Posts From Zbyszek
Przedwiośnie Stefana Żeromskiego Powieść Temat: Przedwiośnie jest powieścią polityczną – jest próbą ustosunkowania się pisarza do aktualnych spraw kraju, przedstawia groźbę istniejącej sytuacji, krytykuje, lecz szuka także dróg reformy. Powieść przedstawia dzieje młodego chłopaka – Cezarego Baryki. Jego życiorys (rewolucja w Baku, wojna polsko sowiecka, ziemiaństwo, Warszawa) jest ilustracją poszukiwania własnej drogi w życiu, ale i prawdy o Polsce. Co jest ważne? Pisarz konfrontuje w utworze trzy różne drogi naprawy Polski:
Dwa ważne dramaty Kartoteka Tadeusza Różewicza Awangardowy dramat – antytetatr Temat: Człowiek w powojennej rzeczywistości – jego miejsce w świecie, jego psychika i żuycie – to temat główny, ale ujęty nowatorsko. Rzeczywistość dramatu jest absurdalna – w centrum sceny, w leży Bohater, bez określonego wieku i imienia. Raz jest małym chłopcem, raz dorosłym mężczyzną, raz mówią do niego Kaziu, a za chwilę Dzidku itd. Leżącego Bohatera odwiedzają: rodzice, sekretarka, żona, inne postacie. Towarzyszy
Na świecie Dziedzictwo epoki II połowę XX wieku na świecie określiły: dziedzictwo II wojny światowej – temat dominujący w literaturze, filmie, sztuce; podział świata na dwie strefy – blok komunistyczny i zachód, a także rywalizacja dwóch mocarstw: ZSRR i USA; rozwój filmu, potem telewizji, w końcu wieku ekspansja nowego medium – internetu; rozwój wszelkich form komunikacji; telefonia transport – od upowszechnienia samochodu po super szybkie samoloty; ekspansja kosmosu ( I
Co jest ważne? Znajdujemy się u progu współczesnego świata. W tym stuleciu miało miejsce kilka kluczowych dla Europy zdarzeń – i w dziedzinie historii jak i myśli czy nauki. Wówczas ukształtował się współczesny sposób myślenia, powstały potęgi państwowe. Człowiek oświecenia uwierzył we własne siły. Chce zbudować świat szczęścia i rozumu tu i teraz, na ziemi, za życia wierzyć w cywilizację, chce używać rozumu, ale i korzystać z rozrywek. Główny nurt –
Zanim powstał ten dramat, nie brakowało utworów, które opowiadały dzieje szarpanych namiętnością zakochanych i, podobnie jak opowieść o młodych kochankach z Werony, wcale nie kończyły się happy endem. Znał je także Szekspir. Część z nich wykorzystał, tworząc swoje wiekopomne dzieło. Motyw zakochanych, niemogących się połączyć na skutek rozmaitych niesprzyjających okoliczności zewnętrznych i popełniających samobójstwo z powodu nieporozumienia, pojawił się już w czasach antycznych. Chodzi o legendę o Pyramie i Tysbe, opracowaną przez Owidiusza w IV księdze Metamorfoz.
Biblia Powstawała przez wiele stuleci – od XIII wieku p.n.e. (Stary Testament) aż do I wieku n.e. (Nowy Testament). Napisana została w języku hebrajskim, greckim i aramejskim (tym ostatnim językiem mówił zapewne Jezus). Wersję katolicką stanowi 46 ksiąg Starego Testamentu i 27 Nowego Testamentu, ale warto wiedzieć, że Biblia jest podstawą różnych religii i występuje w różnych wersjach, istnieją bowiem jeszcze inne księgi o tematyce biblijnej (apokryfy), nieuznawane przez Kościół
Hiob – mąż sprawiedliwy i bardzo pobożny, poddany przez Boga (i to, jak się zdaje, za namową szatana) straszliwej próbie: zostały mu odebrane bogactwa, uśmiercone jego dzieci, on sam zaś choruje na trąd. Mimo to Hiob nie poddał się – i wytrwał w wierze. Postać różnie interpretowana: jako symbol niezachwianej wiary albo moralnego zwycięstwa człowieka nad przeciwnościami losu (a nawet nad Bogiem). Kain i Abel to dwaj bracia, z których pierwszy zabił drugiego. Bóg ukarał
Pytanie o sens cierpienia To kwestia podstawowa, która – począwszy od Hioba – aktualna jest aż do dzisiaj. Warto zwrócić uwagę, że chrześcijańska wizja cierpienia daleka jest od traktowania go jak kary za grzechy. Czy jednak rzeczywiście, jak chcieli na przykład średniowieczni autorzy legend o świętych, cierpienie uświęca? Wiele tu miejsca na rozważania osobiste, do których lektury mogą być inspiracją. Cierpienie fizyczne i psychiczne Bohaterowie literaccy cierpią i tak, i tak. Pisząc o cierpieniach fizycznych, przywołamy
Każda kultura ma swoją moralność, swoje prawa i swoje zbrodnie. W kulturze europejskiej źródłem tych praw jest niewątpliwie Biblia i Dekalog. Trzeba jednak powiedzieć, że jest to wyjątek – rzadko prawa moralne były spisywane tak konkretnie. Już choćby w wypadku religii starożytnych Greków i Rzymian trudno mówić o jednoznacznym kryterium moralnej oceny. Bogowie zachowują się tam jak ludzie; sami dopuszczają się zbrodni, jak choćby Apollo, który, by się dowartościować, obdarł Marsjasza ze skóry. Oczywiście Grecy też
Bunt to jedna z ludzkich postaw. Jego podstawą zawsze jest sprzeciw wobec czegoś potężnego, i zwykle towarzyszy mu nadzieja na zwycięstwo. Rozmaite są jednak te potęgi. Można się buntować przeciwko ograniczeniu wolności fizycznej: niewoli, więzieniu, terrorowi, porządkowi społecznemu; duchowej: Bogu, moralności, autorytetom, kulturze; artystycznej – to stały w literaturze motyw walki z ideami poprzedników, opiniami krytyków. Zwycięstwo nie zawsze jest pełne. W eseju filozoficznym pt. Człowiek zbuntowany Albert Camus nazywa jednak bunt momentem, w którym w człowieku
Podstawy kulturowe Wolna wola – Biblia i chrześcijaństwo. Dając ją człowiekowi, Stwórca obdarzył go, podobną Boskiej, możliwością decydowania o sobie: możemy wybierać. Abyśmy nie pobłądzili i mogli się cieszyć wolnością dzieci Bożych, otrzymaliśmy też Dekalog oraz nowotestamentowe przykazanie miłości, które razem stanowią podstawowe normy postępowania człowieka i oznaczają dla nas zarówno drogowskaz, jak i zadanie. Zbawienie zależy więc od sposobu wykorzystania wolnej woli. Nawet Adamowi i Ewie, którzy, wyposażeni w nią, złamali jedyny i niezbyt ich ograniczający zakaz,
Młodość i dojrzewanie Czas młodości to jednocześnie czas kształtowania się człowieka. Prawdopodobnie nie ma ważniejszego pod tym względem okresu w życiu. To wtedy człowiek zyskuje swoją ostateczną osobowość, nabywa najważniejsze dla siebie wzorce. Wtedy kształtuje się jego świadomość i moralność. Wtedy też ostatecznie wkracza na swoją drogę życiową. Jasne więc jest, że ów czas ludzkiego kształtowania się jest obiektem żywego zainteresowania twórców. Przemiany, które sprawiają, że w końcu powstaje „dorosły człowiek”, stały się tematem
W starożytności współistniały ze sobą dwie wizje twórcy: rzemieślnika, który stosuje konkretne zasady i „przepisy” na dobrą sztukę i literaturę, oraz artysty szaleńca, który, natchniony Bożą łaską, tworzy arcydzieła. W średniowieczu artyści pozostawali zwykle anonimowi, tworzyli nie dla sławy, lecz na chwałę Bożą. Ważne były nie nazwiska autorów, lecz same dzieła. Renesans wzmacnia rolę artysty. Pojawia się pojęcie poety doctusa – artysty wszechstronnego, gruntownie wykształconego humanisty, obytego w świecie. Warto przywołać Kochanowskiego (np.
Starożytność – literatura to źródło norm Może nieco zdezaktualizowane, ale trzeba o tym pamiętać. Według starożytnych poetyk („podręczników” pisarskich ustalających normy estetyczne) podstawowym zadaniem literatury jest wyrażanie piękna, ale także – przynoszenie sławy poecie. Służą temu technika mimesis – naśladowania natury, i zasada decorum – dostosowania stylu pisania do tematu utworu. O sprawach poważnych zatem należało pisać wzniośle, o lżejszych zaś – bardziej potocznie. W konsekwencji miarą umiejętności pisarza stała się zdolność
Antyk, okres przed zapisem tekstu Trudno mówić o literaturze tego okresu. Chodzi o poezję epicką przekazywaną ustnie, której dwa znane nam arcydzieła spisane zostały jako Iliada i Odyseja. Poezja ta to najprawdopodobniej jeden z podstawowych środków przekazywania świadomości kulturowej. Śpiewane przez aojdów (wędrownych poetów recytatorów) poematy mają charakter mityczny: są środkiem przekazywania i odradzania mitu – podstawowego elementu ówczesnego sposobu myślenia religijnego i społecznego. Jeżeli mówi się, że w kulturach mitologicznych mit dzieje się wciąż na nowo, to
Sprawa narodowa Temat ojczyzny w literaturze tej epoki być może wcale nie jest najważniejszy, ale na pewno jest ważny – dzięki dwóm potęgom: Wyspiańskiemu i Żeromskiemu. Autorzy ci zajmują inne obszary literackiej mapy. Żeromski pisze prozę zrywów niepodległościowych; spod jego pióra wyjdzie jednak także dramat Róża. Wyspiański tworzy wielkie dramaty narodowe: Wesele – rzecz o współczesnym mu społeczeństwie polskim wobec sprawy wyzwolenia, Noc listopadową, Warszawiankę – o powstaniu. Często cytowanym utworem patriotycznym jest wiersz
Aniela Dulska Reprezentantka mieszczańskiej kołtunerii (Moralność pani Dulskiej). Symbol kobiety ograniczonej, fałszywej, obdarzonej specyficzną, niemoralną „moralnością” na pokaz. Niestety, typ przeciętny, reprezentatywny i uniwersalny. Myli się ten, kto sądzi, że osoba taka pojawiła się raz, sto lat temu, i akurat Zapolska zarejestrowała to niezwykłe indywiduum w swojej tragifarsie. Na jej portret składa się wiele drobnych szkiców: zachowanie wobec rodziny i sąsiadów, obraz mieszkania, niemy protest męża, Felicjana Dulskiego. To wszystko daje
Chłopi Władysława Stanisława Reymonta Oto dziewiętnastowieczna wieś: bez traktora, telewizora, ba!, nawet bez murowanych budynków. Zewnętrznie wieś się zmieniła, lecz mentalność jej mieszkańców pozostała podobna. Nadal o pozycji człowieka przesądza tu ilość posiadanej ziemi, liczy się siła, obowiązują twarde prawa życia w gromadzie. Chłopi poruszają co najmniej kilkanaście wątków. Uwagę czytelników najbardziej przyciągają losy pięknej Jagusi, wydanej za starego, bardzo bogatego Macieja Borynę, i jej kolejne romanse. Oprócz nich jednak ukazany tu został
Dramat młodopolski Dramat naturalistyczny Gabriela Zapolska – Żabusia, Ich czworo, Skiz, Panna Maliczewska, Moralność pani Dulskiej; Włodzimierz Perzyński – Lekkomyślna siostra, Aszantka, Szczęście Frania; Tadeusz Rittner – W małym domku; Jan August Kisielewski – W sieci, Karykatury. Moralność pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej Gabriela Zapolska przedstawia mieszczańską rodzinę zatopioną w filisterskim kołtuństwie. Jest to swoista satyra na fałsz, obłudę i zakłamanie mieszczaństwa, rozgrywająca się w konwencji tragifarsy. Mieszczuch i niewola fałszywego konwenansu są także tematem często grywanych sztuk: W sieci i Karykatury Jana
Historyzm i eklektyzm Architekturze XIX wieku brak własnego stylu. Formy wypracowane w poprzednich epokach traktowane są wówczas jako kostium nakładany na konstrukcję budynku. Liczy się przede wszystkim przepych. Budowle uginają się od rzeźb, ozdób i historyzujących detali w najróżniejszych zestawieniach. Ten sposób twórczości określają terminy historyzm i eklektyzm. Historyzm stara się naśladować konkretny styl przeszłości. Może przybrać formę neogotyku, neorenesansu, neobaroku, stylu neobizantyjskiego. Eklektyzm również czerpie z dorobku przeszłości, ale stara się tworzyć nowe wartości estetyczne,
