Podział rzeczowników na własne i pospolite jest banalnie prosty. Rzeczowniki pospolite odnoszą się do wielu rzeczy – są to nazwy ogólne. Jest ich w języku mnóstwo – to stół, pies, kobieta, książka, gazeta, chomik, samochód, hotel. Jeśli jednak chcemy z grupy rzeczowników pospolitych wyróżnić niektóre wyrazy, uczynić je szczególnymi i indywidualnymi, stworzymy rzeczowniki własne. Jest wiele psów, ale Twój ma na imię Supeł. Mieszkasz nie w jakimś mieście, ale w
1. Jakie zjawiska fonetyczne zachodzą w podanych wyrazach: chleb, jabłko, liczba, przyjaciel, zagadka. chleb [chlep] – utrata dźwięczności na końcu wyrazu jabłko [japko] – uproszczenie grupy spółgłoskowej oraz ubezdźwięcznienie wewnątrzwyrazowe wsteczne (dźwięcznego „b” pod wpływem bezdźwięcznego „p”) liczba [lidżba] – udźwięcznienie wewnątrzwyrazowe wsteczne (bezdźwięcznego „cz” pod wpływem dźwięcznego „b”) przyjaciel [pszyjaciel] – ubezdźwięcznienie wewnątrzwyrazowe postępowe (dźwięcznego „rz” pod wpływem bezdźwięcznego „p”) zagadka [zagatka] – ubezdźwięcznienie wewnątrzwyrazowe wsteczne (dźwięcznego „d” pod wpływem
Wypowiedzenie nieczasownikowe (nie zawiera orzeczenia) Za chwilę odjazd autobusu. Kto tam? Równoważnik (można wprowadzić orzeczenie) Wypowiedzenie, które nie zawiera osobowej formy czasownika, ale dopuszcza możliwość jej wprowadzenia na podstawie kontekstu. równoważnik zdania zdanie (jest orzeczenie) Kto tam? (brak orzeczenia) Kto tam jest? (zdanie) Za chwilę odjazd pociągu! Za chwilę odjedzie pociąg! Co z nim? Co jest z nim? Ale gorąc! Ale jest gorąco! Wreszcie koniec
Wypowiedzenie Wypowiedzenie składa się z kilku wyrazów, które połączone są ze sobą treściowo i gramatycznie. Co to znaczy połączenie treściowe? To znaczy, że wyrazy w wypowiedzeniu ułożone są tak, by stanowiły logiczną całość. Wyrazy: mamy, kupię, wczoraj – nie tworzą wypowiedzenia, bo są ułożone bez sensu, po prostu nic nie znaczą. Co to znaczy połączenie gramatyczne? Oznacza to, że wyrazy w wypowiedzeniu użyte są w odpowiednich formach gramatycznych. W wypowiedzeniu: Mama lubi piec ciastem. – wyraz
Język polski „pożyczył” z innych języków wiele słów i całych zwrotów. Niektóre z nich są tak popularne, że rzadko kiedy zdajemy sobie sprawę, że tak naprawdę nie pochodzą z naszego języka. Dlaczego takie wyrazy trafiają do języka? To oczywiste – są wynikiem kontaktów Polaków z innymi narodowościami – zresztą tak samo jest we wszystkich językach. Kontakty handlowe, towarzyskie, podróże, wspólne obyczaje i kultura, a nawet wojny sprawiały, że w naszym języku pojawiały się nowe wyrazy. Znając historię Polski,
Świat ciągle się zmienia – pojawiają się nowe zjawiska i przedmioty, które trzeba nazwać. Czasami zapożyczamy nazwę z obcego języka, innym razem musimy utworzyć nowy wyraz. Co to takiego te neologizmy? Neologizmy to nowo utworzone wyrazy, które służą do nazywania nowych przedmiotów, zjawisk czy pojęć. Kiedy takie wyrazy przestają być neologizmami? Kiedy upowszechnią się, na stałe wejdą do języka. Rodzaje neologizmów Słowotwórcze – utworzone od wyrazów już istniejących za pomocą odpowiednich
Po co nam skróty i skrótowce? W tekstach pisanych bardzo często możesz spotkać skrócone pojedyncze wyrazy i wyrażenia. Dlaczego się pojawiają? Po prostu bardzo ułatwiają i skracają wypowiedzi – dzięki nim niektóre wyrazy można zapisać w postaci kilku liter – to duża oszczędność czasu i papieru! Ze skrótami spotykamy się wszędzie – na wizytówkach, szyldach, w artykułach: mgr Julia Grzywacz (magister), ul. Warszawska (ulica), itd. (i tak dalej), itp. (i tym podobne), 30 r. p.n.e.
Słowotwórstwo to nauka o tworzeniu słów. Rodzina wyrazów Słowa bardzo rzadko występują pojedynczo – zazwyczaj tworzą rodziny wyrazów. To tak jak u ludzi – większość słów ma liczną rodzinę wyrazów pokrewnych – rzadko które słowo jest „samotne”. Tak jak w rodzinie istnieje głowa rodziny, tak też w rodzinie wyrazów jest wyraz podstawowy, od którego pochodzą inne wyrazy. Popatrz: dom domek, domowy, domownik chleb chlebek, chlebak, chlebowy Zwróć uwagę! Wyrazów dom
Upodobnienia grup spółgłoskowych Czym są upodobnienia grup spółgłoskowych? Rzecz najistotniejsza przy temacie upodobnień: sprawa dotyczy dwóch spółgłosek sąsiadujących ze sobą, np. spółgłoski dźwięcznej i bezdźwięcznej. Upodobnienie to zmiana jednej z nich, dostosowanie się do drugiej w ten sposób, że w wymowie spółgłoski stają się do siebie podobne: albo obie są dźwięczne, albo obie są bezdźwięczne. Ich pisownia się nie zmienia, zmienia się tylko wymowa. Jak dochodzi do upodobnienia? Wyraz łódka wymawiamy: [łótka]. Dlaczego? Już
Związki frazeologiczne To takie specjalne połączenia wyrazów, charakterystyczne dla danego języka. Takie połączenie stanowi całość znaczeniową. Jeśli ktoś powiedział, że grunt mu się pali pod nogami – wcale nie oznacza, że ktoś akurat trafił na pożar i na nim stoi! Wyrażenie to oznacza, że ktoś czuje się zagrożony, że czuje niebezpieczeństwo. W języku polskim jest mnóstwo takich połączeń wyrazów. Często pewnie słyszycie, że ktoś jest nudny jak flaki z olejem albo że
Podmiot Czym jest podmiot? Podmiot jest wykonawcą czynności. Podmiot nazywa osobę, rzecz, zwierzę czy zjawisko, czyli oznacza to, o czym w zdaniu orzekasz za pomocą orzeczenia. Wczoraj mama ugotowała pyszną zupę. Agnieszka poszła na lodowisko. Wycieczka udała się. Pies Kacpra zaginął. Burza przestraszyła moją siostrę. Jak zapytać o podmiot? O podmiot zapytaj: kto? co? Jaka część mowy może być podmiotem? Rzeczownik w mianowniku, np. Chłopcy poszli na boisko. Gosia czeka
Ile słów jest w języku polskim? Tysiące. Aby choć trochę nad nimi zapanować, trzeba je było jakoś posegregować. Te zbiory zostały nazwane częściami mowy. Zadanie 1. Wypisz z podanych zwrotów czasowniki: pisał jak kura pazurem zrobił z igły widły trząsł się ze strachu zeszła z obłoków na ziemię Z tym zadaniem nie będziesz więc miał najmniejszego problemu. Wystarczy zadać pytanie: co robi?, co się z nim dzieje? Czasowniki to: pisał, zrobił, trząsł się, zeszła. Zapamiętaj! Czasowniki
Zadanie 1. Z podanego tekstu wypisz wszystkie związki składniowe. Wyrazy określane podkreśl jedną kreską, określające dwoma. Lassie biegła dalej. Zagrodę pozostawiła za sobą. Biegła wydeptaną przez zwierzęta ścieżyną. Znalazła wąską strugę i chłeptała łapczywie. (frag. Lassie wróć) Zadanie jest bardzo proste, wymaga tylko uważnego wypisania wszystkich związków – najprościej zrobić rozbiór zdania – tzw. drzewko. Człon określany i określający To nic innego jak wyraz nadrzędny i podrzędny. To ważne – o człon podrzędny (określający)
Kiedy przeglądasz dzienniki i czasopisma, zwróć uwagę na tytuły i podtytuły artykułów, które często zawierają formy imiesłowowe. Oto kilka przykładowych tytułów i podtytułów z imiesłowami z młodzieżowych czasopism: „Śmigający Adam (Małysz)” „Twistujące pasemka (włosów)” „Dwie skandalistki: śpiewająca od lat 20 Madonna i 20-letnia Britney…” „Jak na Julię nie była pięknością przyprawiającą Romea o zawał serca!” „Pachnący konkurs! Wygraj perfumy!” „Zadbana, pachnąca, elegancka – a więc ideał!” „Terminarz dziewczyny zadbanej” „Rozśpiewana rodzinka” „Proste (włosy) wśród kręconych” „Tajemnice ukryte w literach”
Jak pisze się partykułę przeczącą „nie” z rzeczownikiem? REGUŁA 1 (najczęstsza) – pisownia łączna NIERZECZOWNIK REGUŁA 2 – pisownia rozdzielna NIE + rzeczownik, który jest wyraźnie przeciwstawiony w zdaniu innemu rzeczownikowi REGUŁA 3 – pisownia z łącznikiem NIE – rzeczowniki, które są nazwami własnymi, a więc pisane są wielką literą. Uwaga! Te rzeczowniki mimo łącznika zachowują wielką literę. Przyjrzyjmy się dokładnie tym trzem regułom REGUŁA 1: „NIE” + RZECZOWNIK = PISOWNIA ŁĄCZNA Reguła
Nauczyciele i przyjaciele – nie mam nauczycieli ani przyjaciół Przekonaliście się już, że odmiana w języku polskim nie jest sprawą łatwą. Sprawa komplikuje się jeszcze bardziej, gdyż niektóre rzeczowniki wymykają się typowym wzorom odmiany i właśnie w ich użyciu najłatwiej jest popełnić błędy. Na przykład: rzeczowniki przyjaciel czy nieprzyjaciel mają taką samą budowę i końcówkę, ale w liczbie mnogiej zmieniają temat. Dopełniacz nauczycieli, przyjaciół Celownik nauczycielom, przyjaciołom Biernik nauczycieli, przyjaciół Narzędnik nauczycielami, przyjaciółmi Miejscownik nauczycielach przyjaciołach
Liczebniki to wyrazy oznaczające ilość lub kolejność osób, zwierząt czy rzeczy, np. pierwszy maja, dwa samochody, trzeci dom, dwadzieścia złotych, pięćdziesiąt osiem tysięcy sto trzydzieści siedem sadzonek. Liczebniki – podział Główne, np. dwa, osiem, tysiąc osiemset dwadzieścia jeden. Porządkowe, które oznaczają kolejność, np. dwudziestyósmy,trzydziesty piąty, czwarty. Zbiorowe, które oznaczają ilość elementów w danym zbiorze; np. dwoje, troje, pięcioro. Ułamkowe, np. ćwierć, półtora, trzy czwarte. Liczebników zbiorowych używamy: w połączeniu
Obcokrajowcy, którzy uczą się polskiego, twierdzą, że to arcytrudny język. Znalezienie właściwej formy wyrazu porównują do gry na loterii – albo trafią, albo nie. W jakiś sposób biedni cudzoziemcy muszą zapamiętać, że „ciąć” i „tnę”, „kocioł” i „kotła”, „dech” i „tchu” to dwie formy tego samego wyrazu! Czy jest w tym jakaś logika? Wiadomości, bez których ani rusz Wszystkie części mowy dzielimy na odmienne i nieodmienne. Części mowy odmienne podlegają:
1. Mając na uwadze właściwy rodzaj gramatyczny wyrazu obcego, wstawcie poprawną formę wyrazów w nawiasach: A. Wczoraj (odbyć się)……………… coroczne derby Krakowa. B. U zatrzymanego stwierdzono 2,2 (promil) ………. alkoholu. 2. Z podanych dwóch form wyrazów obcych tylko jedna jest poprawna. Która? A. kanister czy karnister? B. pięć deko czy pięć deka? C. sto gramów czy sto gram? D. badmington czy badminton? E. kooprodukcja czy koprodukcja? F. oryginalny czy orginalny?
Chciałam kupić stół. Duży, okrągły, przy którym bez trudu mogłoby usiąść parę osób. Wybrałam odpowiedni sklep. Pani w eleganckim kostiumie, z komórką w ręku, zaproponowała mi „mały tour po sklepie”. Szybko okazało się, że chciała po prostu pokazać, co znajduje się w sklepie i w czym mogę wybierać. Jest jednak jeszcze coś. Z językowego punktu widzenia wyraz ten został użyty w niepoprawnej formie. „Tour” to rodzaj nijaki (to tour –