NAUKA O JĘZYKU
Czym jest stylizacja językowa. Podaj przykłady. Stylizacja polega na celowym wprowadzeniu do wypowiedzi istotnych elementów właściwych innemu stylowi. Wzorce mogą pochodzić z historii, języka określonych grup, środowisk, maniery literackiej, gatunku, a nawet z konkretnego utworu. Jest to zabieg świadomy, podejmowany dla osiągnięcia zamierzonego efektu artystycznego, obejmuje zwykle wszystkie warstwy języka. Oczywiste, że w powieści historycznej musi dojść do archaizacji, czyli wprowadzenia dawnych form gramatycznych, nieużywanego dzisiaj słownictwa, niegdysiejszej składni oraz innych elementów stanowiących o specyfice
Reguła gramatyczna mówi: nazwy miejscowe, zarówno te polskie, jak i obce, odmienia się tak, jak wyrazy pospolite tego samego rodzaju gramatycznego i o takim samym zakończeniu tematu. Warszawa odmienia się bowiem jak trawa, Bielsko jak zielsko, a Skarżysko jak rżysko. Proste? Tylko pozornie… Przy odmianie nazw niektórych miast pojawiają się bowiem pytania: i o rodzaj gramatyczny (trzeba wiedzieć, że Zakopane ma rodzaj nijaki, a nie np. żeński), i o twardość
Język językowi nierówny. Wprawdzie wszyscy mówimy w języku polskim, ale inaczej będzie opowiadał historię Giewontu góral, inaczej swoje przemówienie wygłosi prezydent, a jeszcze inaczej rozmawiasz z kolegami. Od czego to zależy? Od kilku czynników. Czy zauważyłeś, że jeśli chcesz coś powiedzieć i to samo napisać, zrobisz to na dwa różne sposoby? To jedna z pierwszych różnic. Język mówiony to najczęściej potoczna odmiana polszczyzny. Styl potoczny jest spontaniczny i przez to
Język polski „pożyczył” z innych języków wiele słów i całych zwrotów. Niektóre z nich są tak popularne, że rzadko kiedy zdajemy sobie sprawę, że tak naprawdę nie pochodzą z naszego języka. W jaki sposób takie wyrazy trafiają do języka? To oczywiste – są wynikiem kontaktów Polaków z innymi narodowościami – zresztą tak samo jest we wszystkich językach. Kontakty handlowe, towarzyskie, podróże, wspólne obyczaje i kultura, a nawet wojny sprawiały, że
Nowe wyrazy są tworzone za pomocą już istniejących formantów. Nie tylko tworzą one nowe wyrazy, ale i modyfikują ich znaczenie – formanty mają bowiem określone znaczenie. Wyrazy pochodne o wspólnym znaczeniu słowotwórczym, nadanym przez odpowiednie formanty tworzą kategorie znaczeniowe. Zapamiętaj najważniejsze z nich oraz formanty, które je tworzą. Nazwy zdrobniałe i pieszczotliwe Tworzą je formanty np. -ek -ka -ko -ik -yk • kot – kot-ek (mały kot) • ręka –
Czym są związki wyrazowe? To połączenia wyrazów. Ale nie takie zwyczajne. Jeden z nich musi być nadrzędny (określany), a drugi podrzędny (określający). O co chodzi? Zobacz, np.: Poznaj związek zgody! Mamy zdanie: Olka kupiła zielone jabłka. W związkach zgody wyraz podrzędny dostosowuje swoją formę gramatyczną do wyrazu nadrzędnego. Szukaj więc wyrazów, które gramatycznie zgadzają się ze sobą. Olka kupiła – wyrazy mają liczbę pojedynczą, są rodzaju żeńskiego zielone jabłka – liczba mnoga,
1. W podanych wyrazach określ rodzaj upodobnienia: zabawka, babka, ważka, prośba. 2. Określ, czy podane zdania są prawdziwe czy fałszywe (P,F). A. Sylaba to zgłoska. B. Litera to zgłoska. C. Litera to sylaba. D. Liczba głosek w wyrazie równa się zawsze liczbie liter. 3. W podanych wyrazach podkreśl sylabę akcentowaną. matematyka widzieliśmy czytałbym gramatyka muzyka 4. Policz głoski i litery w podanych wyrazach. Wyraz Liczba głosek Liczba liter Chrzan
Czym jest akcent? To wyróżnienie jednej z sylab w wymawianym wyrazie lub jednego wyrazu w zdaniu. Jest to po prostu mocne zaznaczenie, nacisk na sylabę albo na wyraz w zdaniu. Jak wyróżniamy sylabę lub wyraz? Za pomocą intonacji, czyli zmiany wysokości głosu. Czym jest intonacja? To podnoszenie lub obniżanie tonu głosu przy wymawianiu wyrazów lub zdań. Po co jest intonacja? Dzięki intonacji odróżniamy zdania pytające od oznajmujących i rozkazujących. Intonacja pozwala zaznaczyć stosunek emocjonalny do
Jak dzielimy głoski? samogłoski spółgłoski Samogłoski Jest ich 8: a, ą, e, ę, o, i, u, y. Wszystkie samogłoski są dźwięczne. Przy wymawianiu samogłosek słyszymy tylko jedną głoskę, a narządy mowy w jamie ustnej są rozwarte. Samogłoska sama może tworzyć sylabę. Podział samogłosek ustne (a, e, o, i, u, y) nosowe (ą, ę) Zapamiętaj! Sylaba składa się z samogłoski lub samogłoski i jednej lub kilku spółgłosek, np. wan-na, zgu-bi-łem, fo-ne-ty-ka, U-la. Spółgłoski To
Co sobie wyobrażasz, słysząc słowo „pies”? Jamnika, boksera, a może po prostu kundelka? Każdy z nich jest psem, ale przecież nie każdy pies musi być jamnikiem – jest przecież tyle innych ras! Wszystko zależy od treści i zakresu danego wyrazu. Każdy wyraz coś nazywa – to oczywiste! Na jego znaczenie składa się treść i zakres. Wróćmy do naszego psa – każdy może go sobie inaczej wyobrazić, ale zawsze pies będzie
1. Byłem chory, więc nie poszedłem do kina, ale obejrzałem film w telewizji. W wypowiedzeniu użyto dwóch przecinków, aby wydzielić: A. zdania złożone współrzędnie: łączne i przeciwstawne, B. zdania złożone współrzędnie: wynikowe i przeciwstawne, C. imiesłowowy równoważnik zdania, D. zdania złożone współrzędnie: rozłączne i przeciwstawne. 2. Które z podanych przysłów jest wypowiedzeniem złożonym współrzędnie przeciwstawnym? A. Bez pracy nie ma kołaczy. B. Jaki początek, taki też i koniec bywa. C. Miłe złego początki, lecz koniec żałosny. D.
1. Od podanych wyrazów utwórz wskazane części mowy: czytać – rzeczownik – rzeczownik – ……………………………………….. ……………………………………….. ……………………………………….. grzeczny – rzeczownik – przysłówek – ……………………………………….. ……………………………………….. ……………………………………….. mądry – rzeczownik – przysłówek – ……………………………………….. ……………………………………….. ……………………………………….. pływać – czasownik – rzeczownik – ……………………………………….. ……………………………………….. ……………………………………….. pisać – czasownik – rzeczownik – ……………………………………….. ……………………………………….. ……………………………………….. 2. Wskaż wyrazy podstawowe dla wyrazów pochodnych: rybak – ……………………………………………………………. bielutki – ……………………………………………………………. śnieżynka – ……………………………………………………………. płotek
1. Zastąp słowa, które sprawiają, że zdanie jest niepoprawne stylistycznie. Wypowiedź mojego poprzednika była naprawdę cool. Odlotowe argumenty naprawdę mnie przekonały. 2. Która z form wyrazu „mama” użyta jest poprawnie? A. Zapytam mamą, czy mogę pojechać na wycieczkę. B. Zapytam mamę, czy mogę pojechać na wycieczkę. C. Zapytam mamie, czy mogę pojechać na wycieczkę. 3. Uzupełnij zdania poprawnymi formami nazwiska Matejko. Widziałem album z reprodukcjami obrazów Jana …………………….………. Dowiedziałem się, kim chciał
1. Napisz związki frazeologiczne o podanym znaczeniu. Skorzystaj z wymienionych wyrazów: oczy, gruda, kura, obłok, noga, kamień Iść bardzo wolno -………………………………………………………………………………………………………………………………. Fantazjować -……………………………………………………………………………………………………………………………………… Brzydko pisać – -…………………………………………………………………………………………………………………………………. Powiedzieć coś szczerze – -…………………………………………………………………………………………………………………… Coś się nie wiedzie – ……………………………………………………………………………………………………………………………. Zniknąć bez śladu – -……………………………………………………………………………………………………………………………. 2. Znajdź błędy w podanych związkach frazeologicznych i podaj ich prawidłową formę. Wyjaśnij ich znaczenie. 1. Szukać z latarką 2. Mieć duszę w plecaku 3. Wpaść z
1. Jak rozumiesz następujące pojęcia? zaufanie – …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. złośliwość – ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. przyjaźń – …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. szacunek – ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2. Napisz pięć par antonimów. a) ………………………………………………… ……………………………………………………….. a) ………………………………………………… ……………………………………………………….. a) ………………………………………………… ……………………………………………………….. a) ………………………………………………… ……………………………………………………….. 3. Z poniższymi wyrazami ułóż zdania – tak, aby pokazać, że rozumiesz ich znaczenie: faul, infekcja, interwencja, spontaniczny, elokwentny, preferować 4. Podaj antonimy poniższych wyrazów, nie używając przedrostka -nie. zgoda – ……………………………………………………………….. bohaterstwo – ……………………………………………………… piękno
Tego typu pytania z gramatyki mogą pojawić się na teście humanistycznym! Tekst Skąd znamy cechy charakteru narodów, z którymi nigdy się osobiście nie zetknęliśmy? Skąd mamy tę wspólną wiedzę i przekonanie o jej prawdziwości? Szwajcar to według słownika języka polskiego ktoś, kto pochodzi ze Szwajcarii, a Szkot – ktoś, kto pochodzi ze Szkocji. (…) Znając jednak język polski, znamy również takie określenia jak: angielska flegma, szkocka porcja, szwajcarska dokładność. Ucząc się języka, uczymy się oczywiście
Tego typu pytania z gramatyki mogą pojawić się na teście humanistycznym! Ogród pana Błyszczyńskiego zielenieje na wymroczu, Gdzie się cud rozrasta w zgrozę i bezprawie. Sam go wywiódł z nicości błyszczydłami swych oczu I utrwalił na podśnionej drzewom trawie. Kiedy zmory są zajęte przyśpieszonym zmorowaniem Między mgłą a niebem, między mgłą a wodą – Zielna zjawa swe dłonie zbezcieleśnia ze łkaniem Nad paprocią – nad pokrzywą – nad lebiodą. W takiej
W języku polskim szyk zdania określa się jako „swobodny”. Zupełnie dowolny jednak nie jest – i mogą stąd wynikać rozmaite problemy stylistyczne. I różne pytania testowe. Pytania testowe mogą sprawdzić, czy potrafisz wskazać szyk przestawny w zdaniu. Bardzo często możesz też zostać poproszony o wykazanie się znajomością poprawności zdań, bo – choć w polskim zdaniu można sporo przestawiać – niektóre konstrukcje są już nieprawidłowe. By zwycięsko wybrnąć z powyższych pułapek, trzeba mieć podstawową wiedzę o szyku
Wyraz wyrazowi nierówny! Możesz powiedzieć: nauczyciel, a możesz: belfer, możesz powiedzieć dama albo babiszon. W tekście mogą Cię zapytać: który z tych wyrazów jest neutralny, a który nacechowany ujemnie? Wśród poleceń tekstu może znaleźć się wymóg, by takie wyrazy rozpoznawać lub pozamieniać – np. neutralny na nacechowany lub odwrotnie. Jak je rozpoznać? To proste – wyraz neutralny nie niesie żadnych skojarzeń emocjonalnych – takich wyrazów w naszym języku jest mnóstwo. To: dziewczyna, kot, ogórek,
Przed egzaminem koniecznie powtórz gramatyczne zagadnienia: z fonetyki – podział głosek – uproszczenia i upodobnienia – akcent i intonację z części mowy i fleksji – podział na odmienne i nieodmienne części mowy ze składni – podział na części zdania – analizę gramatyczną i logiczną zdań pojedynczych – rodzaje zdań złożonych współrzędnie i podrzędnie – związki wyrazowe w zdaniach – mowę zależną i niezależną – imiesłowowe równoważniki zdania ze słowotwórstwa – kategorie
