – mówiącej to, co czuje – bez klasycznego, logicznego dowodzenia i zachowania tradycyjnej ciągłości wypowiedzi. Indywidualistyczne, nieskrępowane
To podstawowe terminy filozofii Henriego Bergsona – francuskiego myśliciela – którego działalność przypada na lata największego rozkwitu modernizmu. Podstawowym założeniem jego koncepcji jest istnienie tajemniczej siły życiowej élan vital – utrzymującej świat w wiecznym i niezatrzymywalnym ruchu. Ta siła różni się jednak od Schopenhauerowskiego pędu – nie jest naszym unicestwieniem i największym wrogiem, lecz raczej pozytywnym źródłem energii i motywem naszych działań. Siła ta także jest podstawową zasadą istnienia świata – przejawia się we
Na czoło europejskiej krytyki modernistycznej wysuwają się Charles Baudelaire (czyt. Bodler), Paul Verlaine (czyt. Werlę), Jean Artur Rimbaud (czyt. Rębo). Poezję Baudelaire’a określają tak typowe dla epoki: wyższość duchowa artysty, koncepcja poety przeklętego, motyw szatana, motyw spleenu, użycie jako środka: brzydoty, nędzy, śmierci i grzechu. Materię jego wierszy tworzą kraty, deszcz, pająki, pogrzeby i ołowiane niebo – nastrój smutku i pesymizmu. Uderzają odbiorcę utwory: Padlina – dobitny portret przemijalności, Albatros – symbol odtrąconego poety
Osiągnięciem poprzedniej epoki w dziedzinie epiki był realizm. Przypomnijmy: powieść realistyczna prawdziwie ukazuje rzeczywistość i codzienne życie człowieka, jest wg Stendhala „zwierciadłem przechadzającym się po gościńcu”. Tworzył tę powieść właśnie Stendhal (np. Czerwone i czarne), tworzył ją Honoriusz Balzac (Ojciec Goriot, cykl Komedia ludzka itd). Teraz, w nowej epoce, realizm staje się punktem wyjścia do nowych poszukiwań i nowych sposobów tworzenia prozy. Punkt pierwszy tych poszukiwań to: Gustaw Flaubert (czyt. flober). Jego idea to
Obraz opisany przez Baudelaire’a jest wstrząsający. Jest to niby wspomnienie spaceru z ukochaną. W trakcie zdawałoby się romantycznej przechadzki bohaterowie trafili na zwłoki rozkładającej się kobiety. Baudelaire przywołuje ten obraz nie szczędząc drastycznych szczegółów: „brzuch pełen zgnilizny”, „smród zgnilizny”, „zastępy much”, „zadarte nogi” – słowem padlina. Najbardziej szokująca jest jednak konkluzja utworu. Brzmi mniej więcej: „taką i ty będziesz, moja ukochana – upodobnisz się do tego błota”… Złowroga apostrofa jest świadectwem przemijalności, barokowym
Oczywiste dziś przekonanie, że teatr jest autonomiczną dziedziną sztuki – niezależną od wszelkich innych sztuk – wcale nie było powszechne na początku XX wieku i dość długo trzeba mu było torować drogę do zbiorowej świadomości odbiorców. Czynili to artyści, którzy bardzo wyraźnie odczuwali kryzys teatru pod koniec wieku XIX i uważali, że dotychczas stosowane w nim formy zdecydowanie się przeżyły i nie dają możliwości wyrażenia tego, co w sztuce najważniejsze – prawdy. Dotychczas istniejący teatr
To utwory krótkie, czyta się je łatwo, często ze śmiechem, lecz jest to śmiech przez łzy, niepozbawiony goryczy. Świadczą o tym, że Czechow był świetnym obserwatorem życia. Rozglądając się dokoła, wybierał takie sytuacje, które prezentowały prawdę o człowieku i ówczesną rzeczywistość – lata osiemdziesiąte dziewiętnastego wieku w Rosji. Smutna była ta rzeczywistość i jej obywatele, lecz potrafił Czechow dostrzec w niej także aspekty komiczne. Każde opowiadanie to przykład z życia unaoczniający ludzkie śmiesznostki, wady, słabości ludzkiej psychiki.
Naturalizm Kiedy? W drugiej połowie XIX wieku Gdzie? We Francji, szybko obiega Europę. Kto? We Francji: Zola, Maupassant, w Polsce: Reymont, Zapolska, Żeromski O powieści naturalistycznej… Cel – poszukiwanie praw rządzących człowiekiem i społeczeństwem. Pisarz – badacz, eksperymentator, uczony. Pracownia pisarza – laboratorium badań. Bohaterowie – materiał badań i analiz. Efekt – obnażanie fałszu i zła, obrazowanie czarnych stron rzeczywistości, koncepcje człowieka jako istoty biologicznej. Najistotniejsze założenia: pisarz naśladuje badawczą pracę naukowca; powieść jest
Lord Jim jest powieścią skomplikowaną, nawet trudną w odbiorze, autor przedkłada tu bowiem warstwę refleksji i rozważań nad wartką, spójną i chronologiczną akcję. Wśród cech wpływających na oryginalność utworu należy wymienić: Specyficzną narrację. Conrad nie organizuje tu przezroczystej, wszechwiedzącej narracji, lecz posługuje się głosem Marlowa – postaci funkcjonującej w świecie powieści. Posługuje się chwytem „opowieści w powieści”, tzn. – Marlow opowiada słuchaczom dzieje Jima (dwie warstwy fabularne). Rozłam biografii ma dwie części. Jim tułający się
Nazywano go „smutnym szatanem” i był prawdziwym „mężczyzną fatalnym” dla tych, którzy napotkali go na swojej życiowej drodze. Z pewnością był nieprzeciętnym człowiekiem, posiadał charyzmę, umiał szokować, prowokować. Był skandalistą swoich czasów – ale jego teorie i tryb życia przyćmiły wartość dzieł. Jego postępki też można różnie oceniać: Swoją towarzyszkę życia i troje dzieci opuścił – co zakończyło się jej samobójstwem. Związek z oszałamiającą Dagny Juel też skończył się tragicznie – Dagny źle czuła się
Tadeusz Miciński był oryginalnym poetą młodopolskim. Jego zainteresowania – bliskie mistyce, demonologii, tworzyły wokół niego specyficzną atmosferę, powodowały, iż nazywano go magiem, że tematyka jego utworów krążyła wokół spraw pozaziemskich, a często bohaterem jego wierszy był szatan. Poeta daje wyraz swoim przemyśleniom w utworze pt. Jam ciemny jest wśród wichrów płomień boży. Bohaterem wiersza jest (często wykorzystywany w epoce Młodej Polski) szatan – Lucyfer. Sam tytuł podejmuje już pewien problem – „jam jest
Artysta Nie wierzę w nic, nie pragnę niczego na świecie, Wstręt mam do wszystkich czynów, drwię z wszelkich zapałów… Kazimierz Przerwa-Tetmajer To w Młodej Polsce temat numer jeden. Tworzenie „sztuki dla sztuki” jest marzeniem modernistów, których wzorem stał się Stanisław Przybyszewski. Literacki ideał stworzył przez przypadek… Sienkiewicz. Pisząc Bez dogmatu, chciał ośmieszyć typ artysty bezproduktywnego, zgnuśniałego, niepewnego siebie, obrazić młodopolskich cyganów tułających się po świecie bez konkretnego celu. Tymczasem artyści wcale nie zbulwersowali
Rzadko się zdarza, aby uznana za wartościową, wielce ceniona proza była zarazem tak przystępna, przejrzysta i wciągająca. Wynika to zapewne z techniki pisarskiej Hemingwaya, który stosował zasadę behawioryzmu: oszczędzał czytelnikowi własnych komentarzy i refleksji, podawał suchy opis wydarzeń i dialogi. Drugi ważny element pisarstwa Hemingwaya to typ bohatera – mocnego, szlachetnego człowieka, prawdziwego mężczyzny (dalekiego krewnego szeryfów westernu), z którym czytelnik chętnie się utożsamia. Trzecia rzecz – to tematyka: wielka miłość, klęska starości i obrona przed
Można powiedzieć, że kariera poetycka Jana Kasprowicza przebiegała etapami, w których zmieniały się założenia, filozofia i typ twórczy poety: I okres twórczości To etap, w którym Kasprowicz jawi się jako „rzecznik skrzywdzonych i poniżonych”. W tym pierwszym okresie tworzenia dominują w jego poezji tematy społeczne: biedy wsi i nędznego życia chłopa. Wynika to zapewne z faktu, iż sam Kasprowicz pochodził z rodziny chłopskiej, z Kujaw. Na wzór Konopnickiej ukazuje w poezji biedę ludu. Zapamiętać warto wiersz W chałupie i cykl sonetów Z chałupy. II
Wyjaśnij nazwę, podaj ważne wydarzenia historyczne, które określiły atmosferę epoki dwudziestolecia międzywojennego. Znaki czasu Chodzimy do kina na filmy nieme, a od roku 1927 dźwiękowe. Kolor przyjdzie dopiero po wojnie. Jeździmy automobilem, ale tylko jeśli jesteśmy bardzo bogaci. Biedniejsi mogą przemieszczać się szybkimi pociągami. Wybrańcy – aeroplanem. Poczciwy dyliżans zaprzężony w dziarskie konie – to już przeszłość. Telefon i telegraf są na porządku dziennym. Słuchamy radia – i nie przestaniemy słuchać do dziś. Rozmnożą
Relacja – ten sporych rozmiarów poemat należy do Hymnów – tomu, który określany jest jako naczelny przykład ekspresjonistycznych zainteresowań Kasprowicza. I tak jest w istocie. Hymny – tom utworów nawiązujących do biblijnego gatunku, dość luźno wykorzystujących biblijne wątki – już samą tematyką przywołują ekspresjonistyczne środki obrazowania. U Kasprowicza bowiem obrazy biblijne posłużyły do zilustrowania wstrząsającej wizji ludzkiego istnienia w rozdarciu między niezmiernie od siebie odległymi sprzecznościami, oddzielonymi przepaściami nie do pokonania. Dies irae –
